'วันเหมายัน' กลางคืนยาวนานสุด ปีนี้ ตรงกับวันอะไร ทำไมเรียก 'ตะวันอ้อมข้าว'

'วันเหมายัน' (Winter Solstice) กลางคืนยาวนานที่สุดในรอบปี วันที่ประเทศทางซีกโลกเหนือเข้าสู่ฤดูหนาว ส่วนประเทศทางซีกโลกใต้เข้าสู่ฤดูร้อน 'วันเหมายัน' (อ่านว่า เห-มา-ยัน) คือ วันที่มีช่วงเวลา กลางคืนยาวนานที่สุดในรอบปี ซึ่งปีนี้ตรงกับวันที่ 22 ธ.ค. 2566 ดวงอาทิตย์จะขึ้นทางทิศตะวันออกเฉียงไปทางใต้มากที่สุด และตกลับขอบฟ้าทางทิศตะวันตกเฉียงไปทางใต้มากที่สุด คนไทยเรียกว่า "ตะวันอ้อมข้าว"

 

 

สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ 'NARIT' เปิดข้อมูล 'วันเหมายัน' โดยในแต่ละวัน ดวงอาทิตย์จะปรากฏอยู่ตำแหน่งที่ต่างกัน เปลี่ยนตำแหน่งไปประมาณวันละ 1 องศา ตั้งแต่เดือน ก.ย. เป็นต้นมา ดวงอาทิตย์ ค่อยๆ เคลื่อนที่จากจุดตั้งฉากกับเส้นศูนย์สูตรของโลกลงมาทางใต้ สังเกตได้จากท้องฟ้าในช่วงนี้จะมืดเร็วขึ้นเรื่อยๆ เมื่อดวงอาทิตย์เคลื่อนมา ณ ตำแหน่งเฉียงไปทางทิศใต้มากที่สุดใน 'วันเหมายัน' ของแต่ละปี วันดังกล่าวจึงมีเวลากลางคืนที่ยาวนานที่สุด และเวลากลางวันที่สั้นที่สุด ดวงอาทิตย์จะขึ้นเวลาประมาณ 06:36 น. และจะตกลับขอบฟ้า เวลาประมาณ 17:55 น. (เวลา ณ กรุงเทพฯ) รวมระยะเวลากลางวันเพียง 11 ชั่วโมง 19 นาทีเท่านั้น

 

 

นอกจากนี้ 'วันเหมายัน' ยังนับเป็นวันเข้าสู่ฤดูหนาวของประเทศทางซีกโลกเหนือ และเป็นวันที่ย่างเข้าสู่ฤดูร้อนของประเทศทางซีกโลกใต้

 

 

สำหรับ "ฤดูกาล" บนโลก เกิดจากแกนโลกเอียงทำมุม 23.5 องศา กับแนวตั้งฉากกับระนาบโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย์ ทำให้พื้นที่ต่างๆ ทั่วโลกได้รับแสงอาทิตย์ในปริมาณไม่เท่ากัน ส่งผลให้มีอุณหภูมิต่างกัน รวมถึงระยะเวลากลางวันและกลางคืนก็ต่างกันด้วย เหตุนี้ทำให้เกิดฤดูกาลขึ้นบนโลกนั่นเอง สังเกตได้ว่าในฤดูร้อนดวงอาทิตย์จะขึ้นเร็วและตกช้า เวลากลางวันจะยาวกว่ากลางคืน แตกต่างกับฤดูหนาวที่ ดวงอาทิตย์ จะขึ้นช้าและตกเร็ว เวลากลางคืนจะยาวนานกว่ากลางวัน

 

 

ในระยะเวลา 1 ปีที่โลกโคจรรอบ ดวงอาทิตย์ จะเกิดปรากฏการณ์สำคัญที่เกี่ยวข้องกับการขึ้น-ตก ของดวงอาทิตย์ทั้งหมด 4 ครั้ง ได้แก่ 

 

• วันวสันตวิษุวัต (Vernal Equinox) วันที่มีกลางวันและกลางคืนยาวนานเท่ากัน อยู่ในช่วงวันที่ 20-23 เดือน มี.ค.
• วันครีษมายัน (Summer Solstice) วันที่กลางวันยาวนานที่สุด อยู่ในช่วงวันที่ 20-23 เดือน มิ.ย.
• วันศารทวิษุวัต (Autumnal Equinox) วันที่มีกลางวันและกลางคืนยาวนานเท่ากัน อยู่ในช่วงวันที่ 20-23 เดือน ก.ย.
• วันเหมายัน (Winter Solstice) วันที่กลางคืนยาวนานที่สุด อยู่ในช่วงวันที่ 20-23 เดือน ธ.ค.

 

 

'ตะวันอ้อมข้าว' มีผลต่อการเกษตรที่ต้องใช้ธรรมชาติในการเพาะปลูกแทน เทคโนโลยีอุตสาหกรรมอย่างในปัจจุบัน เมื่อเกิดปรากฎการณ์ดังกล่าว เกษตรกรควรวางแผนในการเพาะปลูกพืชผัก เพราะพืชแต่ละชนิดต้องการแสงมากน้อยแตกต่างกัน ซึ่งในช่วงนี้แดดจะแรงและอากาศจะแห้งกว่าปกติ ทำให้พืชที่ต้องการความชื้นอาจแห้งตายจากการขาดน้ำและเหี่ยวเฉาได้ จึงต้องมีการวางแผนการเพาะปลูกให้ดี