เปิดที่มา "อัตรานิตยภัต" หรือ "เงินเดือนพระสงฆ์" ในประเทศไทย ระดับไหนได้เท่าไหร่ สาเหตุใดพระถึงต้องมีเงินเดือน
เชื่อว่าหลายคนคงยังไม่รู้ว่า ในส่วนของ "พระสงฆ์" ที่นอกเหนือจากเงินปัจจัย ที่ได้รับการถวายจากแหล่งต่าง ๆ แล้ว พระสงฆ์ในประเทศไทย ยังมีเงินเดือนประจำด้วย โดยเงินดังกล่าวเรียกว่า "อัตรานิตยภัต" ที่รัฐบาลเป็นผู้จ่าย เพื่อสนับสนุนเป็นค่าภัตตาหารประจํา ตามความเหมาะสม แด่พระสังฆาธิการ พระสมณศักดิ์ พระเปรียญธรรม 9 ประโยค และพระเลขานุการ ตามความเหมาะสมกับสภาพเศรษฐกิจในปัจจุบัน
นิตยภัต ในความหมายคือ "อาหาร หรือค่าอาหารที่ถวายแก่ภิกษุสามเณรเป็นประจำ" ส่วนในคู่มือการปฏิบัติงานนิตยภัต อธิบายว่า
"นิตยภัต คือค่าภัตตาหารที่พระมหากษัตริย์ถวายแก่พระภิกษุสามเณร เนื่องจากนิตยภัตถวายให้พระสงฆ์เป็นประจำทุกเดือน เช่นเดียวกับเงินเดือนฆราวาส คนจำนวนมาก จึงเรียกนิตยภัตว่า เงินเดือนสงฆ์"
ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก มีพระราชดำริว่า การพระราชทานนิตยภัต 2 ประเภท คือ ถวายเป็นภัตตาหารสำรับเช้า และสำรับเพล กับถวายเป็นเงินรายเดือน (เดิมการถวายจากทางราชการแผ่นดินเป็นเงินหวัดเงินปี) แต่ไม่ปรากฏว่า พระสงฆ์ที่ได้รับเป็นพระสงฆ์ประเภทใด
มาถึงรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว การจ่ายนิตยภัตเป็นเงิน มาปรากฏหลักฐานว่า พ.ศ. 2371 เมื่อพระราชทานสมณศักดิ์แก่พระสงฆ์รูปใดแล้ว ก็พระราชทานนิตยภัต และกำหนดอัตรานิตยภัตไว้ด้วย ดังนี้ สมเด็จพระสังฆราช 5 ตำลึง, สมเด็จพระพนรัตน์ 5 ตำลึง, กรมหมื่นนุชิตชิโนรส 5 ตำลึง, พระพรหมมุนี 5 ตำลึง, พระพุทธโฆษา 5 ตำลึง, พระพิมลธรรม 4 ตำลึง 3 บาท และพระธรรมอุดม 4 ตำลึง 3 บาท
กระทั่งสมัยรัชกาลที่ 6 พ.ศ.2467 ได้มีการปรับปรุงอัตรา นิตยภัตทุกอัตรา โดยเฉพาะตําแหน่งสมเด็จพระราชาคณะชั้นสุพรรณบัฏ และพระราชาคณะ ชั้นหิรัญบัฏ ที่ได้รับการสถาปนาก่อน พ.ศ. 2459 นอกจากจะได้รับนิตยภัต ตามอัตราที่ทรงกําหนดแล้ว ยังได้รับค่าข้าวสารอีกเดือนละ 1 บาท ส่วนผู้ที่ได้รับการสถาปนาหลัง พ.ศ.2459 ไม่ได้รับค่าข้าวสาร
จากข้อมูลเมื่อปี 2554 พบว่า คณะรัฐมนตรี (ครม.) ในขณะนั้น ได้เห็นชอบเพิ่มเงินนิตยภัต เพื่อสนับสนุนส่งเสริมการประกอบกิจพระศาสนา 195,572,400 บาท จากเดิมได้รับ 930 ล้านบาท รวมเป็น 1,122,572,400 บาท
บัญชีอัตรานิตยภัต ของพระสังฆาธิการ พระสมณศักดิ์ และเปรียญธรรม (ป.ธ.) 9 ประโยค และพระเลขานุการ ซึ่งมีผลบังคับใช้ตั้งแต่เดือน เมษายน 2554 เป็นต้นมา
- สมเด็จพระสังฆราชเจ้า 37,700 บาท
- สมเด็จพระสังฆราช 34,200 บาท
- ผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช 30,800 บาท
- สมเด็จพระราชาคณะ 27,400 บาท
- กรรมการมหาเถรสมาคม 23,900 บาท
- เจ้าคณะใหญ่หนต่าง ๆ 23,900 บาท
- พระราชาคณะเจ้าคณะรองชั้นหิรัณยบัฏ 20,500 บาท
- เจ้าคณะภาค 17,100 บาท
- แม่กองบาลี 17,100 บาท
- แม่กองธรรม 17,100 บาท
- รองเจ้าคณะภาค 13,700 บาท
- เจ้าคณะจังหวัด 10,300 บาท
- เลขานุการสมเด็จพระสังฆราช 10,300 บาท
- พระราชาคณะเจ้าคณะรองชั้นสัญญาบัตร 13,700 บาท
- พระราชาคณะชั้นธรรม 13,700 บาท
- พระราชาคณะชั้นเทพ 10,300 บาท
- พระราชาคณะเจ้าคณะจังหวัด 10,300 บาท
- พระราชาคณะชั้นราช 6,900 บาท
- พระราชาคณะปลัดขวา 5,500 บาท
- พระราชาคณะปลัดซ้าย 5,500 บาท
- พระราชาคณะปลัดกลาง 5,500 บาท
- พระราชาคณะชั้นสามัญ ป.ธ.9 ประโยค 5,500 บาท
- พระราชาคณะชั้นสามัญ ป.ธ.7-8 ประโยค 5,200 บาท
- พระราชาคณะชั้นสามัญ ป.ธ.5-6 ประโยค 4,800 บาท
- พระราชาคณะชั้นสามัญ เจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นเอก 4,800 บาท
- พระราชาคณะชั้นสามัญ ป.ธ.4/รองเจ้าคณะจังหวัด 4,500 บาท
- พระราชาคณะชั้นสามัญ เจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นโท 4,500 บาท
- พระราชาคณะชั้นสามัญป.ธ.3 ได้ 4,100 บาท
- พระราชาคณะชั้นสามัญยก ฝ่ายวิปัสสนาธุระ 4,100 บาท
- พระราชาคณะชั้นสามัญยก (เจ้าคณะอำเภอ) 4,100 บาท
- พระราชาคณะชั้นสามัญ เจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นตรี 4,100 บาท
- พระป.ธ.9 ประโยค 4,100 บาท
- พระคณาจารย์เอก 4,100 บาท
- พระราชาคณะชั้นสามัญยก 3,800 บาท
- พระครูปลัดชั้นเอกของสมเด็จพระราชาคณะ 3,800 บาท
- พระคณาจารย์โท 3,800 บาท
- พระราชาคณะชั้นสามัญยก/เจ้าคณะอำเภอชั้นพิเศษ 3,800 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นเอก 3,800 บาท
- เลขานุการเจ้าคณะใหญ่หนต่าง ๆ (มหานิกาย/ธรรมยุต) 3,800 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นโท 3,400 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เจ้าคณะอำเภอชั้นเอก 3,400 บาท
- พระครูสัญญาบัตร ผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นพิเศษ 3,400 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เทียบเท่าผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นพิเศษ 3,400 บาท
- พระครูสัญญาบัตร รองเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นเอก 3,400 บาท
- เลขานุการเจ้าคณะภาค 3,400 บาท
- พระครูปลัด รองสมเด็จพระราชาคณะ 3,400 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เจ้าคณะอำเภอชั้นโท 3,100 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นตรี 3,100 บาท
- พระครูสัญญาบัตร รองเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นโท 3,100 บาท
- พระครูสัญญาบัตร ผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นเอก 3,100 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เทียบเท่าผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นเอก 3,100 บาท
- พระครูสัญญาบัตร รองเจ้าคณะอำเภอชั้นเอก 3,100 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เจ้าคณะตำบลชั้นเอก 3,100 บาท
- เลขานุการรองเจ้าคณะภาค 3,100 บาท
- เลขานุการเจ้าคณะจังหวัด 3,100 บาท
- พระครูปลัดของเทียบรองสมเด็จพระราชาคณะ 3,100 บาท
- พระครูฐานานุกรมของสมเด็จพระสังฆราช ชั้นเอก 3,100 บาท
- พระครูสัญญาบัตร รองเจ้าคณะอำเภอชั้นโท 2,700 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เจ้าคณะตำบลชั้นโท 2,700 บาท
- พระครูสัญญาบัตร ผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นโท 2,700 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เทียบเท่าผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นโท 2,700 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เจ้าอาวาสวัดราษฎร์ ชั้นเอก 2,700 บาท
- พระครูสัญญาบัตร รองเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นตรี 2,700 บาท
- พระครูฐานานุกรมของสมเด็จพระสังฆราชชั้นโท 2,700 บาท
- พระครูปลัดของพระราชาคณะชั้นธรรม 2,700 บาท
- เลขานุการรองเจ้าคณะจังหวัด 2,700 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เจ้าคณะตำบลชั้นตรี 2,500 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เจ้าอาวาสวัดราษฎร์ชั้นโท 2,500 บาท
- เจ้าอธิการ 2,500 บาท
- พระครูสัญญาบัตร เจ้าอาวาสวัดราษฎร์ ชั้นตรี 2,200 บาท
- เลขานุการเจ้าคณะอำเภอ 2,200 บาท
- พระครูสัญญาบัตร รองเจ้าอาวาสวัดราษฎร์ 1,800 บาท
- พระครูสัญญาบัตร ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดราษฎร์ 1,800 บาท
- เลขานุการรองเจ้าคณะอำเภอ 1,800 บาท
- พระอธิการ 1,800 บาท
- เลขานุการเจ้าคณะตำบล 1,200 บาท
แต่นอกจาก เงิน "นิตยภัต" หรือ "เงินเดือนพระสงฆ์" แล้ว พระสงฆ์ ยังมีรายได้จากกิจนิมนต์ หรือประกอบพิธีกรรมต่าง ๆ ที่ญาติโยมมานิมนต์ไป หากลองคำนวนแบบขั้นต่ำสุด ๆ โดยใช้ฐานของพระบวชใหม่ จะได้ดังต่อไปนี้
- กิจนิมนต์ 200-500 ต่อครั้ง สัปดาห์ละประมาณ 3-5 วัน
- สวดอภิธรรมศพ 200-500 ต่อครั้ง สัปดาห์ละประมาณ 3-5 วัน
- รายได้อื่นๆ เช่น มีผู้ถวายสังฆทาน, ใส่บาตรถวายปัจจัย ฯลฯ
หากคำนวนว่า มีกิจนิมนต์+สวดอภิธรรม สัปดาห์ละ 5 วัน ได้รับถวายปัจจัย 500 บาท จะรวมเป็นเงินประมาณ 10,000 - 15,000 บาท รายได้นี้คิดเฉพาะพระบวชใหม่ อายุจำพรรษาน้อย ยังไม่รวมพระที่ชั้นสูงขึ้นไป และพระที่ตั้งสำนักใบ้หวยทรงเจ้า ประกอบพิธีกรรมไสยศาสตร์ หากรวมพระเหล่านั้นแล้ว รายได้ต่อเดือน คาดว่า ไม่น่าจะต่ำกว่า 20,000 บาทแน่นอน ซึ่งหลายคนตั้งข้อสงสัยว่า พระสงฆ์ต้องใช้เงินด้วยหรือ นั่นจึงน่าจะเป็น 1 ในเหตุผล ที่ทำให้วงการ "พระสงฆ์" ร้อนแรงมาอย่างต่อเนื่อง
ที่มา : วิกิพีเดีย,สำนักงานพระพุทธศาสนา,ศิลปวัฒนธรรม
ข่าวที่เกี่ยวข้อง