เส้นทางตะวันออก นครนายก-ปราจีนบุรี-สระแก้ว | คมชัดลึก

  รัชกาลสมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 (เจ้าสามพระยา) ได้ยกทัพไปยึดครองเมืองพระนครหลวง บริเวณทะเลสาบในกัมพูชา จึงยกบ้านทางลุ่มน้ำบางปะกงขึ้นรวมถึงเมืองฉะเชิงเทรา เมืองนครนายก และปราจีนบุรี

 เส้นทางเดินทัพทางบกระหว่างกรุงศรีอยุธยากับกรุงกัมพูชาผ่าน พิหานแดง บ้านนา เมืองนครนายก ด่านกบแจะ (ประจันตคาม) ด่านหนุมาน (กบินทร์บุรี) ด่านพระปรง (อ.เมืองสระแก้ว) ช่องตะโก ด่านพระจารึก (อรัญประเทศ-ตาพระยา) ต.ทำนบ อยู่ระหว่างเมืองอรัญประเทศและเมืองพระตะบอง (หรือปัตบอง คงเป็นเมืองศรีโสภณในปัจจุบัน) ต.เพนียดเมืองพระตะบอง (ปัตบอง) เมืองโพธิสัตว์ และเมืองละแวก

 ในแผนที่ยุทธศาสตร์สมัยรัชกาลที่ 1 เส้นทางตะวันออกคือจากกรุงเก่า บ่อโพง พระแก้ว พิหารแดง บ้านนา เมืองนครนายก เมืองปราจีน เมืองใหม่ ด่านหนุมาน ช่องตะโก ด่านพระปรง ยางเก้าต้น หนองสะโม่ง ด่านพระจารึก

 ด่านพระจารึก ควรจะเป็นเส้นทางจากลุ่มแม่น้ำบางปะกง (ไทยสยาม) ไปลุ่มน้ำโตนเลสาป (ทะเลสาบกัมพูชา) ที่มีกองด่านทางอยู่ที่ดอนปากทางช่องเขาเขต จ.สระแก้ว

 ก่อนกรุงศรีอยุธยาแตก พ.ศ.2310 พระเจ้าตากพาไพร่พลตีฝ่าวงล้อมกองทัพพม่า จากอยุธยามุ่งสู่ชายทะเลตะวันออกผ่านนครนายก ดงศรีมหาโพธิ์ ในเขตปราจีนบุรี และป่าดงเขตพนมสารคาม (ฉะเชิงเทรา) ไปบางปลาสร้อย (ชลบุรี) ระยอง จันทบุรี แล้วรวบรวมกองเรือยกเลียบชายฝั่งกลับเข้ามายึดกรุงศรีอยุธยาคืนได้จากพม่า

 ปลายรัชกาลที่ 5 มีการตัดทางรถไฟสายตะวันออกถึงแปดริ้ว (จ.ฉะเชิงเทรา) ต่อมารัชกาลที่ 6 ได้สร้างต่อจากฉะเชิงเทราเชื่อมกับรถไฟกัมพูชาที่ ต.คลองลึก อ.อรัญประเทศ จ.สระแก้ว

 จะมีกิจกรรมบนเส้นทางตะวันออก เช่น เขื่อนขุนด่านปราการชลมินิฮาล์ฟมาราธอนนครนายก วันที่ 5 มิถุนายน 2554 บริเวณเขื่อนขุนด่านปราการชล ต.หินตั้ง อ.เมือง จ.นครนายก, งาน “ปั่นไป ปลูกไป ด้วยใจรักษ์สิ่งแวดล้อม” กิจกรรมคาราวานจักรยาน เส้นทางกรุงเทพมหานคร-ปราจีนบุรี/อุทยานแห่งชาติทับลาน วันที่ 18-19 มิถุนายน 2554, เทศกาลดูนกน้ำ ตามเส้นทางนกงู วันที่ 1 มิถุนายน-31 สิงหาคม 2554 ณ อ่างเก็บน้ำพระปรง ต.ช่องกุ่ม อ.วัฒนานคร จ.สระแก้ว ควรรู้ความเป็นมาข้างต้นด้วย 
         
"เรือนอินทร์ หน้าพระลาน"