เหตุปะทะชายแดน"เมียนมา"ปะทุ ตอกย้ำผู้ลี้ภัย ยังกลับบ้านไม่ได้

ฉับพลันที่ความรุนแรงตามแนวชายแดนไทย-เมียนมา ปะทุขึ้นอีกครั้ง ซึ่งวันนี้ถึงขั้นมีกระสุนปืน ค.ข้ามมาตกฝั่งไทย ในพื้นที่ อ.แม่สอด จ.ตาก แน่นอนว่าจากนี้ต้องมีผู้หนีภัยสงครามจะทะลักข้ามมาด้วย ขณะที่สองวันก่อนเพิ่งเกิดเหตุจลาจลใน "ศูนย์พักพิงชั่วคราวผู้หนีภัยจากการสู้รบบ้านแม่หละ” อ.ท่าสองยาง จ.ตาก ถึงขั้นเผาทำลายข้าวของและอาคารสถานที่ จนต้องมีการประกาศเคอร์ฟิว

“ความขัดแย้งที่ไม่มีบทสรุป” ของสถานการณ์ในเมียนมา ทำให้ไทยต้องเผชิญกับปัญหาต้องดูแลผู้อพยพหลบหนีภัยการสู้รบตามแนวชายแดนฝั่งตะวันตกของประเทศมาโดยตลอด  และเหตุการณ์ความวุ่นวายในศูนย์ฯ บ้านแม่หละ ที่เกิดขึ้นล่าสุด ก็ไม่ใช่ความวุ่นวายที่เกิดเป็นครั้งแรก

“ศูนย์พักพิงชั่วคราวแม่หละ” หรือที่ราชการเรียกว่า “พื้นที่พักพิงชั่วคราวบ้านแม่หละ” ถือว่าเป็น “ศูนย์พักพิงผู้ลี้ภัย” ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทย อยู่บนพื้นที่ 1,150 ไร่  มีจำนวนผู้หลบหนีภัยจากการสู้รบ มาอาศัยอยู่ประมาณ 2-3 หมื่นคน และถือเป็นศูนย์พักพิงสำหรับผู้ลี้ภัยในชายแดนไทยฝั่งตะวันตกที่มีความเก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศไทย  ก่อตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2527

เนื่องจากการสู้รบในเมียนมาในช่วงนั้น  ที่มีการตั้งฐานทัพของรัฐบาลทหารเมียนมาตลอดชายแดนไทย  กระทั่งในฤดูฝน  แทนที่จะถอนกําลังกลับไปยังฐานทัพที่อยู่ลึกเข้าไปในประเทศ  จนส่งผลกระทบตามมาคือ  ผู้อพยพซึ่งเป็นชนกลุ่มน้อยจำนวนมาก อพยพข้ามแดนมาฝั่งไทย  แล้วไม่สามารถเดินทางกลับไปยังบ้านเรือนได้

รัฐบาลไทยจึงจําเป็นต้องช่วยเหลือตามหลักมนุษยธรรม  และผ่อนปรนให้ “ผู้หนีภัยจากการสู้รบ” อาศัยอยู่ในเขตไทยได้เป็นการชั่วคราว  ซึ่งปัจจุบันนี้มี "ผู้หนีภัยจากการสู้รบ" อาศัยอยู่ในพื้นที่พักพิงชั่วคราวต่าง ๆ รวม 9 แห่งใน 4 จังหวัด คือ แม่ฮ่องสอน ตาก ราชบุรี และกาญจนบุรี



ทั้งนี้ศูนย์ฯ บ้านแม่หละ  กลายเป็นศูนย์ฯ ขนาดใหญ่ที่สุด  เพราะนโยบายของรัฐบาลที่ต้องการให้ยุบรวมพื้นที่พักพิงชั่วคราวบริเวณโดยรอบไปไว้ในที่เดียวกัน  ด้วยเหตุผลด้านความมั่นคง และความสะดวกต่อการบริหารจัดการ

”ศูนย์พักพิงบ้านแม่หละ” ตั้งอยู่ริมทางหลวง หมายเลข 105 แม่สอด -  แม่สะเรียง มีลวดหนามกั้นพื้นที่ระหว่างภายในและภายนอก  ลักษณะพื้นที่เป็นเนินเขาสูง  มีลำห้วยแม่ผารูไหลผ่าน  อยู่ห่างจากชายแดนเพียง 5 กิโลเมตร  และด้วยลักษณะทางกายภาพ  ทำให้มีประชากรทั้งจากในศูนย์ฯ เดินทางเข้าออก  และยังพบประชากรจากฝั่งเมียนมา  ลักลอบเดินทางเข้ามาอีก  ทำให้การนับยอดจำนวนประชากรไม่เคยนิ่ง



โดยมีหลายหน่วยงานจัดเจ้าหน้าที่เข้าไปดูแลและสำรวจสภาพภายในศูนย์ฯ  เช่น สภาความมั่นคงแห่งชาติ (สมช.) กระทรวงมหาดไทย กระทรวงการต่างประเทศ กระทรวงกลาโหม รวมถึงองค์กรระหว่างประเทศและองค์กรเอกชน เช่น UNHCR COERR TBC ADRA องค์กรผู้พิการนานาชาติ (Handicap International: HI) ฯลฯ  ทั้งยังมีองค์กรที่ดำเนินงานโดยผู้ลี้ภัยเอง  เพื่อช่วยกันบริหารจัดการในศูนย์พักพิงฯ ให้มีระเบียบเรียบร้อย

ที่ผ่านมาตลอดกว่า 30 ปี รัฐบาลไทยวางแผนเพื่อส่งกลับผู้อพยพกลับมาตุภูมิมาโดยตลอด แต่ปัจจัยที่ทำให้การดำเนินงานไม่ก้าวหน้าลุล่วงไปได้ คือสถานการณ์ความขัดแย้งในกลุ่มชาติพันธุ์  และการสู้รบภายในของเมียนมา  ที่เป็น "ความขัดแย้งที่ไม่มีบทสรุป" รวมถึงมาตรการรับกลับผู้อพยพของเมียนมา  เพราะปัจจัยที่ทุกฝ่ายคำนึงถึงมากที่สุดคือ "ความปลอดภัยของผู้อพยพ" และ "การละเมิดสิทธิมนุษยชน" เพื่อให้ผู้อพยพสามารถกลับถิ่นฐานบ้านเกิดไปใช้ชีวิตได้ตามปกติ  ทุกวันนี้ผู้ลี้ภัยจึงอยู่ในภาวะที่กลับไม่ได้และไปไม่ถึงบ้านเสียที