เจาะลึกสถานการณ์โภชนาการเด็กเล็กยุคโควิด-19’ อิ่มท้องแค่ไหน?

มิเพียงเป็นสถานที่ศึกษาหาความรู้เท่านั้น แต่การไป “โรงเรียน” อาจมีความหมายถึงสุขภาวะของเด็กไทยอีกหลายล้านชีวิตทั่วประเทศ เพราะทุกวันนี้เด็กไทยไม่น้อยอิ่มท้อง มีโภชนาการดีขึ้นได้ เพราะ “อาหารกลางวัน” และ “นม” จากโรงเรียน

ปัจจุบันโรงเรียนรัฐทุกแห่งทั่วประเทศไทยจะได้รับเงินอุดหนุนสำหรับจัดสรรอาหารกลางวันและนมให้เด็กทุกคนในศูนย์พัฒนาเด็กเล็กจนถึงระดับประถมศึกษา แต่เพราะวิกฤติโควิด-19 ทำให้รัฐต้องมีมาตรการหยุดการเรียนการสอน ซึ่งไม่เพียงส่งผลกระทบถึงพัฒนาการเรียนรู้ แต่ยังกระทบคุณภาพชีวิตและสุขภาพของเด็กไทยไม่น้อย

เมื่อโรคระบาดทำให้เด็กขาดโอกาสการเข้าถึงอาหารกลางวัน ชุมชนท้องถิ่นมีการรับมือปัญหาเหล่านี้อย่างไร ? ประเด็นนี้ ทางสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) สำนัก 3 จึงจัดการเสวนาออนไลน์ ‘ชุมชนท้องถิ่นกับการรับมือภาวะโภชนาการเด็กยุคโควิด-19’ ผ่านช่องทาง Facebook Page : สุขภาวะชุมชน ขึ้น

มูรณี หะมิ ครู ค.ศ.๒ หัวหน้าสถานศึกษาศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านบาลูกา อบต.แว้ง อ.แว้ง จ.นราธิวาส เล่าว่า ตั้งแต่เกิดเหตุการณ์ไวรัสโควิด-19 ระบาด ทำให้ อบต.แว้งกลายเป็นชุมชนปิด ที่ไม่ค่อยเปิดรับคนภายนอก แต่ระยะแรกยอมรับว่ายังพบผู้ที่ติดเชื้อ แต่ทางชุมชนมีมาตรการให้ผู้ที่อยู่ในกลุ่มเสี่ยงต้องกักตัวเป็นเวลา 14 วัน ต่อมาจึงยกระดับมาสู่มาตรกาปิดหมู่บ้าน 2 แห่ง ซึ่งเป็นหมู่บ้านที่ตั้งของศูนย์พัฒนาเด็กเล็กในพื้นที่ 2 แห่ง ที่มีเด็กปฐมวัยรวม 145 คน

มูรณีเอ่ยว่า แม้กลุ่มเด็กเล็กไม่สามารถมาเรียนที่ศูนย์ฯ ได้ แต่ทางศูนย์ฯ ก็รับหน้าที่ทำอาหารให้แก่เด็กเล็กทุกวันตั้งแต่วันจันทร์ถึงศุกร์ ส่วนในช่วงวันเสาร์-อาทิตย์จะมีอาหารจากครัวชุมชนสำหรับทุกครอบครัว อาหารที่จัดทำนอกจากจะเพียงพอสำหรับเด็กในความดูแลทั้ง 145 คน ยังเผื่อแผ่ไปถึงสมาชิกในครอบครัวได้อีก ซึ่งส่วนใหญ่นอกจากแต่ละครอบครัวจะยังมีพี่ชายหรือพี่สาวที่เรียนอยู่ในชั้นประถมศึกษา ซึ่งต้องหยุดเรียนด้วยเช่นกัน

ในส่วนของนมโรงเรียน ทางศูนย์เปลี่ยนจากแจกนมพาสเจอร์ไรส์แบบเดิม มาเป็นนมยูเอชทีแบบกล่องเนื่องจากเก็บไว้ได้ยาวนาน “ปัญหาโภชนาการโปรดมั่นใจว่าไม่ขาดตกบกพร่อง เพราะเราเปิดให้ผู้ปกครองทยอยมารับอาหารทุกวัน ที่สำคัญครูมีการลงพื้นที่ในหมู่บ้านจุดที่ปลอดภัย รวมถึงบางพื้นที่ที่ผู้ปกครองความไม่สามารถมารับอาหารเองได้ ข้อดีของวิกฤตครั้งนี้ คือเราได้เรียนรู้ว่าเราทำงานได้ตอบตอบโจทย์มากขึ้น เพราะเรามีข้อมูลที่ให้ใช้อย่างเต็มที่ และใช้ทุนน่ะศักยภาพที่มีอยู่ในพื้นที่ ทำให้ปัญหาที่น่าจะหนัก ลดระดับความรุนแรงขึ้น”

ด้าน มนสิชา ไชยทน ปลัด ทต.สถาน อ.เชียงของ จ.เชียงราย ให้ข้อมูลว่า ทต.สถาน มีเด็กในศูนย์ 80 คน จากทั้งหมด 3 ศูนย์ สำหรับการดูแลเด็กปฐมวัยนั้น ทางเทศบาลได้จัดการจ้างแม่บ้านมาทำอาหารสำหรับเด็กในศูนย์เด็กเล็กโดยเฉพาะ โดยให้ผู้ปกครองเป็นคนมารับที่ศูนย์เด็กเล็กและสถานที่ซึ่งจัดไว้ให้ทั้งหมด 3 จุด ซึ่งทำให้สามารถแจกเด็กได้ครบ 100%
ส่วนการเยี่ยมเยียนเด็กตามบ้านเป็นอีกภารกิจในแผนการทำงานของครูศูนย์เด็กเล็กที่ทำเป็นประจำ หากแต่ช่วงโควิดก็มีการเปลี่ยนมาใช้ช่องทางการสื่อสารผ่านแอปลิเคชันไลน์ติดตามสถานการณ์เด็กๆ นอกจากนี้ ทาง ทต.สถานยังนำงบประมาณที่ได้รับจาก สสส.จัดทำหน้ากากและ Face Shield เพื่อแจกสมาชิกในชุมชน รวมถึงนำไปเป็นงบประมาณดูแลผู้ป่วยติดเตียง
“สิ่งที่สถานเป็นห่วงคือเด็กขาดโอกาสในการเรียนรู้ เนื่องจากพ่อแม่อาจอยู่กับทีวีและโทรศัพท์มากไป ส่วนการเรียนออนไลน์มองว่ายังไม่เหมาะสมกับเด็กประถมวัย เลยคิดอยากจัดให้เด็กมาพบปะครูแบบเป็นกลุ่มย่อยๆ แทน”

ทองคำ สิทธิโชติ ผู้อำนวยการกองการศึกษา อบต.แก้งแก อ.โกสุมพิสัย จ.มหาสารคาม เล่าถึงการดูแลเด็กเล็กในแก้งแกบ้างว่า แก้งแกเป็นพื้นที่ที่มีกลุ่มคนต่างถิ่นและคนที่มาจากนอกชุมชนเข้ามาค่อนข้างมาก แต่ชุมชนก็มีมาตรการเฝ้าระวังอย่างเคร่งครัด

“ปัจจุบันมีการกักตัวคนต่างถิ่นเข้ามาในพื้นที่ ซึ่งมีทั้งมาจากต่างประเทศ อาทิ อังกฤษ เบลเยียม และเกาหลี รวมถึงในประเทศ ปัจจุบันเหลืออยู่ 22 คน ที่เราระวังอยู่”
.​ส่วนเด็กปฐมวัยในแก้งแกมี 222 คน และมีครู 10 คน ใน10 หมู่บ้าน จึงมีการมอบหมายให้ครู ทำหน้าที่เข้าไปในติดตามสถานะของเด็กเล็กในพื้นที่ พร้อมแจกอาหารให้ 1 คน ต่อ 1 หมู่บ้าน กระจายกันไปตามพื้นที่

“เราจัดเตรียมอาหารหนึ่งมื้อแต่อิ่มสำหรับสองคน ส่วนเรื่องนม ตั้งแต่ก่อนมีโควิด ทางศูนย์ฯ ได้จัดการเรื่องแจกจ่ายนมกล่องให้แก่เด็กทุกครัวเรือนแล้ว เมื่อ 18 พฤษภาคมที่ผ่านมา ก่อนจะแจกอีกรอบหลังรัฐประกาศ เด็กจึงไม่ขาดช่วงในการรับนม” ทองคำ กล่าว

ความเห็นจาก ดวงพร เฮงบุณยพันธ์ ผู้ช่วยผู้จัดการกองทุน สสส. และ รักษาการผู้อำนวยการสำนัก 3 ที่เอ่ยถึงภาพรวมในเครือข่ายชุมชนท้องถิ่นน่าอยู่ส่วนใหญ่ว่า ดูแล้วไม่น่าวิตกกังวลปัญหาเรื่องเด็กเล็กขาดโภชนาการ นอจากนี้สมาชิกครอบครัวเด็กยังได้รับดูแลไปด้วย

“แต่ยังมีเรื่องที่อยากฝากให้แต่ละชุมชนช่วยกันคิด คือทำอย่างไรให้เด็กเล็กยังสามารถเรียนรู้และได้รับการส่งเสริมพัฒนาการ ภายใต้เงื่อนไขในภาวะวิกฤต และอยากให้ใช้โอกาสนี้กระตุ้นให้ครอบครัว พ่อแม่ หันมาช่วยกันกระตุ้นพัฒนาการเด็กระหว่างอยู่ที่บ้าน เพราะอาจลืมไป”

ปิดท้ายด้วย รศ.ดร.ขนิษฐา นันทบุตร ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยและพัฒนาระบบสุขภาพชุมชน (ศวช.) คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น วิเคราะห์ว่า ผลจากวิกฤตครั้งนี้ทำให้ภาคีเครือข่ายฯ ได้เรียนรู้ว่า การมีข้อมูลทำให้ไวต่อการรับมือสถานการณ์ และการที่เรายิ่งรู้จักตัวเองมาก ทำให้ไม่ว่าจะวิกฤติขนาดไหนก็สามารถรับมือกับได้ อีกทั้งความเข้มแข็งของคนในชุมชนและความร่วมมือทำให้ชุมชนท้องถิ่นทำงานง่ายขึ้น มีการประสานการทำงานกันได้อย่างดี