
ด่านพระจารึก เขต จ.สระแก้ว กับประวัติศาสตร์กรุงรัตนโกสินทร์
สระแก้ว จะมีงานวันแคนตาลูปและของดีเมืองอรัญ ที่หน้าสถานีรถไฟอรัญประเทศ จ.สระแก้ว ระหว่างวันที่ 6-15 เมษายน 2554
ชื่อจังหวัด “สระแก้ว” ได้จากสระน้ำโบราณอยู่ทางทิศตะวันตกของตัวจังหวัดสระแก้ว ที่คนยกย่องเป็นสระน้ำศักดิ์สิทธิ์ เคยตักน้ำในสระนี้ไปร่วมพิธีศักดิ์สิทธิ์หลายครั้ง
บริเวณสระแก้วมีพัฒนาการทางสังคมวัฒนธรรมไม่น้อยกว่า 3,000 ปีมาแล้ว เป็นส่วนหนึ่งของบ้านเมืองทางลุ่มน้ำบางปะกง กับบ้านเมืองทางโตนเลสาบ (ทะเลสาบ) ในกัมพูชา หลัง พ.ศ.1000 สระแก้วเป็นกึ่งกลางเส้นทางคมนาคมระหว่างอีสาน-ทะเลสาบกัมพูชา-ฝั่งทะเลตะวันออก
เมื่อถึงปลายยุคกรุงธนบุรี พระเจ้าตากโปรดให้เจ้าพระยาจักรี (รัชกาลที่ 1) ยกทัพไปตีกัมพูชา เมื่อ พ.ศ.2323
ครั้น พ.ศ.2325 ขณะสงครามติดพัน มีรายงานว่ากรุงธนบุรีเป็นจลาจล เจ้าพระยาจักรีก็ยกทัพกลับจากกัมพูชามาปราบจลาจลกรุงธนบุรีผ่าน ด่านพระจารึก เขต จ.สระแก้ว
ด่านพระจารึกมีพื้นที่ครอบคลุมหลายอำเภอของสระแก้ว เช่น อ.อรัญประเทศ อ.โคกสูง อ.ตาพระยา ฯลฯ โดยมี ปราสาทสด๊อกก๊อกธม เป็นที่ตั้งกองด่านทางสำคัญที่สุด
ครั้งนั้นหลวงสรวิชิต (หน) ข้าหลวงเดิมคนสนิทลักลอบเอาข้อราชการในกรุงธนบุรี ไปด่านพระจารึกบอกให้เจ้าพระยาจักรีรู้เรื่องทั้งหมด ภายหลังจึงได้เป็นเจ้าพระยาพระคลัง (หน) ผู้อำนวยการแปลพงศาวดารจีนสามก๊ก
คราวนี้เองที่เจ้าพระยาจักรียกทัพเข้ากรุงธนบุรี ปราบจลาจล แล้วปราบดาภิเษกสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์และราชวงศ์จักรีเมื่อวันที่ 6 เมษายน 2525
(ทั้งหมดนี้สรุปย่อจากหนังสือ จังหวัดสระแก้วของสุจิตต์ วงษ์เทศ พิมพ์โดยสำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดสระแก้ว พ.ศ.2551)
"เรือนอินทร์ หน้าพระลาน"