พลิกตำราแพทย์แผนไทย 'กัญชา' รักษา 'โรคสมองเสื่อม' อาการปวดเรื้อรัง

ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา ศาสตราจารย์เชี่ยวชาญทางอายุรกรรมและสมอง
โพสเฟซบุ๊กเสียดาย กัญชง กัญชา ตามตำราแพทย์แผนไทย มีจารึกกระบวนการปรุงวิธีใช้และข้อบ่งใช้ในภาวะหรืออาการต่างๆ แต่ถูกละเลย มองดูเป็นเรื่องล้าสมัย เชยและไม่ได้รับการพิสูจน์ทางวิทยาศาสตร์แผนใหม่โดยที่คนไทยพื้นบ้านทั่วไปก็ยังมีการใช้อยู่ และได้ผล

กัญชาและกัญชง มีสูตรตำรับมากมายและในสูตรต่างๆนี้มากกว่า 10 ตำรับ ที่พวกเราได้ทำการวิเคราะห์ด้วยเครื่องมือที่เรียกว่า แมสสเปกโตรมิเตอร์ และปรากฏว่าในสูตรตำรับแต่ละชนิดนั้น มีส่วนประกอบของสารเธอร์ปีน และส่วนของแคนนาบินอยด์ต่างๆกัน

เช่น ในกลุ่ม THC และ CBD โดยที่ในแต่ละกลุ่มนั้นก็จะมีเพื่อนของเขาอยู่ด้วยกันหลายตัว และเป็นหลักของการใช้สมุนไพรในการรักษา โดยที่มักจะไม่ใช้สารเดี่ยว เนื่องจากจะต้องใช้ปริมาณสูงมากถึงจะเห็นผลคุณสมบัติของกลุ่ม CBD นั้น เป็นที่รับทราบในการแพทย์แผนปัจจุบันมากขึ้นเรื่อยๆ และในส่วนของการควบคุมอาการเจ็บปวดเรื้อรัง ที่ทำให้มีความทนทุกข์ทรมานอย่างอื่นร่วม ได้แก่

ปัญหาการนอน ความวิตกกังวล กินอาหารไม่ได้ โดยที่สาเหตุหลักของอาการปวดทรมานเหล่านี้ มีตั้งแต่ข้อและกระดูกอักเสบ กล้ามเนื้อเนื้อเยื่อพังผืดอักเสบเรื้อรัง โรคสมองเสื่อมและไขสันหลังบาดเจ็บ หรืออักเสบเรื้อรัง และจนกระทั่งถึงการที่มีติดเชื้อไวรัสเอชไอวี

มีข้อสรุปเป็นคำแนะนำในการดูแลผู้ป่วยทางเวชปฏิบัติ โดยที่มีการเผยแพร่ในวันที่ 27 มีนาคม 2023 และเน้นตัว CBM หรือ cannabinoid based medication เป็นหลักและมีหลักฐานชัดเจนโดยสามารถใช้เป็นยาเดี่ยวและใช้ทดแทนยาแก้ปวดที่ใช้อยู่เดิมหรือใช้เป็นยาร่วมในภาวะปวดเรื้อรังที่ควบคุมยากที่เกิดจากความผิดปกติของระบบประสาทและในภาวะของการปวดเรื้อรังอื่นๆ ก็สามารถใช้ได้เช่นกัน

รายงานในวารสาร Science Advances ในวันที่ 20 มกราคม 2022 ใช้ CBD ในหลอดทดลอง ต่อมาในหนู และวิเคราะห์ในมนุษย์ที่ใช้ CBD อยู่แล้วในการรักษาโรคลมชัก ต่อการติดเชื้อโควิดพบว่ามีประสิทธิภาพในการยับยั้งการติดเชื้อและความรุนแรงของโควิด

ทั้งนี้ ศึกษาลงลึกถึงกลไกของการออกฤทธิ์ที่ระดับต่างๆ และไม่มีผลข้างเคียง ไม่ว่าจะเป็นกัญชงบริสุทธิ์ CBD เดี่ยว ที่ไม่มีกัญชา โดยใช้ขนาดในสัตว์ทดลอง 20 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัมจนกระทั่งถึง 60 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัมต่อวัน และกลไกการออกฤทธิ์นั้นอยู่ที่ยับยั้งการเพิ่มจำนวนของไวรัสในเซลล์โดย CBD ไปทำการเสริมให้ระบบป้องกันภัยของร่างกายแข็งแรงขึ้น

และในส่วนของภาวะสมองเสื่อม อัลไซเมอร์ นั้น มีการศึกษาในระดับหลอดทดลองและสัตว์ทดลองที่ปรับแต่งพันธุกรรมให้มีสมองเสื่อมแบบในมนุษย์โดยที่ CBD สามารถที่จะชะลอและป้องกันอาการเสื่อมที่จะเกิดขึ้น และที่สำคัญก็คือลดการอักเสบที่เกิดขึ้นในสมองซึ่งเป็นตัวร้ายในการที่ทำให้เกิดความเสียหายและกระตุ้นให้มีการสร้างโปรตีนพิษบิดเกรียวในสมอง

และนอกจากนั้นยังกระตุ้นให้มีการสร้างเซลล์ใหม่ (neurogenesis) และมีรายงานในมนุษย์ที่มีโรคสมองเสื่อมยังสามารถทำให้ลดอารมณ์เหวี่ยงกระวนกระวายที่ทำให้ครอบครัวและผู้ดูแลไม่สามารถเอาอยู่ได้

หมอเองนั้นเป็นโรคกระดูกและข้ออักเสบ คล้ายรูมาตอยด์ เรียกว่า AS (ankylosing spondylitis) sero negative arthritis เป็นแต่วัยรุ่น รุนแรงเริ่มตอนเป็นแพทย์ฝึกหัด ปวดหลัง กระดูกหน้าอก เอ็นร้อยหวาย เดินไม่ได้ ขยับตัวไม่ได้ แม้แต่จะหายใจยังเจ็บ ต้องนอนแทบกระดิกไม่ได้ประมาณหนึ่งเดือน จากนั้น อยู่ด้วยยาแก้ปวดขนานต่างๆ ตรวจเลือดอักเสบตลอดเวลา (ESR 80 และ CRP สูง)

จนประมาณ 7–8 ปีที่แล้ว ได้รู้จักกับกลุ่มชมรมรักษาตนเองและครอบครัว ที่มีโรคภัยไข้เจ็บนานาชนิด และยาปัจจุบัน ยังคงมีข้อจำกัด โดยที่ปวดทรมานใช้ชีวิตตามปกติไม่ได้ นอนไม่ได้ หดหู่ โดยใช้กัญชาพื้นบ้าน ทั้งราก ใบ ดอก กับน้ำร้อน หรือสกัดช่อดอก และปรับจนเจือจางที่สุด เพื่อไม่ให้ติด ไม่ให้เมา จนกระทั่งนำมาใช้ในชีวิตประจำวัน ช่วยปวดเมื่อย นอนไม่หลับ

แต่ต้องใช้เวลาเป็นอาทิตย์ จะค่อยๆเห็นผลและค่อยปรับแต่งขนาด ฟังดูเป็นเรื่องซับซ้อน แต่แท้จริงแล้วต้องค่อยๆใจเย็นไม่รีบร้อน และจนใช้ส่วนประกอบพิเศษที่เป็น terpene flavonoids ยืนพื้น และค่อยๆเพิ่มกัญชง (ตระกูล CBD) โดยทั้งหมดไม่เกิดการติดเคลิ้ม และเมื่อจำเป็น ใช้ส่วนของกลุ่ม ตระกูล THC เติมในปริมาณน้อยมาก

โรคหมอสงบโดยไม่ได้ใช้ยาแก้ปวดใดๆ ค่าอักเสบกลับปกติ ค่าไซโตคายน์ (cyto–chemokine) 13 ตัวคล้องจองกันดีแต่แน่นอน ต้องประกอบกับปรับอาหารเข้าใกล้มังสวิรัติ ลดแป้ง ตากแดด ออกกำลัง และต้องเอื้อเฟื้อคนอื่นเหมือนกับที่เราได้ความเมตตาเช่นกัน

ประสบการณ์ และกลไกทางวิทยาศาสตร์ และตัวอย่างในการบรรเทา โรคสมองในคนป่วย หมอได้บรรยายที่ประชุมประจำปีของสมาคมไวรัสทางสมอง international Society of Neurovirology จัดที่สหรัฐฯ เดือนตุลาคม 2022 และที่ประชุมองค์การอนามัยโลก ธันวาคม 2022

รวมทั้งแสดงส่วนประกอบของตัวที่ใช้โดยแสดง terpene profiling ด้วยการวิเคราะห์จาก GC tandem MS และสารประกอบ ส่วนอื่นๆ และผลการศึกษาในสัตว์ทดลองที่ได้ฉีดไวรัสพิษสุนัขบ้าเข้าไปในสมอง และสามารถกำจัดไวรัสไปได้ ด้วยกลวิธีร่วมกับยาปัจจุบันประเทศไทยและในเอเชียมีของดี ที่สามารถนำมาควบรวมกับการรักษาแผนปัจจุบันได้ เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด โดยทราบชนิด วิธีใช้ต่างๆ และกลไกการออกฤทธิ์

ถึงนาทีนี้คนไทยเราน่าที่จะมีการส่งเสริมในการใช้สมุนไพรเหล่านี้ ทั้งนี้ ในรูปแบบแผนที่มีการใช้กันมาก่อนและปรับกระบวนทัศน์ของแพทย์แผนไทยหรือครูพื้นบ้านกับแพทย์แผนปัจจุบันให้มีความเข้าใจซึ่งกันและกัน ทั้งนี้เพื่อผลประโยชน์ของคนไทยในการรักษาสุขภาพป้องกันและชะลอโรค โดยที่ไม่ใช้ยามากเกินไป จนกระทั่งมีผลแทรกซ้อนหรือผลข้างเคียงของยามากขึ้นไปอีกโดยไม่จำเป็น