เนื่องจากจำนวนปูม้าในธรรมชาติลดลงเนื่องจากเครื่องมือประมงและอุปสงค์ที่เพิ่มขึ้น ทางกรมประมงฯ จัดทำ “ธนาคารปูไข่โซลาร์เซลล์” ภายในศูนย์ศึกษาการพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ เพื่อสร้างแหล่งผลิตเพาะพันธุ์ปูม้าเพื่อปล่อยคืนสู่ธรรมชาติแบบบูรณาการทั้งภาครัฐและภาคเอกชน ตามแนวนโยบายไทยแลนด์ 4.0 และเป็นการดำเนินตามรอยพระราชดำริของรัชกาลที่ 9 “ศาสตร์พระราชา” ที่ทางกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ได้ยกให้เป็นไฮไลท์สำคัญของงานเกษตรแห่งชาติประจำปี 2561 หรือ เกษตร์แฟร์ ที่ มหาวิทยาลัยเกษตร์ศาสตร์ วิทยาเขตบางเขน
ขั้นตอนเริ่มจากการประชาสัมพันธ์ให้กับชาวบ้าน ชาวประมงในพื้นที่โดยรอบให้นำปูม้าที่ไข่นอกกระดองที่จับได้มาไว้ที่ศูนย์ฯ ณ ปัจจุบันมีจำนวนเฉลี่ย 20-50 ตัวต่อวัน สังเกตจากสีไข่ของปูม้าจะเริ่มจากส้ม-น้ำตาล-ดำ ซึ่งสีดำจะใช้เวลาในการฟักน้อยที่สุดเพราะไข่แก่ เมื่อได้มาแล้วปัดไข่ปูม้าจากจับปิ้งโดยใช้แปรงขนนุ่มค่อยๆ แปรงให้ไข่หลุดจนหมดและคืนปูม้าให้ชาวประมง จากนั้นนำไข่มาทำความสะอาดและนำไปฟักในระบบถังพลาสติกความจุ 150 ลิตร จำนวน 7 ใบ (ไข่ปูม้า 5 กรัมต่อน้ำ 1 ลิตร) ที่มีการให้อากาศและสูบน้ำตลอดเวลาโดยใช้พลังงานแสงอาทิตย์แทนกระแสไฟฟ้าปกติในช่วงกลางวัน อีกทั้งลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซค์สู่บรรยากาศ ทุกถังจะมีทางน้ำเชื่อมต่อเนื่องกัน มี 1 ถังเป็นทรงกรวยเพื่อใช้แยกไข่ที่ยังไม่ได้ฟักจากลูกปูระยะแรกฟัก โดยจะเพิ่มลมเพื่อยกน้ำในท่อ (air lift) ให้ไข่ปูจมตัวลงสู่ก้นถังตามแรงโน้มถ่วงของโลกวนกลับไปเริ่มต้นที่ถังแรกอีกครั้งจนกว่าจะฟักเป็นตัว ใช้เวลาประมาณ 14 วัน ส่วนลูกปูม้าระยะแรกฟัก (ระยะโซเอี้ย : zoea) ที่ว่ายน้ำขึ้นมาหาแสงที่ผิวน้ำจะล้นออกที่ท่อน้ำล้นในถังกรวยไปยังกระชังกรองลูกปู แล้วจะอนุบาลไว้ประมาณ 1-2 คืน ก่อนปล่อยลงอ่าวคุ้งกระเบน โดยแม่ปู 1 ตัววางไข่ได้ครั้งละ 3-7 แสนฟอง มีอัตรารอดตามธรรมชาติเป็นปูโตเต็มวัยประมาณ 3-7 พันตัว ภายในระยะเวลา 4 เดือนนับตั้งแต่เริ่มเขี่ยไข่
ธนาคารปูไข่โซลาร์เซลล์ทำให้ชาวประมงสามารถจับปูม้าได้ตลอด จากเดิมที่ไม่สามารถทำการประมงปูม้าได้คุ้มค่าการลงทุน และโอกาสรอดของลูกปูมีมากกว่าปล่อยตามธรรมชาติ ณ ปัจจุบัน อ่าวคุ้งกระเบนทำประมงปูม้าได้ 10-12 กิโลกรัมต่อวัน ถือเป็นการสร้างรายได้ให้ชาวประมงอย่างยั่งยืนและเป็นโครงการที่รักษาสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติให้ยืนยาว นอกจากนี้ยังขอความร่วมมือไม่จับและไม่บริโภคปูม้าที่มีไข่และปูม้าตัวเล็ก เพื่อให้สมดุลของปูม้ายังคงอยู่ต่อไป
เรื่องและภาพ ชาลินี ถิระศุภะ / Nation Photo
