'พ.ร.บ.อากาศสะอาด' 5 ฉบับ เทียบชัดฉบับไหนให้อากาศบริสุทธิ์ได้มากที่สุด
'พ.ร.บ.อากาศสะอาด' 5 ฉบับ แต่ถูกปัดตกไป 3 ฉบับเทียบชัด ๆ ฉบับไหนเข้มข้นให้สิทธิในการหายใจและให้อากาศบริสุทธิ์กับคนไทยได้มากที่สุด
จากสถานการณ์ฝุ่นควัน ฝุ่นPM2.5 ซึ่งเป็นมลภาวะทาอากาศที่ส่งผลหระทบต่อคุณภาพชีวิตของประชาชน มาเป็นเวลานนและมีแนวโน้มที่จะรุนแรงมากขึ้นเรื่อย ๆ โดยเฉพาะในช่วงอากาศปิดในช่วงฤดูแล้ว หลัก ๆ สาเหตุที่ทำให้คุณภาพอากาศในประเทศแย่ลงอย่างต่อเนื่องนั้น มีต้นเหตุมาจากแหล่งกำเนิดมาจากระบบขนส่ง โรงงานอุตสาหกรรม พื้นที่ก่อสร้าง การเผาในที่โล่งแจ้ง ของเกษตรกร การเผาป่า รวมไปถึงฝุ่นควันที่ลอยมาจากระเทศเพื่อนบ้าน
จากปัญหามลภาวะในอากาศที่ทวีความรุนแรงมากยิ่งขึ้น และนับวันจะยิ่งสุขผลกระทบต่อสุขภาพและการใช้ชีวิตของประชาชน ดังนั้นการออกกฎหมายมาควบคุมกิจการ หรือ กิจกรรมที่มีผลต่อการปล่อยสารพิษ มลพิษ ฝุ่นควัน จึงเป็นแนวทางที่จะสามารถควบคุมต้นตอ หรือ ต้นกำเนิดของการก่อฝุ่นควันได้ซึ่งการออกกฎหมายมาควบคุมนั้นยังถือว่าเป็นการคุมตั้งแต่ต้นทางก่อนจะมีการปล่อยมลพิษออกมาในอากาศด้วย
อย่างไรก็ตามที่ผ่านมาประเทศไทยมีการผลักดันให้เกิดร่าง "พ.ร.บ.อากาศสะอาด" ออกมาทั้งหมด 4 ฉบับ ซึ่งมีทั้ง พ.ร.บ.อากาศสะอาดในจากพรรคการเมือง และ "พ.ร.บ.อากาศสะอาด" ที่มาจากภาคระชาชน โดยแต่ละฉบับนั้นมีเนื้อหา เพื่อควบคุม และดูแล ให้ประชาชนได้มีอากาศที่สะอาดและบริสุทธิ์สำหรับใช้หายใจ รวมไปถึงการควบคุมและเอาผิดต้นเหตุของการปล่อยให้มลภาวะออกมาสู่ชั้นบรรยากาศ โดย พ.ร.บ.อากาศสะอาดทั้ง 5 ฉบับ นั้นมีดังนี้
1. ร่างพ.ร.บ.อากาศสะอาดเพื่อประชาชน พ.ศ. .... เสนอโดยสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรพรรคภูมิใจไทย เมื่อ 9 กรกฎาคม 2563
2.ร่างพ.ร.บ.การบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด พ.ศ. .... ที่เสนอโดยประชาชน12,000 คน เมื่อวันที่ 13 กรกฎาคม 2563
3.ร่างพ.ร.บ.การรายงานการปล่อยและการเคลื่อนย้ายสารมลพิษสู่สิ่งแวดล้อม พ.ศ. .... เสนอโดยสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรพรรคก้าวไกล
4.ร่างพ.ร.บ.กำกับดูแลการจัดการอากาศสะอาดเพื่อสุขภาพแบบบูรณาการ พ.ศ. .... โดยเครื่อข่ายอากาศสะอาด
5.ร่าง พ.ร.บ.อากาศสะอาดเพื่อประชาชน เสนอโดยพรรคพลังประชารัฐ เดือนธันวาคม 2564
ทั้งนี้ "พ.ร.บ.อากาศสะอาด" ทั้ง 5 ฉบับนั้นถูกพล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ปัดตกไปทั้งหมด 3 ฉบับ และมีที่ผ่านเพียง 2 ฉบับเท่านั้น เนื่องจากทั้ง 3 ฉบับมีความขัดแย้งกับ พ.ร.บ.การเงินฯ จึงส่งผลให้ พ.ร.บ.อากาศสะอาดฉบับพรรคภูมิใจไทย พรรคก้าวไกล และฉบับประชาชนถูกตีตกไป
สำหรับรายละเอียดของ "พ.ร.บ.อากาศสะอาด" ทั้ง 5 ฉบับนั้นมีความคล้าย และความแตกต่างกันในบางมาตรา แต่จุดประสงค์ของ พ.ร.บ.อากาศสะอาดทุกฉบับเป็นไปเพื่อให้ประชาชนคนไทยได้มีอากาศที่บริสุทธิ์ไว้ใช้หายใจ และเพื่อลดมลภาวะในชั้นบรรยากาศที่สูงขึ้นเรื่อย ๆ
ร่างพ.ร.บ.อากาศสะอาดเพื่อประชาชน ที่เสนอโดยส.ส.พรรคภูมิใจไทย และร่างพ.ร.บ.การบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด ที่เสนอโดยประชาชน
มีส่วนที่คล้ายคลึงและใกล้เคียงกัน โดยเฉพาะการกำหนดให้รัฐมีระบบจัดการสภาพแวดล้อมและอากาศสะอาดเพื่อประชาชนอย่างจริงจัง ซึ่งเป็นปัจจัยพื้นฐานของประชาชน สิทธิในการได้รับความคุ้มครองทางกฎหมาย การใช้สิทธิในการทางศาลในการคุ้มครองหรือปกป้องตัวเอง และการฟ้องร้องต่อคนที่ก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศที่ไม่เป็นไปตามกฎหมาย รวมไปถึงการปรับปรุงมาตรการและโครงการให้สอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมทุก ๆ 2-3 ปี
นอกจากนี้ใน พ.ร.บ.ทั้ง 2 ฉบับ ยังระบุไว้ด้วยว่า ราชการ รัฐวิสาหกิจ และบุคคลจะต้องส่งเอกสารการสำรวจผลต่อคุณภาพอากาศ หรือเอกสาร ข้อมูล ของโครงการและแผนงาน รวมไปถึงการเรียกมาชี้แจงหากเห็นว่าโครงการหรือมาตรการใดที่ทำให้เกิดผลกระทบร้ายแรงต่อคุณภาพอากาศ หรือคุณภาพสิ่งแวดล้อม
ส่วนบทลงโทษนั้น ร่าง พ.ร.บ.ทั้ง 2 ฉบับ มีการกำหนดโทษกรณีฝ่าฝืนโดย ร่างพ.ร.บ.การบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด ที่เสนอโดยประชาชน กำหนดโทษไว้ที่ปรับไม่เกิน 5,000 บาท ส่วนร่างพ.ร.บ.อากาศสะอาดเพื่อประชาชน ที่เสนอโดยพรรคภูมิใจไทย กำหนดโทษดังนี้ โดยมีโทษจำคุกไม่เกิน 3 เดือน และจำคุกไม่เกิน 6 เดือน หรือปรับไม่เกิน 5,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ แล้วแต่กรณี
ร่างพ.ร.บ.การบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาด ที่เสนอโดยประชาชนมีการเสนอแนะมาตรการด้านการเงิน การคลัง การเก็บภาษีอากร และการส่งเสริมการลงทุน เพื่อปฏิบัติตามนโยบายและแผนการบริหารจัดการเพื่ออากาศสะอาดต่อคณะรัฐมนตรี
ร่างพ.ร.บ.การรายงานการปล่อยและการเคลื่อนย้ายสารมลพิษสู่สิ่งแวดล้อม พ.ศ. .... (Pollutant Release and Transfer Registers : PRTR) ของพรรคก้าวไกล
ร่างกฎหมายฉบับนี้เน้น การวิเคราะห์ จัดทำฐานข้อมูล ในการปล่อยสารมลพิษ โดยการแก้ไขปัญหา มลภาวะทางอากาศจะเน้นการแก้ไขอย่างเป็นระบบ เริ่มตั้งแต่บุคคล นิติบุคลล ภาครัฐ ที่จะต้องมีการจัดเก็บและรายงานปริมาณการปล่อยการเคลื่อนย้ายสารมลพิษ โดยกรมควบคุมมลพิษจะต้องเป็นผู้จัดทำฐานข้อมูล พร้อมทั้งเผยแพร่ข้อมูลให้แก่ประชาชนทราบถึงการเคลื่อนย้ายสารพิษทั้งหมด อย่างสะดวก รวดเร็ว ไม่เสียค่าใช้จ่ายยกเว้นข้อมูลที่เป็นความลับทางการค้า
อย่างไรก็ตาม ร่างพ.ร.บ.การรายงานการปล่อยและการเคลื่อนย้ายสารมลพิษสู่สิ่งแวดล้อม พ.ศ. .... ของพรรคก้าวไกลนั้น ได้กำหนดโทษทางการปกครองเอาไว้ โดยหากใครไม่รายงานหรือไม่ปฏิบัติตามคำสั่งของอธิบดีกรมควบคุมมลพิษ ให้มีอำนาจปรับในอัตราร้อยละ 1 ของรายได้ในปีที่กระทำความผิด ในกรณีที่เป็นการกระทำความผิดในปีแรกของการประกอบธุรกิจในชำระค่าปรับทางปกครองไม่เกิน 1 ล้านบาท หากไม่ดำเนินการให้มีการปรับเพิ่มวันละ 20,000-50,000 บาท หากมีการปกปิดความผิดมีโทษจำคุกไม่เกิน 2 ปี ปรับตั้งแต่ 500,000 -1,000,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
ส่วนร่าง พ.ร.บ.อากาศสะอาด 2 ฉบับที่ได้ไปต่อในสภา คือ พ.ร.บ.กำกับดูแลการจัดการอากาศสะอาดเพื่อสุขภาพแบบบูรณาการ พ.ศ. .... โดยเครื่อข่ายอากาศสะอาด และ ร่างพ.ร.บ.อากาศสะอาดเพื่อประชาชน เสนอโดยส.ส.พรรคพลังประชารัฐ โดยมีรายละเอียดดังนี้
พ.ร.บ.กำกับดูแลการจัดการอากาศสะอาดเพื่อสุขภาพแบบบูรณาการ พ.ศ. ....
ร่างพ.ร.บ.เป็นไปเพื่อสิทธิการหายใจของแต่ละบุคคลที่รัฐจะต้องให้การคุ้มครอง โดยเฉพาะในกลุ่มเปราะบาง เช่น เด็ก ผู้มีครรภ์ ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยเรื้อรัง ผู้ป่วยทางเดินหายใจ ผู้ทำงานกลางแจ้ง ที่อยู่ในพื้นที่มลภาวะสูงจะต้องได้รับสิทธิ์การเข้าถึงการดูแลรักษาในโรงพยาบาลรับโดยไม่มีค่าใช้จ่าย
รัฐจะต้องมีหน้าที่ จัดเก็บข้อมูลบัญชีการปลดปล่อยและเคลื่อนย้ายหมอกควันพิษ รัฐต้องรับฟังข้อมูลข้อร้องเรียนจากประชาชน ต้องจัดเก็บ รวบรวม ประมวลผลข้อมูล เพื่อแจ้งเตือนประชาชน รวมไปถึงรับเรื่องร้องเรียนและให้คำแนะนำแก่ผู้ร้องเรียน เพื่อที่ผู้ร้องเรียนจะได้รับการชดเชยเยียวยาความเสียหาย ในการดำเนินคดีสิ่งแวดล้อมเกี่ยวกับหมอกควันพิษ
กรณีเจ้าหน้าที่ไม่ดำเนินการร่างพ.ร.บ. ฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตามมาตรการที่คณะกรรมการตามร่างกฎหมายนี้กำหนด ในร่างกฎหมายได้กำหนดให้ถือว่ากระทำการโดยจงใจละเว้นปฏิบัติหน้าที่โดยมิชอบตามกฎหมาย ซึ่งจะมีความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 157 มีโทษจำคุกตั้งแต่หนึ่งถึง 10 ปี หรือปรับตั้งแต่ 20,000 – 200,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ
ร่างพ.ร.บ.อากาศสะอาดเพื่อประชาชน เสนอโดยส.ส.พรรคพลังประชารัฐ ธันวาคทม 2564
รัฐต้องจัดให้มีระบบจัดการสภาแวดล้อมให้มีอากาศสะอาดเพื่อประชาชนอย่างแท้จริง และยอมรับรู้ว่าอากาศสะอาดเป็นปัจจุบันขั้นพื้นฐานในการดำรงชีวิตของประชาชน นอกจากนี้ยังมีการกำหนดเขตมลภาวะทางอากาศ โดยหกพบว่าท้องที่ใดมลภาวะทางอากาศที่มีแนวโน้มร้ายแรงมีผลกระทบต่อร่างกาย และก่อให้เกิดผลกระทบเสียหายต่อคุณภาพสิ่งแวดล้อม ให้คณะกรรมการมลพิษทางอากาศ มีอำนาจในกระกาศพระราชกิจจานุเบกษาเพื่อกำหนดให้ท้องที่นั้นเป็นพื้นที่มลพิษทางอากาศ
นอกจากนี้ ยังกำหนดมาตรการเชิงรุก ให้เจ้าหน้าที่สามารถตรวจสอบ ควบคุม หรือสั่งให้ยุติการกระทำที่ก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศได้ หากผู้ใดฝ่าฝืนไม่ให้เจ้าหน้าที่ใช้อำนาจดังกล่าว มีโทษจำคุกไม่เกิน 6 เดือน หรือปรับไม่เกิน 5,000 บาท หรือทั้งจำทั้งปรับ