ทำไม WHO ต้องจับตา 'โอไมครอน BA.2.86' เปิด 10 สายพันธุ์ที่ควรติดตาม - ควรสนใจ

ศูนย์จีโนมทางการแพทย์ เปิดข้อมูล ทำไม 'โอไมครอน BA.2.86' หรือ 'พิโรลา' (Pirola) ที่ขณะนี้พบใน 4 ประเทศและสามารถถอดรหัสพันธุกรรมไวรัสทั้งจีโนมได้เพียง 6 ตัวอย่าง แต่ทั้ง องค์การอนามัยโลก และ กรมควบคุมโรคสหรัฐอเมริกา กลับให้ความสนใจเป็นอย่างมาก ซึ่งทางศูนย์ฯ เริ่มพัฒนาชุดตรวจ โอไมครอน 3 สายพันธุ์ BA.2.86, EG.5 (XBB.1.9.2.5) และ  FL.1.5.1 (XBB.1.9.1.1.5.1)ด้วยเทคโนโลยี 'MassArray Genotyping' ให้แล้วเสร็จในสองสัปดาห์ สามารถตรวจจับไวรัส "สามสายพันธุ์" จากสวอปส่งตรวจภายในเวลา 48 ชั่วโมง 

 

 

เชื้อ โควิด-19 สายพันธุ์ใหม่ BA.2.86 ถูกตั้งชื่ออย่างไม่เป็นทางการว่า 'พิโรลา' (Pirola) ตามชื่อดาวเคราะห์น้อยขนาดใหญ่ที่โคจรรอบดาวอังคารและดาวพฤหัสบดี BA.2.86 ขณะนี้ยังพบใน 4 ประเทศ คือ เดนมาร์ก อิสราเอล อังกฤษ และ สหรัฐอเมริกา จากการถอดรหัสพันธุกรรมทั้งจีโนมและแชร์ไว้บนฐานข้อมูลโควิดโลก จีเสส (GISAID) พบเพียง 6 ตัวอย่าง แต่ที่น่ากังวลเพราะพบการเปลี่ยนแปลงกรดอะมิโนไปมากกว่า 30 ตำแหน่งบนส่วนหนาม เมื่อเทียบกับ "บรรพบุรุษโอไมครอน" เช่น  BA.1 และ BA.2 ที่ทำให้มีผู้ติดเชื้อและเสียชีวิตมากเป็นอันดับสองรองมาจากสายพันธุ์เดลตา  

 

องค์การอนามัยโลก แบ่งประเภทสายพันธุ์ของโควิด-19 เป็น 3 ระดับ  

 

• โควิด-19 สายพันธุ์ที่ชาติสมาชิกควรติดตาม (ห่างๆ) หรือ Variant Under Monitoring (VUM) 
• โควิด-19 สายพันธุ์ที่ชาติสมาชิกควรให้ความสนใจติดตามอย่างใกล้ชิด หรือ Variant of Interest (VOI) 
• โควิด-19 สายพันธุ์ที่ชาติสมาชิกควรกังวลและเตรียมพร้อมรับมือการระบาดในวงกว้าง หรือ Variant of Concern (VOC) 

 

โดย 'โอไมครอน BA.2.86' จัดอยู่ใน Variant Under Monitoring (VUM) หรือสายพันธุ์ที่ควรติดตาม แต่ยังไม่ต้องกังวลหรือตระหนก

 

ขณะนี้ องค์การอนามัยโลก กำลังจับตาดูเชื้อ โควิด 10 สายพันธุ์ โดย 7 สายพันธุ์เป็น โควิด-19 สายพันธุ์ที่ชาติสมาชิกควรติดตาม ได้แก่

• BA.2.75
• **BA.2.86**
• CH.1.1
• XBB
• XBB.1.9.1
• XBB.1.9.2
• XBB.2.3

 

และอีก 3 สายพันธุ์ที่ชาติสมาชิกควรให้ความสนใจติดตามอย่างใกล้ชิด (VOI)

• XBB.1.5
• XBB.1.16
• EG.5

 

 

ทางองค์การอนามัยโลกจัดให้ 'โอไมครอน BA.2.86' เป็นสายพันธุ์ที่ควรเฝ้าติดตาม (VUM)  เพราะมีการกลายพันธุ์มากที่สุดในกลุ่มโอไมครอนเมื่อเทียบกับต้นตระกูล เช่น BA.1 และ BA.2 โดยเฉพาะในส่วนหนามที่คาดว่าจะเพิ่มศักยภาพในการแพร่เชื้อและหลบเลี่ยงภูมิคุ้มกันได้ดียิ่งขึ้น แต่คาดว่าไม่น่าจะก่อให้เกิดการติดเชื้อรุนแรงมากไปกว่าโอไมครอนสายพันธุ์อื่นอย่างมีนัยสำคัญ 

 

BA.2.86 มีการกลายพันธุ์ส่วนหนามต่างไปจาก BA.2  จำนวนถึง 32 ตำแหน่งในขณะที่ EG.5.1 และ FL.1.5.1  มีการกลายพันธุ์ส่วนหนามต่างไปจาก BA.2  เพียง 14 และ 15 ตำแหน่งตามลำดับ

 

แม้ว่าล่าสุดจะสามารถถอดรหัสพันุกรรม  'โอไมครอน BA.2.86' ได้เพียง 6 ตัวอย่างจาก 4 ประเทศและแชร์ไว้บนฐานข้อมูลโควิดโลก จีเสส (GISAID) แต่นักระบาดวิทยามีความกังวลว่า BA.2.86 อาจแพร่ระบาดไปทั่วโลกแล้วมากกว่าทีมีรายงานในจีเสส เพราะการตรวจโควิด-19 ด้วยเทคนิค PCR และการถอดรหัสพันธุกรรมทั้งจีโนมจากหน่วยงานสาธารณสุขทั่วโลกลดลงอย่างมาก ที่เราเห็นอาจเป็นเพียงยอดภูเขาน้ำแข็งในมหาสมุทรที่โผล่เพียงส่วนยอดแหลมขึ้นมาเหนือผิวน้ำเท่านั้น (The Tip Of The Iceberg) 

 

ยังเร็วเกินไปที่จะระบุความรุนแรงของการเจ็บป่วยที่เกิดจากโอมิครอน BA.2.86 แต่คาดว่าจะหลบเลี่ยงแอนติบอดีที่คนส่วนใหญ่ได้รับจากการติดเชื้อและการฉีดวัคซีนครั้งก่อนๆได้ดี

 

 

โควิด-19 สายพันธุ์อื่น

 

EG.5 (XBB.1.9.2.5) และ FL.1.5.1 (XBB.1.9.1.1.5.1)เป็นสายพันธุ์ที่มีการกลายพันธุ์ต่างไปจากโอมิครอนสายพันธุ์ดั้งเดิมไม่มากแต่พบความชุกเพิ่มมากขึ้น ต่างจาก BA.2.86 ที่มีการกลายพันธุ์ต่างไปจาก โอไมครอน บรรพบุรุษอย่างมาก จึงต้องมีการติดตามอย่างใกล้ชิดเนื่องจากมีความเสี่ยงที่อาจเกิดการแพร่ระบาดอย่างรวดเร็วและหลบเลี่ยงภูมิคุ้มกันได้ดีขึ้น

 

 

วัคซีนป้องกันโควิด-19 สายพันธุ์ใหม่

 

องค์การอาหารและยาประเทศสหรัฐอเมริการะบุว่า วัคซีนป้องกันโควิด เวอร์ชันใหม่ที่มีส่วนประกอบของโอไมครอน XBB.1.5 เป็นวัคซีนโมโนวาเลนต์ซึ่งคาดว่าสามารถฉีดให้กับประชาชนสหรัฐได้ในปลายเดือนกันยายน พ.ศ. 2566

 

ผลการทดสอบและประสิทธิภาพของวัคซีนรุ่นใหม่สามารถป้องกันโอครอน EG.5.1 และ FL.1.5.1 ได้ดี  แต่ยังไม่มีความชัดเจนว่าวัคซีนรุ่นใหม่จะมีประสิทธิภาพในการป้องกันการติดเชื้อรุนแรงจากโอมิครอน BA.2.86 ได้ในระดับใด

 

ปัจจุบัน อย. สหรัฐยังไม่เห็นความจำเป็นต้องเปลี่ยนสูตรวัคซีนป้องกันโควิดจากโอมิครอน XBB.1.15 ไปเป็นสายพันธุ์ที่ระบาดล่าสุดแต่อย่างใด

 

องค์การอนามัยโลก ตัดสินใจกำหนดการเรียกชื่อโควิด-19 เฉพาะสายพันธุ์ที่ชาติสมาชิกควรกังวลและเตรียมพร้อมรับมือการระบาดในวงกว้าง หรือ Variant of Concern (VOC) ด้วยอักษรกรีก โดยหากพบว่า BA.2.86 มีการแพร่ระบาดและติดเชื้อรุนแรง ทางองค์การอนามัยโลกอาจปรับไปเรียกชื่อสายพันธุ์นี้ว่า พาย (Pi)  หรือ โร (Rho) แทน

 

แต่ขณะนี้การติดเชื้อ 'โอไมครอน BA.2.86' ยังไม่แสดงให้เห็นถึงการแพร่ระบาดและการติดเชื้อรุนแรง มีผู้เจ็บป่วยหรือเสียชีวิตเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญเมื่อเทียบกับโอมิครอนสายพันธุ์อื่น  นักวิทยาศาสตร์จึงเรียกชื่อเพื่อให้คนทั่วไปเข้าใจได้ง่ายโดยใช้ชื่อกลุ่มดาว ดวงดาว ดวงจันทร์ ดาวเคราะห์น้อย และดาวเคราะห์นอกระบบ ไปก่อน

 

'โอไมครอน BA.2.86' จึงมีชื่อเรียกอย่างไม่เป็นทางการว่า 'พิโรลา' (Pirola) ตามชื่อดาวเคราะห์น้อยขนาดใหญ่ที่โคจรรอบดาวอังคารและดาวพฤหัสบดี