สร้างโอกาสจากวิกฤติประชากรกระบือในอาเซียน

 

      กระบือ หรือควาย เป็นสัตว์เลี้ยงใช้งานเพื่อการเกษตรของครัวเรือน โดยเฉพาะการเตรียมแปลงนา และการขนส่งผลิตผลการเกษตรของเกษตรกรในเอเชียมาอย่างยาวนาน เพราะเอเชียเป็นแหล่งเพาะปลูกข้าวที่สำคัญของโลก ทำให้กิจกรรมการปลูกข้าวและการเลี้ยงกระบือเป็นของคู่กัน

 

      ในเอเชียแหล่งที่มีการเลี้ยงกระบือมาก ได้แก่ อินเดีย ปากีสถาน และจีนตอนใต้ หากพิจารณาเฉพาะในภูมิภาคอาเซียนพบว่า พม่ามีประชากรกระบือสูงสุด รองลงมาได้แก่ ฟิลิปปินส์ และไทย ส่วนในสิงคโปร์ไม่มีประชากรกระบือ เพราะไม่มีพื้นที่ทำนามาแต่ในอดีต

 

 

      ในช่วงกว่า 4 ทศวรรษ ที่ผ่านมา นับจากการเข้าสู่ยุคของการปฏิวัติเขียวหรือยุคของการค้นพบและแพร่กระจายเทคโนโลยีข้าวพันธุ์ไม่ไวต่อช่วงแสง สามารถปลูกได้หลายครั้งในรอบปี โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีการชลประทาน

 

      การแพร่กระจายของข้าวพันธุ์ใหม่ได้ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงในระบบการทำนาของเกษตรกรทั้งในอาเซียนและเอเชีย และทำให้บทบาทของกระบือที่เป็นสัตว์เลี้ยงใช้งานของเกษตรกรหมดความสำคัญลงไป

 

      การเร่งรีบเตรียมดินเพื่อการเพาะปลูกให้ได้รวดเร็วขึ้น ความต้องการเพาะปลูกข้าวให้ได้หลายครั้งในรอบปี นับว่าเป็นแรงจูงใจให้เกษตรกรยอมรับเอาเทคโนโลยีเครื่องจักรกลการเกษตรมาใช้ในไร่นาแทนแรงงานกระบือที่เคยใช้อยู่ดั้งเดิมกันอย่างแพร่หลาย โดยเฉพาะรถไถเดินตามและตามมาด้วยเครื่องนวดข้าวและเครื่องเกี่ยวและนวดข้าว ส่งผลให้ความจำเป็นในการใช้แรงงานกระบือในกิจกรรมการเกษตรหมดความจำเป็น

 

      นอกจากนี้การเก็บกระบือไว้ในไร่นาจะพบปัญหาในการจัดหาพื้นที่ให้กระบือและเล็มหญ้า เพราะหากนำไปเลี้ยงในทุ่งและกระบือเกิดไปและเล็มต้นข้าวในแปลงนาของคนอื่น เจ้าของกระบือจะต้องรับผิดชอบต่อความเสียหายที่เกิดขึ้น ทำให้เกษตรกรจำนวนมากปลดระวางกระบือออกจากสัตว์แรงงานในครัวเรือน และถูกขายออกไปเพื่อเข้าโรงฆ่าขายเนื้อเป็นอาหาร โดยเฉพาะในท้องถิ่นชนบท ทำให้จำนวนประชากรกระบือลดลงอย่างมากและกำลังเข้าสู่ภาวะเสี่ยงที่จะสูญพันธุ์ได้

 

      ในภูมิภาคอาเซียนพบว่า ประชากรกระบือได้ลดลงจาก 17.09 ล้านตัวในปี 2518 และได้ลดลงมาเหลือ 13.29 ล้านตัว ในปี 2556 ในจำนวนนี้ ประเทศไทยจัดได้ว่าเป็นประเทศในอาเซียนที่ประชากรกระบือได้ลดลงมากที่สุด โดยลดจากจำนวน 5.60 ล้านตัว ลงมาเหลือ 1.29 ล้านตัว ในช่วงเวลาเดียวกัน หรือลดลงกว่า 3 เท่าตัว ในช่วงเกือบ 4 ทศวรรษ ที่ผ่านมา

 

      อีกทั้งในปัจจุบันธุรกิจการค้ากระบือตามชายแดนไทยได้ขยายตัวเติบโตขึ้น เพราะมีความต้องการเนื้อกระบือจำนวนมากจากเวียดนามและจีนตอนใต้ ยิ่งเป็นอัตราเร่งที่ทำให้ประชากรกระบือมีชีวิตถูกต้อนส่งไปจำหน่ายยังประเทศดังกล่าว โดยเฉพาะประชากรกระบือมีชีวิตในประเทศไทย

 

      การปรับวิกฤติให้เป็นโอกาส ประเทศไทยน่าที่จะสนับสนุนให้มีการจัดทำฟาร์มเลี้ยงกระบือให้เป็นอาชีพหลักของเกษตรกร เพราะการทำฟาร์มนอกจากจะทำให้ประชากรกระบือเพิ่มขึ้นแล้ว ยังจะเป็นอาชีพทางเลือกของเกษตรกรชาวนาได้อีกทางหนึ่งด้วย