เปิดอนุสัญญาเจนีวา ‘กฎหมายสงคราม’ โจมตีโรงพยาบาล เอาผิดผู้ละเมิดได้หรือไม่ | คมชัดลึก

จากเหตุการณ์ชายแดนไทยกัมพูชา โดยสถานพยาบาลถูกโจมตีไปตั้งแต่วันที่ 24 ก.ค.2568 ที่ผ่านมา ส่งผลให้มีพลเรือนผู้ไม่เกี่ยวข้อง เด็ก สตรี บาดเจ็บและเสียชีวิต จนเกิดการประณามการโจมตีดังกล่าวว่า ละเมิดอนุสัญญาเจนีวา ละเมิดกฎหมายสงคราม...เพราะอะไรในยามสงคราม “โรงพยาบาล” จึงเป็นเขตห้ามโจมตี เพราะโรงพยาบาล เป็นสถานที่เดียวในการรักษาพยาบาลทหาร พลเรือนที่ได้รับบาดเจ็บ โดยไม่สนใจว่า ผู้บาดเจ็บจะเป็นสัญชาติใดก็ตาม

 

 

ข้อมูลจาก กรมสนธิสัญญาและกฎหมาย กระทรวงการต่างประเทศ ระบุถึง กฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศ (International Humanitarian Law หรือ Law of Armed Conflict หรือ Law of War)  จึงเป็นกฎหมายที่ใช้บังคับเกี่ยวกับวิธีการทำสงครามและการปฏิบัติต่อพลรบและพลเรือนอย่างมีมนุษยธรรมในระหว่างการทำสงคราม (Jus in bello) โดยมีหลักการพื้นฐานที่สำคัญ 5 หลัก ได้แก่

1. หลักการแบ่งแยกพลรบกับพลเรือน (Principle of Distinction)
2. หลักการความได้สัดส่วน (Proportionality)
3. หลักการเตือนภัยก่อนการโจมตี (Precuation)
4. หลักความจำเป็นทางทหาร (Military Necessity)
5. หลักมนุษยธรรม (Humanity)

 

 

อนุสัญญาเจนีวา

ส่วนอนุสัญญาเจนีวา  อยู่ภายใต้กฎหมายดังกล่าว ซึ่งประเทศไทยยังเป็นภาคีอนุสัญญาเจนีวา ค.ศ.1949 ทั้ง 4 ฉบับ คือ

อนุสัญญาเจนีวาเพื่อให้ผู้บาดเจ็บและป่วยไข้ในกองทัพในสนามรบมีสภาวะดีขึ้น ลงวันที่ 12 สิงหาคม ค.ศ. 1949 (Geneva Convention for the Amelioration of the Condition of the Wounded and Sick in Armed Forces in the Field of 12 August 1949)

อนุสัญญาเจนีวาเพื่อให้ผู้สังกัดในกองทัพขณะอยู่ในทะเล ซึ่งบาดเจ็บ ป่วยไข้ และเรืออับปาง มีสภาวะดีขึ้น ลงวันที่ 12 สิงหาคม ค.ศ. 1949 (Geneva Convention for the Amelioration of the Condition of the Wounded, Sick and Shipwrecked Members of Armed Forces at Sea of 12 August 1949)

อนุสัญญาเจนีวาเกี่ยวกับการปฏิบัติต่อเชลยศึก ลงวันที่ 12 สิงหาคม ค.ศ. 1949 (Geneva Convention Relative to the Treatment of Prisoners of War of 12 August 1949)

อนุสัญญาเจนีวาเกี่ยวกับการคุ้มครองบุคคลพลเรือนในเวลาสงคราม ลงวันที่ 12 สิงหาคม ค.ศ. 1949 (Geneva Convention Relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War of 12 August 1949) โดยมีพระราชบัญญัติบังคับการให้เป็นไปตามอนุสัญญาเจนีวาเกี่ยวกับการปฏิบัติต่อเชลยศึก ลงวันที่ ๑๒ สิงหาคม พ.ศ. 2492  พ.ศ. 2498 และพระราชบัญญัติกาชาด พ.ศ. 2499 เป็นกฎหมายอนุวัติการ

 

 

 

 

ทั้งนี้ ข้อมูลจากคณะกรรมการกาชาดระหว่างประเทศ

หรือ ICRC (International Committee of the Red Cross) ยังระบุว่า หลังจากที่ได้มีการจัดทำอนุสัญญาเจนีวา 4 ฉบับ ต่อมาเมื่อค.ศ.1977  ได้มีการจัดทำพิธีสารเพิ่มเติม เกี่ยวกับการคุ้มครองผู้ประสบภัยจากข้อพิพาทระหว่างประเทศทางอาวุธ(พิธีสารฉบับที่ 1)  กับพิธีสารเพิ่มเติมอนุสัญญาเจนีวา เกี่ยวกับการคุ้มครองผู้ประสบภัยจากข้อพิพาททางอาวุธที่ไม่มีลักษณะระหว่างประเทศ(พิธีสารฉบับที่ 2) ขึ้น 

โดยหลักการคือ อนุสัญญาเจนีวา เป็นเหมือนคำมั่นสัญญาระหว่างประเทศที่มีสาระสำคัญเรื่องกฎเกณฑ์และการจำกัดขอบเขตความรุนแรงของสงครามตามหลักมนุษยธรรม เช่น พลเรือน, บุคลากรทางการแพทย์ และ กลุ่มผู้ทำงานเพื่อการช่วยเหลือต่าง ๆ รวมถึงผู้ที่ไม่สามารถร่วมการสู้รบได้อีกต่อไป เช่น ทหารผู้บาดเจ็บเจ็บป่วย ทหารเรืออัปปาง และ เชลยสงคราม  ที่สำคัญรวมถึงสถานที่ประจำและหน่วยทางการแพทย์เคลื่อนที่ของบริการทางการแพทย์นั้น ห้ามมิให้ทำการโจมตีเลยไม่ว่าในพฤติการณ์ใดๆ ก็ตาม

นั่นเพราะ หากทหารหรือพลเรือนบาดเจ็บ ไม่ว่าจะเป็นสงครามจากฝ่ายใดก็ตาม ต้องได้รับการช่วยเหลือจากบุคลากรทางการแพทย์ในสถานพยาบาล โรงพยาบาลประจำ หรือเคลื่อนที่ หากถูกทำลายย่อมหมายถึงผู้บาดเจ็บจะไม่ได้รับการรักษา ซึ่งการฝ่าฝืนกฎหมายสงคราม ย่อมหมายถึง เป็นอาชญากรสงคราม

นี่คือเหตุผลที่ “สงครามยังต้องมีกฎเกณฑ์” เพื่อหลักมนุษยธรรมปกป้องผู้ที่ไม่เกี่ยวข้องกับการสู้รบ ไม่สามารถทำการสู้รบได้ ที่สำคัญยังเป็นผู้ให้ความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรมแก่ผู้บาดเจ็บ ผู้ป่วย ไม่ว่าจะอยู่ฝ่ายใดก็ตาม

 

 

 

 

ละเมิดกฎหมายสงคราม

ส่วนผู้ที่ละเมิด “กฎหมายสงคราม”  ICRC ระบุว่า รัฐผู้รับผิดชอบต่อการละเมิดกฎหมายมนุษยธรรม จะต้องชดเชยค่าเสียหายต่อความสูญเสียและการบาดเจ็บที่เกิดขึ้น ในขณะที่บุคคลที่รับผิดชอบต่ออาชญากรรมสงครามจะต้องถูกค้นหา สอบสวน และดำเนินคดี รัฐสามารถบังคับใช้กฎเกณฑ์ที่ว่าผ่านระบบกฎหมายภายในประเทศ ช่องทางทางการทูต หรือกลไกอื่นๆ ที่มีไว้สำหรับระงับข้อพิพาทระหว่างประเทศ

อาชญากรรมสงครามสามารถทำการสอบสวนและตัดสินได้ภายในรัฐ หรือในบางกรณี อาจมีการส่งเรื่องตัดสินไปทางศาลระหว่างประเทศ องค์การสหประชาชาติ (United Nations) ก็สามารถใช้มาตรการเพื่อบังคับใช้กฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศได้เช่นกัน ยกตัวอย่างเช่น คณะมนตรีความมั่นคงอาจบังคับรัฐให้ปฏิบัติตามพันธกรณีหรือจัดตั้งศาลเพื่อสอบสวนการละเมิดกฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศ