รับสงกรานต์ ดีเดย์ ต้นเดือน เม.ย.เปิดเเผนก 'คดีอาชญากรรมทางเทคโนโลยี'

21 มี.ค. 2567 นายสรวิศ ลิมปรังษี โฆษกศาลยุติธรรม เปิดเผยถึงกรณีที่ ราชกิจจานุเบกษาได้ ประกาศคณะกรรมการบริหารศาลยุติธรรม เรื่องการจัดตั้งแผนกคดีอาชญากรรมทางเทคโนโลยีในศาลอาญาว่า  ประกาศฉบับนี้ออกโดยคณะกรรมการบริหารศาลยุติธรรม ส่วนจะเปิดทำการเมื่อใดให้เป็นไปตามประกาศของอธิบดีผู้พิพากษาศาลอาญา คาดว่าจะเป็นต้นเดือนเมษายนนี้ ซึ่งเป็นไปตามแนวนโยบายของนางอโนชา ชีวิตโสภณ ประธานศาลฎีกา ที่เห็นความสำคัญของปัญหาคดีความเกี่ยวกับอาชญากรรมเทคโนโลยี

ที่มาของการตั้งแผนกคดีอาชญากรรมทางเทคโนโลยีที่จะมีเฉพาะศาลอาญาเท่านั้น

ทุกวันนี้การก่ออาชญากรรมมีการใช้เทคโนโลยีเข้ามาเป็นเครื่องมือหรือมีบทบาทสำคัญมากขึ้นเรื่อยๆ ลักษณะของอาชญากรรมประเภทนี้ก็มีความซับซ้อนไม่ว่าในลักษณะของพฤติกรรมการกระทำความผิดหรือการพิสูจน์ของกระบวนการยุติธรรม นับเป็นปัญหาสำคัญอย่างหนึ่งที่เกิดขึ้นในสังคม ซึ่งศาลก็เป็นกลไกในการแก้ปัญหาและเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการยุติธรรมที่ต้องรับมือกับอาชญากรรมลักษณะนี้

หากกล่าวให้ชัดๆ ในเรื่องอาชญากรรมทำนองนี้ เช่น การฉ้อโกงและหลอกลวงโดยใช้เทคโนโลยีในการล่อลวงหรือชักจูงเหยื่อให้หลงเชื่อการใช้บัญชีม้าเป็นเครื่องมือก็มีจำนวนมาก คดีพวกนี้เกิดขึ้นบนระบบออนไลน์บนโลกไซเบอร์

วิธีที่จัดการกับปัญหาจึงต้องเป็นวิธีที่เท่าทันสอดคล้องกับลักษณะความผิด เพราะเป็นอาชญากรรมที่แตกต่างจากการลัก วิ่ง ชิง ปล้น การกระทำความผิดแต่ละครั้งอาจกระทบเหยื่อหรือผู้เสียหายในวงกว้างและกระจัดกระจายในหลายพื้นที่ 

เมื่อการกระทำผิดเกิดขึ้นบนระบบเทคโนโลยีและโลกออนไลน์ พยานหลักฐานที่จะมาเอาผิดหรือมาพิสูจน์ว่าผิดหรือไม่ ก็ไม่ใช่หลักฐานแบบเดิมไม่ใช่หลักฐานที่จับต้องได้ แต่มักจะเป็นพยานหลักฐานที่อยู่ในรูปสื่ออิเล็กทรอนิกส์ด้วย หรือที่เรียกว่าพยานหลักฐานดิจิทัล เพราะเป็นข้อมูลที่อยู่ในระบบคอมพิวเตอร์คนที่จะมาทำเรื่องพวกนี้ โดยเฉพาะบุคลากรในกระบวนการยุติธรรมต้องมีความเข้าใจในลักษณะของอาชญากรรม และการใช้พยานหลักฐานเหล่านี้ในคดีด้วย ตั้งแต่ชั้นตำรวจ อัยการ ศาล ทำให้ศาลเองก็ไม่สามารถหยุดการพัฒนาเพื่อเตรียมพร้อมและรองรับกับปัญหาเหล่านี้ การจัดตั้งแผนกอาชญากรรมเทคโนโลยีจึงเป็นมาตรการหนึ่งในการรองรับเรื่องนี้ตั้งแต่ต้น เพราะหากมาดำเนินการเมื่อปัญหาเหล่านี้พอกพูนขึ้นอาจไม่ทันการ
 

ภารกิจของแผนกคดีอาชญากรรมทางเทคโนโลยี  มี  2 ส่วนหลักๆส่วนหนึ่งที่เป็นคดีก็คือ

- ดำเนินคดีอาญากับอาชญากรรมที่ใช้เทคโนโลยีเป็นเครื่องมือหรือเป็นองค์ประกอบสำคัญภารกิจส่วนนี้จะรวมถึงบรรดาคดีเช่น การฉ้อโกงหรือหลอกลวงออนไลน์ คดีตามกฎหมายมาตรการป้องกันและปราบปรามอาชญากรรมทางเทคโนโลยีซึ่งรวมถึงคดีที่ใช้บัญชีม้าซิมม้า คดีอาญาตามกฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลเช่น กรณีผู้ควบคุมข้อมูลใช้หรือเปิดเผยข้อมูลส่วนบุคคลโดยไม่มีฐานอำนาจตามกฎหมายรองรับและไม่ได้รับความยินยอม

- อีกส่วนหนึ่งที่ไม่ใช่การฟ้องคดีแต่เป็นเรื่องที่กฎหมายให้พนักงานเจ้าหน้าที่ต้องให้มาขอคำสั่งศาล
ตามกฎหมายความผิดเกี่ยวกับคอมพิวเตอร์ พรบ.ความมั่นคงปลอดภัยไซเบอร์ฯ ,พรบ. คุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลฯ ก็รวมเข้ามาอยู่ในงานของแผนกนี้ด้วย เพราะเป็นเรื่องที่กฎหมายต้องการให้ศาลตรวจสอบการใช้อำนาจของเจ้าหน้าที่รัฐ คุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน แต่ในขณะเดียวกันก็ต้องป้องกันการใช้สื่อออนไลน์ไปในทางที่ทำให้ข้อมูลคอมพิวเตอร์ที่ฝ่าฝืนกฎหมายแพร่กระจายไปยังประชาชน เรื่องสำคัญที่เป็นภารกิจส่วนนี้เช่น การพิจารณาคำสั่งปิดเว็บ

เหตุผลที่ต้องเป็นเเผนกอยู่ที่ศาลอาญา

เพราะเรื่องนี้เป็นเรื่องใหม่ใหม่สำหรับสังคมไทยใหม่ สำหรับทุกๆคน ทั้งตำรวจ อัยการ ศาล ก็เป็นเรื่องที่ใหม่เราต้องสร้างผู้ที่มีความรู้เชี่ยวชาญขึ้นมากลุ่มหนึ่ง ซึ่งวันนี้มีอยู่ในระดับหนึ่งเเล้ว ที่สำคัญการบริหารจัดการคดีประเภทนี้อาจไม่ต้องใช้ปริมาณคนมาก แต่ต้องเป็นคนที่เข้าใจ การทำงานโดยใช้เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์เป็นเครื่องมือ

เพราะฉะนั้นไม่จำเป็นต้องไปเน้นปริมาณบุคลากรหรือต้องเปิดในหลายๆ ศาล เพราะความผิดและหลักฐานเกิดบนโลกออนไลน์ไม่ได้เกิดในพื้นที่กรุงเทพฯหรือจังหวัดไหนโดยเฉพาะเจาะจงแต่กระจายไปทั่วและพยานหลักฐานอยู่ในไซเบอร์

ดังนั้นโดยสภาพไม่จำเป็นต้องเอาปริมาณคนไปสู้แต่จำเป็นต้องเอาคุณภาพของกระบวนการไปรับมือคุณภาพของกระบวนการในที่นี้หมายถึงประสิทธิภาพ คือวิธีการ อุปกรณ์เครื่องมือ และบุคลากรที่มีความรู้ความเข้าใจ 

ก.ต.ได้กำหนดแผนกไว้แล้วให้มีผู้พิพากษาหัวหน้าแผนกซึ่งเทียบเท่ารองอธิบดีผู้พิพากษาศาลอาญาเรียกว่าผู้พิพากษาหัวหน้าแผนกคดีอาชญากรรมทางเทคโนโลยี เเละ ก.ต.นี้กำหนดตำแหน่งมาแล้วก็อยู่ที่กระบวนการที่จะแต่งตั้งใคร ส่วนจำนวนผู้พิพากษาประจำแผนกขึ้นอยู่กับอธิบดีผู้พิพากษาศาลอาญาจะมอบหมาย

ส่วนเรื่องความเชี่ยวชาญตอนนี้เป็นเรื่องใหม่สำหรับทุกองค์กรโดยเฉพาะเรื่องพยานหลักฐาน นายธานี สิงหนาท เลขาธิการ สำนักงานศาลยุติธรรม ให้ทีมวิชาการของสำนักงานศาลยุติธรรมทำการศึกษาการแก้ไขปรับปรุงกฎหมายเกี่ยวกับพยานหลักฐานอิเล็กทรอนิกส์เพื่อเติมเต็มข้อกฎหมายที่ต้องใช้ในการดำเนินคดีอาชญากรรมที่ใช้เทคโนโลยี

ส่วนสำนักงานศาลยุติธรรมได้จัดอบรมบุคลากรมาก่อนหน้านี้ก็เคยเชิญผู้เชี่ยวชาญจากต่างประเทศมาอบรมเรื่องพยานหลักฐานอิเล็กทรอนิกส์และอาชญากรรมทางไซเบอร์ซึ่งทำมาอย่างต่อเนื่องถือเป็นการเตรียมความพร้อมในการเปิดแผนก

แผนกคดีอาชญากรรมทางเทคโนโลยี ที่ตั้งขึ้นใหม่นี้ อยู่ที่อาคารศาลอาญาชั้น 6 โดยการนำคดีเข้าฟ้องก็จะเหมือนศาลอาญาทั่วไปปกติ ถ้าราษฎรฟ้องเองก็มีการไต่สวนมูลฟ้อง แต่จุดเด่นคือลักษณะคดีพวกนี้พิเศษกว่าอันอื่น คือหลักฐานคดีเป็นดิจิทัล เป็นข้อมูลในคอมพิวเตอร์ ต้องมีกระบวนการส่งหลักฐานจากต้นทางไปปลายทางโดยพยานหลักฐานต้องไม่ถูกปนเปื้อน

ซึ่งสำนักงานศาลยุติธรรมได้เตรียมแนวทางและระบบไว้รองรับแล้ว และในอนาคตจะได้มีประกาศที่จำเป็นเพื่อมารองรับการดำเนินการสำหรับแผนกนี้เพื่อทำให้การพิจารณาคดีอาชญากรรมเทคโนโลยีมีความทันสมัยและเหมาะสมกับความซับซ้อนของอาชญากรรมประเภทนี้