วิกิลีกส์เสรีภาพสื่อ?
การปรากฏขึ้นของเว็บไซต์วิกิลีกส์ ที่มีเนื้อหาเปิดโปงพฤติกรรม ตำรวจโลก ของสหรัฐ ผ่านบันทึกช่วยจำ และโทรเลขลับทางการทูต กว่า 2.5 แสนชิ้น ที่รั่วจากระบบเครือข่ายการสื่อสารภายในระหว่างสถานทูต สถานกงสุลสหรัฐ 274 แห่งทั่วโลก
เป็นประเด็นน่าสนใจว่า วิกิลีกส์ในฐานะสื่อออนไลน์ที่มีศักยภาพในการเจาะเข้าไปในระบบชั้น “ลับสุดยอด” ของสหรัฐ และทยอยเผยแพร่ทั้งในเว็บไซต์ รวมทั้งหนังสือพิมพ์ชั้นนำระดับโลก ทั้งในสหรัฐ อังกฤษ และฝรั่งเศส นั้น ได้ทำหน้าที่ถูกต้องตามหลักการหรือไม่ โดยเฉพาะเมื่อมีการอ้างอิงเอกสารกระบวนการติดตามการขอให้ประเทศไทยส่งตัวนายวิคเตอร์ บูท พ่อค้าอาวุธชาวรัสเซียไปดำเนินคดีในสหรัฐ ซึ่งสอดรับกับข้อสังเกตของหลายคนว่าการส่งตัวนายวิคเตอร์ บูท มีเงื่อนงำ ประเด็นนี้จะกระทบกระเทือนความสัมพันธ์ระหว่างสองประเทศหรือไม่
นายสุเทพ เทือกสุบรรณ รองนายกรัฐมนตรี ยืนยันว่าข่าวนี้ไม่กระทบประเทศไทย เพราะไม่มีความลับ ขณะเดียวกันนายวอลเตอร์ เอ็ม บราวโนเลอร์ ผู้ช่วยทูตฝ่ายสื่อมวลชน โฆษกสถานเอกอัครราชทูตสหรัฐอเมริกา กล่าวถึงกรณีเว็บไซต์วิกิลีกส์ว่า เป็นนโยบายของรัฐบาลสหรัฐที่ไม่สามารถให้ความเห็นหรือพูดคุยเกี่ยวกับเรื่องเหล่านี้ได้ “ขอประณามอย่างรุนแรงต่อการเผยแพร่ข้อมูล ซึ่งเป็นการเผยแพร่อย่างผิดกฎหมายของวิกิลีกส์ เพราะการเผยแพร่ส่งผลกระทบโดยตรงต่อความมั่นคง ต่อความปลอดภัยของทุกคน” ในมุมมองและหลักการของสหรัฐ นี่เป็นการกระทำที่ผิดกฎหมาย แต่ในแง่ของการทำหน้าที่สื่อของวิกิลีกส์ ย่อมเป็นการทำหน้าที่เพื่อประโยชน์สาธารณะ เพียงแต่อาจมีคำถามถึงกระบวนวิธีการหาข่าวเท่านั้น
ในหลายครั้ง การทำข่าว มิใช่ได้มาด้วยการสัมภาษณ์ หรือการรายงานปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นต่อหน้าเพียงประการเดียว การทำข่าวในบางประเภทอนุญาตให้ใช้วิธีการใช้เครื่องมือที่แตกต่างจากการทำข่าวตามปกติ เช่น ข่าวเชิงสืบสวน สอบสวน แต่แน่นอนว่า จะต้องสุจริต ตรงไปตรงมา นักข่าวต้องคำนึงถึงวิธีการได้มาซึ่งข้อมูล ข่าวสาร เช่น การบุกรุกเข้าไปในบ้านของแหล่งข่าว การดักฟังหรือแอบบันทึกเสียง การเข้าถึงซึ่งข้อมูล ข่าวสารที่มีชั้นความลับ เช่นกรณีของวิกิลีกส์ การสะกดรอยติดตาม และแอบถ่ายด้วยอุปกรณ์ที่ใช้เทคโนโลยีสูง การลอบถ่ายเอกสารข้อมูลข่าวสารส่วนบุคคล ปัญหาก็คือ นักข่าวมีสิทธิที่จะใช้วิธีการเหล่านี้หรือไม่ ซึ่งก็คงต้องพิจารณาเรื่องผลประโยชน์สาธารณะเป็นสำคัญ
เฉพาะกรณีประเทศไทย กรณีนายวิคเตอร์ บูท พ่อค้าอาวุธรัสเซีย อาจมีนัยสำคัญไม่แตกต่างไปจากกรณี นายริดวาน อีซามุดดีน หรือ “ฮัมบาลี” แกนนำกลุ่มยามาอะห์ อิสลามิยะห์ หรือเจไอ ชาวอินโดนีเซีย ที่ถูกจับกุมส่งให้ทางการสหรัฐ ระหว่างที่เขาพำนักอยู่ที่ จ.พระนครศรีอยุธยา เมื่อปี 2546 เป็นประเด็นคำถามในเรื่องอิทธิพลของสหรัฐที่มีเหนือรัฐไทย และการละเมิดสิทธิมนุษยชน ไม่ว่าคนเหล่านั้นจะเป็นผู้กระทำความผิดหรือไม่ แต่ลักษณะความผิดคาบเกี่ยวกับการเมือง การพิจารณาส่งตัวให้ประเทศผู้ร้องขอ จึงต้องพิจารณาอย่างถ้วนถี่ นอกจากนั้น การเสนอข่าวสาร ข้อมูลของเว็บไซต์วิกิลีกส์ ก็เป็นการเสนอข่าวที่เป็นประโยชน์ต่อสาธารณะ เพราะการที่สหรัฐเข้าแทรกแซงกิจการภายในของประเทศต่างๆ หรือมีอิทธิพลเหนือรัฐอื่นๆ ก็เป็นสิ่งที่มีคุณค่าในการนำเสนอต่อสาธารณะเช่นกัน