"ภาวะหมดไฟ" โรค หรือ อารมณ์ เช็คสัญญาณเตือน งานแบบไหน เสี่ยง หมดไฟ มากที่สุด

จากข้อมูลของกรมสุขภาพจิต ที่พบว่า สถานการณ์การระบาดไวรัสโควิด-19 ที่ยาวนานกว่า 3 ปีที่ผ่านมา ส่งผลให้บุคลากรทางการแพทย์ โดยเฉพาะ หมอ 
มี "ภาวะหมดไฟ" (Burn-out) เพิ่มสูงขึ้น ในปี พ.ศ. 2565 ค่าเฉลี่ย 3 ไตรมาส อยู่ที่ร้อยละ 12.2 หรือ 6 เท่า โดยสาเหตุหลัก มาจากภาระความรับผิดชอบ ในภาวะวิกฤตของผู้ป่วย และจำนวนชั่วโมงการทำงานที่ต่อเนื่องยาวนาน แล้ว ภาวะหมดไฟ คืออะไร มีสัญญาณเตือนแบบไหน ที่จะทำให้รู้ว่า กำลังเข้าข่าย
ภาวะหมดไฟทำงาน และทำให้เกิดโรคซึมเศร้าได้หรือไม่ เพื่อให้รู้เท่าทัน และหมั่นสังเกตสัญญาณเตือน จะช่วยให้รับมือได้อย่างถูกวิธีก่อนสายเกินไป
 

"ภาวะหมดไฟ" หรือ ภาวะหมดไฟในการทำงาน Burnout คือ ภาวะการเปลี่ยนแปลงด้านจิตใจ ที่เกิดจากความเครียดเรื้อรังในการทำงาน ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโรคใหม่จากองค์การอนามัยโลก (WHO) โดยเป็นโรคที่เป็นผลจากการความเครียดเรื้อรังในสถานที่ทำงาน ซึ่งควรได้รับการดูแลจากแพทย์เฉพาะทาง ก่อนจะรุนแรงและคุกคามการใช้ชีวิต แบ่งลักษณะอาการออกเป็น 3 กลุ่ม ได้แก่

1. เหนื่อยล้าทางอารมณ์ รู้สึกหมดพลัง สูญเสียพลังจิตใจ
2. มีทัศนคติเชิงลบต่อความสามารถในการทำงานของตนเอง ขาดความเชื่อมั่นในความสำเร็จ
3. ประสิทธิภาพการทำงานลดลง ความสัมพันธ์ในที่ทำงานเหินห่างหรือเป็นไปทางลบกับผู้ร่วมงานและลูกค้า
    

สัญญาณเตือนภาวะหมดไฟ

1. ด้านอารมณ์

• หดหู่
• ซึมเศร้า 
• หงุดหงิด โมโหง่าย
• อารมณ์แปรปรวน
• ไม่พอใจในงานที่ทำ

2. ด้านความคิด

• มองคนอื่นในแง่ลบแง่ร้าย
• โทษคนอื่นเสมอ
• ระแวง
• หนีปัญหา ไม่จัดการปัญหา
• สงสัยและไม่เชื่อในศักยภาพของตนเอง

3. ด้านพฤติกรรม

• ผลัดวันประกันพรุ่ง
• ขาดความกระตือรือร้น
• หุนหันพลันแล่น
• บริหารจัดการเวลาไม่ได้
• ไม่อยากตื่นไปทำงาน 
• มาสายจนผิดสังเกตติดต่อกัน
• ไม่มีสมาธิในการทำงาน
• ไม่มีความสุขในการทำงาน

ระยะเวลาก่อนหมดไฟทำงาน แบ่งเป็นระยะต่าง ๆ ที่นำมาสู่ภาวะหมดไฟในที่สุดดังนี้   

• ระยะฮันนีมูน (the honeymoon) เป็นช่วงเริ่มงานหรือที่เรียกว่าช่วงไฟแรง คนทำงานมีความตั้งใจ เสียสละเพื่องานเต็มที่ พยายามปรับตัวกับเพื่อนร่วมงานและองค์กร   
• ระยะรู้สึกตัว (the awakening) เมื่อเวลาผ่านไป คนทำงานเริ่มรู้สึกว่าความคาดหวังของตัวเองอาจไม่ตรงกับความเป็นจริง เริ่มรู้สึกว่างานไม่ตอบสนองกับความต้องการ ทั้งในแง่การได้รับค่าตอบแทน และการเป็นที่ยอมรับ อาจรู้สึกว่าชีวิตดำเนินอย่างผิดพลาด และไม่สามารถจัดการได้ ทำให้เกิดความคับข้องใจและเหนื่อยล้า   
• ระยะไฟตก (brownout) รู้สึกเหนื่อยล้าเรื้อรัง และหงุดหงิดง่ายขึ้นอย่างชัดเชน อาจมีการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตเพื่อหนีความคับข้องใจ เช่น ใช้จ่ายฟุ่มเฟือย ดื่มสุรา ส่งผลให้ความสามารถในการทำงานลดลง อาจเริ่มมีการแยกตัวจากเพื่อนร่วมงาน   
• ระยะหมดไฟเต็มที่ (full scale of burnout) หากช่วงไฟตกไม่ได้รับการแก้ไข จะเริ่มรู้สึกสิ้นหวัง มีความรู้สึกว่าตัวเองล้มเหลว สูญเสียความมั่นใจในตัวเองไป มีอาการของภาวะหมดไฟเต็มที่   
• ระยะฟื้นตัว (the phoenix phenomenon) หากได้มีโอกาสผ่อนคลาย ได้พูดคุยกับคนที่ไว้ใจและให้กำลังใจ รวมถึงได้พักผ่อนอย่างเต็มที่ จะสามารถกลับมาปรับตัวเอง และความคาดหวังต่องานให้ตรงกับความเป็นจริงมากขึ้น รวมถึงสามารถปรับแรงบันดาลใจ และเป้าหมายในการทำงานด้วย   

อย่างไรก็ตาม หากภาวะหมดไฟไม่ได้รับการจัดการ อาจส่งผลด้านต่าง ๆ เช่น ผลด้านร่างกายอาจพบอาการเหนื่อยล้าเรื้อรัง ปวดเมื่อย ปวดศีรษะ ผลด้านจิตใจ บางคนอาจสูญเสียแรงจูงใจ หมดหวัง รู้สึกหมดหนทางที่จะช่วยให้ดีขึ้น ส่งผลให้มีอาการของภาวะซึมเศร้า และอาการนอนไม่หลับได้ ส่งผลต่อการทำงาน อาจขาดงานบ่อย ประสิทธิภาพการทำงานลดลง หรืออาจคิดเรื่องลาออกในที่สุด

งานแบบไหนเสี่ยงภาวะหมดไฟ

• งานหนักและปริมาณมากเกินไป
• งานซับซ้อน งานเร่งรีบ
• งานที่ผลตอบแทนไม่เหมาะสม 
• งานที่ทำให้รู้สึกไม่ได้รับคุณค่าและความภูมิใจในการทำงาน
• งานที่ขาดความยุติธรรม ความเชื่อใจ การยอมรับในการทำงาน
• งานที่ไม่มีอำนาจในการตัดสินใจในงานที่ทำ
• งานที่การบริหารงานไร้ระบบ ไม่มีเป้าหมายชัดเจน

การบำบัดรักษาภาวะหมดไฟ

1. ลดการใช้อุปกรณ์อิเลคทรอนิกส์ อุปกรณ์สื่อสาร และจำกัดเวลาการใช้โซเชียลมีเดีย 
2. ผ่อนคลายความเครียดด้วยการทำกิจกรรมที่ชอบนอกเวลาทำงาน เช่น ดูภาพยนตร์ ฟังเพลง ออกกำลังกาย เล่นโยคะ ท่องเที่ยว ฯลฯ นอกจากนี้การทำสมาธิ และฝึกฝนเทคนิคการผ่อนคลายก็เป็นสิ่งที่ควรทำเป็นประจำ
3. จัดระเบียบการใช้ชีวิต จัดลำดับความสำคัญของงาน เช่น โฟกัสกับงานแต่ละชิ้นตามลำดับความสำคัญ กำหนดเวลาที่จะใช้ตอบอีเมลล์ในแต่ละวัน ไม่นำงานกลับมาทำต่อที่บ้าน หรือนอกเวลางาน
4. นอนพักผ่อนให้เพียงพอ
5. ปรับทัศนคติในการทำงาน
6. พัฒนาทักษะการปรับตัว การสื่อสาร การแก้ปัญหา
7. ขอความช่วยเหลือจากเพื่อนร่วมงาน พยายามหลีกเลี่ยงการสนทนากับบุคคลที่มองโลกในแง่ร้าย ใช้เวลามากขึ้นกับคนที่เข้าใจและมองเห็นคุณค่าในตัวของคุณ

ทั้งนี้ หลายคนมักสงสัยว่า ภาวะหมดไฟทำงาน (Burnout Syndrome) เป็นอาการของโรคซึมเศร้าหรือไม่ นพ.อโณทัย สุ่นสวัสดิ์ แพทย์ด้านจิตเวช โรงพยาบาลกรุงเทพ ระบุว่า ภาวะหมดไฟในการทำงาน กับโรคซึมเศร้า มีความแตกต่างกัน ไม่ใช่โรคเดียวกัน แต่อย่านิ่งนอนใจ ควรปรึกษาจิตแพทย์โดยเร็วที่สุด เพื่อจะได้รับการตรวจวินิจฉัยและทำการรักษาอย่างทันท่วงที 

เพื่อไม่พลาด ข่าวสารต่างๆ คมชัดลึก ไปที่
Youtube - https://www.youtube.com/channel/UCnniqWGq9lOqYd5sGWxVi7w
LineToday - https://today.line.me/th/v2/publisher/100057