นกภูหงอนหัวน้ำตาลแดง | คมชัดลึก

               นกก็เหมือนกับสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ประชากรแต่ละท้องที่ก็อาจมีหน้าตาแตกต่างกันไป หากยังมีการผสมข้ามกันระหว่างแต่ละประชากรหรือความแตกต่างนั้นยังไม่มากพอที่จะนับเป็นคนละชนิด ประชากรเหล่านั้นก็มักจะถูกจัดเป็นคนละชนิดย่อยกัน เพราะความต่างนี้เอง บางครั้งชนิดย่อยจึงมีชื่อสามัญเป็นของตัวเอง อย่างในกรณีของ นกภูหงอนหัวน้ำตาลแดง ที่ตอนนี้ใช้ชื่อสามัญว่า Striated Yuhina เพราะลำตัวด้านบนเต็มไปด้วยลายขีดสีขาว โดยเฉพาะบริเวณหลัง ผู้เขียนแทบไม่เคยเจอใครเรียกชื่อไทยของนกชนิดนี้ น่าจะเป็นเพราะชื่อนี้นอกจากจะยาวและไม่น่าจดจำแล้ว ยังไม่บ่งชี้ลักษณะที่แท้จริงของนกตามที่เห็นเลยด้วยซ้ำ นั่นก็เพราะว่ามันไม่ได้มีหัวสีน้ำตาลแดง!

                 แล้วชื่อนี้ได้แต่ใดมา? ชื่อ “นกภูหงอนหัวน้ำตาลแดง” น่าจะแปลตรงตัวมาจากชื่อสามัญของชนิดย่อยหลัก (castaniceps) ที่มีชื่อว่า Chestnut-headed Yuhina ซึ่งมีหัวสีน้ำตาลแดงจริงๆ! แต่ไม่พบในประเทศไทย ชนิดย่อยอื่นๆ (รวมทั้ง striata ที่พบในประเทศไทย) ล้วนแต่มีกระหม่อมสีเทาหรือน้ำตาลอมเทาทั้งสิ้น มีสีน้ำตาลแดงเฉพาะที่แก้มเท่านั้น คู่มือดูนกฉบับภาษาไทยที่เพิ่งตีพิมพ์ล่าสุดปีนี้จึงเปลี่ยนชื่อเป็น “นกภูหงอนหัวลาย”

                ประชากรที่พบทางตอนเหนือของภาคอีสานและภาคเหนือฝั่งตะวันออก (torqueola) มีแก้มสีน้ำตาลแดงเข้มลากยาวไปจนถึงท้ายทอย มีเสียงร้องบางท่อนที่ไม่พบในประชากรอื่นๆ ตำราส่วนใหญ่ในปัจจุบันก็แยกชนิดออกมาเป็น Chestnut-collared Yuhina หรือ Indochinese Yuhina แต่มติของคณะกรรมการพิจารณาข้อมูลนก (BCST Records Committee) ในปีนี้ยังคงจัดมันเป็นชนิดย่อยของนกภูหงอนหัวน้ำตาลแดง ไม่ได้ยกขึ้นมาเป็นชนิดเต็ม

                ในปัจจุบัน เป็นที่รู้กันว่า นกภูหงอนมีเชื้อสายใกล้ชิดกับ นกแว่นตาขาว (White-eyes) แม้ลักษณะภายนอกจะดูต่างกันพอสมควร แต่พฤติกรรมและอาหารการกินของนกเหล่านี้ก็คล้ายคลึงกันมาก โดยพวกมันชอบอยู่รวมกันเป็นฝูงแบบชนิดเดียว (Single-species flocks) กินน้ำหวานดอกไม้และลูกไม้ขนาดเล็ก แต่ก็เป็นนักล่าแมลงตัวฉกาจด้วยเช่นกัน ฝูงของมันจะเคลื่อนพลไปอย่างรวดเร็วและส่งเสียงร้องเซ็งแซ่ตลอดเวลา

                นกภูหงอนหัวน้ำตาลแดงเป็นนกที่พบได้บ่อยตามป่าดิบเขาที่ความสูงไม่เกิน 1,800 เมตรจากระดับน้ำทะเล ชนิดย่อย striata พบที่เชียงใหม่ยาวลงมาถึงเพชรบุรี ส่วน torqueola พบที่น่านและอีสานเหนือ

               ........................................
(นกภูหงอนหัวน้ำตาลแดง : คอลัมน์นกป่าสัปดาห์ละตัว )