โคกไทย-โคกมอญ ประวัติศาสตร์บนนามท้องถิ่น | คมชัดลึก

 มีท้องถิ่นใน อ.ศรีมโหสถ จ.ปราจีนบุรี เคยชื่อว่า “โคกมอญ” แล้วถูกเปลี่ยนเป็น “โคกไทย” ตามกระบวนการสร้างความเป็นไทย

 โคก หมายถึง ที่ดินที่นูนสูงคล้ายเนินแต่เตี้ยกว่า ที่นูนสูงขึ้นที่ไม่มีน้ำ แห้ง
 โคกไทย หมายถึง พื้นที่เนินสูงที่คนไทยอาศัยอยู่
 โคกมอญ หมายถึง  พื้นที่เนินสูงที่มีคนมอญตั้งหลักแหล่ง (ตามเรื่องเล่า)

 ต.โคกไทย อ.ศรีมโหสถ แต่เดิมชื่อ โคกมอญ มีเรื่องเล่าสืบกันมาว่า บริเวณ อ.ศรีมโหสถ หรือเรียกว่าดงศรีมหาโพธิ์ เป็นป่าเป็นดงช้าง มีช้างป่าชุกชุมมาก ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 มีพระบรมราชโองการให้ขุนอินทร์ นายกองมอญ มาตั้งกองจับช้างอยู่ตรงบริเวณนั้น แล้วได้สร้างเจดีย์แบบมอญไว้ ปัจจุบันเรียกเจดีย์พระธาตุพุทธมงคล อยู่ที่วัดแสงสว่าง

 บริเวณนี้จึงได้ชื่อว่าโคกมอญ ภายหลังส่วนกลางให้เปลี่ยนชื่อเป็นโคกไทย แต่ชาวบ้านทั่วไปยังคงเรียกโคกมอญ
 ชาวบ้านโคกมอญ ส่วนใหญ่มีเชื้อสายลาวพวน มีขนบธรรมเนียมประเพณีและภาษาพูดแบบลาวพวน

 ชาวลาวพวน เป็นบรรพชนส่วนหนึ่งของคนโคกมอญ และคนใน อ.ศรีมโหสถ มีหลักแหล่งเดิมอยู่เมืองเชียงขวาง ทางตะวันออกเฉียงเหนือของเวียงจันทน์ในลาว เคลื่อนย้านลงมาตั้งหลักแหล่งทางสองฝั่งโขงในดินแดนรอบเวียงจันทน์ถึงอีสานนานแล้ว 

 ใน พ.ศ.2369 แผ่นดินรัชกาลที่ 3 เกิดศึกเจ้าอนุวงศ์ ลาวพวนส่วนหนึ่งถูกกวาดต้อนมาตั้งบ้านเรือนอยู่บริเวณดงศรีมหาโพธิ์ เมื่อเห็นเมืองร้างกลางป่าดงเลยสมมติเรียกนามตามชาดกนิทานของตนว่า เมืองมโหสถ เพื่อเป็นศูนย์รวมลาวพวนให้เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน

 ต.โคกมอญ เป็นตัวอย่างที่มาของชื่อท้องถิ่นเดิม ที่ช่วยบอกเค้ามูลได้ว่า ปู่ย่า ตายาย รากเหง้าเราเป็นใครมาจากไหนได้ดี ที่อาจไม่มีบอกในประวัติศาสตร์แห่งชาติ

"เรือนอินทร์ หน้าพระลาน"