วันนี้เมื่อ 130 ปีก่อน
******************
วันนี้ในอดีต มีเรื่องราวในรั้วในวังมาฝากอีกแล้ว คราวนี้เป็นเรื่องราวของ พระราชธิดาพระองค์หนึ่งของล้นเกล้า รัชกาลที่ 5 คือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา หรือ "เสด็จพระองค์หญิงขาว" ที่ว่ากันว่า ไม่เพียงทรงมีพระสิริโฉมงดงาม ทั้งยังมีพระจริยาวัตรที่งามสง่าสมเลือดขัตติยะยิ่งนัก
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา ประสูติเมื่อวันนี้ของ 130 ปีก่อน ตรงกับวันพฤหัสบดี เดือน 12 ขึ้น 8 ค่ำ ปีฉลู เอกศก จ.ศ. 1251 หรือวันที่ 31 ตุลาคม 2432
ชาววังออกพระนามว่า “เสด็จพระองค์หญิงขาว” เป็นพระเจ้าลูกเธอในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 และเจ้าจอมมารดาแส โรจนดิ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา มีพระเชษฐาและพระกนิษฐภคินี ร่วมเจ้าจอมมารดาเดียวกันตามลำดับ ได้แก่
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเขจรจิรประดิษฐ (ประสูติวันที่ 23 กรกฎาคม 2431 สิ้นพระชนม์วันที่ 7 ตุลาคม 2431 พระชนมายุ ได้ 3 เดือน)
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าทิพยาลังการ (ประสูติวันที่ 17 มกราคม 2434 สิ้นพระชนม์ วันที่ 4 มิถุนายน 2475 พระชนมายุได้ 42 ชันษา)
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา เป็นพระราชธิดาพระองค์หนึ่ง ซึ่งทรงเป็นที่สนิทสิเนหาและได้รับพระเมตตากรุณาจากสมเด็จพระบรมชนกนาถพระปิยมหาราชเป็นอันมาก
พระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ
เมื่อมีพระชนมายุครบกำหนดโสกันต์ก็ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งพิธีโสกันต์ตามพระราชประเพณี และให้ทรงศึกษาวิชาหนังสือไทยบ้าง ฝรั่งบ้าง
ประกอบทั้งการฝีมือเย็บปักถักร้อย ด้วยเหตุนี้พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา จึงได้ทรงเป็นนักศึกษา มีวิชาความรู้ทันสมัย มีพระจริยามารยาทงดงาม พระทัยโอบอ้อมอารี และได้ทรงประกอบความดีไว้หลายประการ เป็นต้นว่า
พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา ในพระราชพิธีโสกันต์ พ.ศ. 2442 ฝีมือ ห้องภาพโรเบริ์ต เลนซ์
ภาพจาก https://www.dek-d.com/board/view/3362430/
ในพระพุทธศาสนา ทรงบำเพ็ญพระกุศลเป็นเนืองนิจได้ทรงปฏิสังขรณ์วัดมัชฌันติการาม อำเภอ บางซื่อ จังหวัดพระนคร ซึ่งเจ้าจอมมารดาเที่ยง พระสนมเอกในรัชกาลที่ 4 ได้สร้างไว้ และเป็นวัดของสกุลโรจนดิศ และถวายจตุปัจจัยแก่วัดนั้นเกือบทุกปี
ได้ทรงบวชกุลบุตรที่มีศรัทธาจะบรรพชาอุปสมบทในพระพุทธศาสนา เมื่อทรงสงเคราะห์ให้ได้บวชแล้ว ก็ถวายนิจภัตต์ประจำเดือนด้วยใครมาเรี่ยไรทำการอันใดเกี่ยวกับการศาสนาก็มักไม่ได้กลับไปมือเปล่าคงทรงร่วมการกุศลด้วยเสมอในทางพยาบาล ก็ได้ทรงออกเงินช่วยเหลือเนืองๆ
ต่อมาเมื่อเจ้าจอมมารดาแสของพระองค์ท่านถึงอสัญกรรมแล้ว ก็ได้ทรงอุทิศเงินตั้งเป็นทุนไว้ในโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ พร้อมด้วยพระกนิษฐภคินี เรียกว่า “ทุนพระธิดาเจ้าจอมมารดาแส” และทรงเพิ่มเติมทุนนั้นเกือบทุกปี
ในทางการศึกษา ทรงอุตส่าห์เก็บเงินตั้งโรงเรียนขึ้นในที่ส่วนของพระองค์ ทรงยกตึก 2 ชั้น ที่เคยประทับอยู่นั้นให้เป็นโรงเรียน ภายหลังเสด็จออกไปจากสวนสุนันทา ซึ่งแต่ก่อนเคยไปประทับที่ตึกนั้นก็ไม่ได้ประทับ สู้อุตส่าห์ไปประทับในเรือนเล็กๆ มอบตึกใหญ่ให้เป็นโรงเรียน นับว่าเป็นการเสียสละอันยากที่ผู้อื่นจะทำได้
โรงเรียนนี้เมื่อตั้งมาหลายปีก็เจริญยิ่งขึ้นโดยลำดับ เสนาบดีกระทรวงธรรมการครั้งนั้นเห็นว่าจะเป็นโรงเรียนที่ถาวรมั่นคงต่อไป เพราะมีนักเรียนถึง 400 เศษ และตั้งอยู่ในย่านตำบลที่ไม่มีโรงเรียนสตรี จึงได้ประทานนามว่าโรงเรียน “ขัตยาณีผะดุง”
ภายหลังได้เปลี่ยนเป็นโรงเรียน “อภันตรีผะดุง” ในพระนามของพระองค์โดยตรง เพราะได้ทรงออกทุนรอนตั้งขึ้น และทรงทำนุบำรุงมาช้านาน ในเวลานี้หรือต่อไปไม่ช้า ก็พอจะเก็บเงินเลี้ยงตัวได้ในทางช่วยเหลือประเทศในยามคับขัน ก็ได้ทรงกระทำโดยการซื้อใบกู้ของรัฐบาลสยามด้วยพระองค์เอง และทรงแนะนำชักชวนให้ผู้อื่นซื้อใบกู้อีกเป็นจำนวนไม่น้อย
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา ได้ประชวรพระโรคไตประมาณ 25 ปี มีพระอาการมากบ้างน้อยบ้างตลอดมา
ครั้นถึงเดือนเมษายน 2477 ก็เริ่มมีพระอาการมากขึ้น ในเดือนพฤศจิกายนปีเดียวกัน มีพระอาการประชวรไข้หวัดใหญ่และการอักเสบที่พระทนต์และพระศอเข้าผสม พระอาการทางไตก็กำเริบขึ้นโดยลำดับ
จนเป็นเหตุสิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 7 เมื่อวันอาทิตย์ เดือน 4 ขึ้น 5 ค่ำ ปีระกา เบญจศก จ.ศ. 1295 ตรงวันที่18 กุมภาพันธ์พ.ศ. 2477 พระชนมายุ 45 ชันษา
สำหรับ พระอิสริยยศมีดังนี้
พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา (31 ตุลาคม พ.ศ. 2432 - 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453)
พระเจ้าน้องนางเธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา (23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 - 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468)
พระเจ้าพี่นางเธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา (26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468 - 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2478)
ภายหลังการสิ้นพระชนม์
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอัพภันตรีปชา (10 กรกฎาคม พ.ศ. 2478 - ปัจจุบัน)
******************
ข่าวที่เกี่ยวข้อง