ชูชก... | คมชัดลึก

 พระเวสสันดรชาดกคือ 1 ใน 10 เรื่องของมหานิบาตชาดก อันว่าด้วยเรื่องพระพุทธเจ้าเมื่อครั้งเป็นพระโพธิสัตว์อยู่ในสิบชาติ ซึ่งโบราณเรียกว่า ทศชาติ เป็นที่รู้จักกันดีเช่น พระเตมีย์ (ใบ้) พระมหาชนก พระมโหสถ เป็นต้น

 พระเวสสันดรชาดกสำหรับคนไทยโบราณ แต่ยุคสุโขทัยมาแล้วถือว่าเป็น “มหาชาติ” เพราะเป็นชาติสุดท้ายของพระโพธิสัตว์ในการแสดงทานบารมีอันสูงสุดก่อนเป็นพระพุทธเจ้า ใครที่ได้ฟังแล้วถือเป็นบุญมหาศาล

 การเทศน์มหาชาติจึงถือเป็นเทศกาลประเพณีในทางพุทธศาสนาที่สำคัญของไทยในทั่วทุกภาคของประเทศสืบมาจนทุกวันนี้

 ในทางวรรณคดี มหาเวสสันดรชาดกหรือว่ามหาชาติ จึงมีทั้งที่เป็นร่าย กลอน กาพย์ โคลง ฉันท์ ลิลิต ร้อยแก้ว และแหล่เทศน์ และมีทั้งที่เป็นภาษาบาลี ภาษาไทยภาคกลาง เหนือ ใต้ ที่เก่าแก่ที่สุดก็ได้แก่ มหาชาติคำหลวงสมัยอยุธยายุคต้นโน่น

 ในแง่เนื้อหาคัมภีร์ชาดกถือเป็นนิทานธรรม ประเภทบุคลาธิษฐาน คือยกรูปธรรมอันเป็นบุคคลหรือตัวละครขึ้นมาเพื่ออธิบายเปรียบเทียบให้เห็นถึงธรรมคำสอนที่แฝงอยู่ในเนื้อเรื่อง ก็เพื่อให้ง่ายต่อความเข้าใจของผู้คนทั้งหลาย

 อย่างเรื่องพระเวสสันดรนี้ ก็เพื่อจะแสดงให้เห็นว่าผู้ที่จะบรรลุโพธิญาณเป็นพระพุทธเจ้าได้นั้น ต้องเสียสละสิ้นทุกอย่างแห่งความเป็นตัวตน (แม้แต่ลูกและเมียอันเปรียบเสมือนหนึ่งแก้วตาแก้วใจก็ต้องไม่เกิดความรู้สึกหวงแหน) พระมหาโพธิสัตว์ย่อมถือทานบารมี และมีเมตตาเป็นใหญ่เหนือสิ่งใดทั้งหมด

 ตัวละครอย่างชูชก ก็คือตัวมารร้ายอันเป็นสัญลักษณ์ของกิเลสแห่งความโลภโกรธหลง ที่เข้ามาทดสอบบุญทานบารมีและความเป็นตัวตนของพระเวสสันดรนั่นเอง

 ตามท้องเรื่องชูชกจึงเป็นสัญลักษณ์ทุกอย่างแห่งความมืดชั่วร้ายที่มนุษย์พึงจะมี คือนอกจากว่าจะเป็นคน “ไอ้ขี้ขอ”  คนเห็นแก่ได้ คนคดโกง คนงก คนตะกละตะกลาม คนที่เป็นเฒ่าเจ้าโทสะ คนไร้เมตตาปรานี ทารุณทุบตีได้แม้แต่กับเด็กเล็กแล้ว

 ชูชกก็ยังมีเรือนร่างลักษณะอัปลักษณ์อันเป็นบุรุษโทษดังต่อไปนี้ด้วย

 คือตีนใหญ่ ตีนกาง น่องทู่ เล็บกุด หลังโกง ท้องป่อง เนื้อย่น ตาเหลือก จมูกหัก มีผมโหรงเหรง และหนวดเคราแข็ง ฯลฯ ซ้ำเวลาพูดจาก็มีน้ำลายไหลออกจากปากอีกต่างหาก เรียกว่าไม่มีดีสักอย่างเลยก็ว่าได้

 ดังนั้นสังคมใดที่ยกย่องนับถือผู้ร้ายอย่างชูชกก็คงจะเป็นสังคมที่หาดีได้ยากเช่นเดียวกันครับ

 เมื่อมีข่าวว่ามีคนไทยเราทุกวันนี้เป็นจำนวนไม่น้อยได้พากันหันไปกราบไหว้บูชารูปชูชกเพียงเพราะเห็นแก่โชคลาภลมๆ แล้งๆ เรื่องนี้จึงน่าวิตก แต่ก็ไม่น่าแปลกใจครับ

 ว่าทำไมพวกวายร้ายถึงได้เป็นใหญ่คับเมืองอย่างที่เห็นกันอยู่...