อว.ตั้งธงแซนด์บ็อกซ์ทางวิทยาศาสตร์ เฟ้นหาคนเก่งสร้างอีลิทใหม่

ศ.พิเศษ ดร.เอนก เหล่าธรรมทัศน์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) เป็นประธานการประชุมหารือแผน กรอบงบประมาณ ผลสัมฤทธิ์ และระบบบริหารจัดการทุน ด้านวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ปีงบประมาณ พ.ศ. 2566-2670  โดยมี รศ. ดร.ปัทมาวดี โพชนุกูล ผู้อำนวยการสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) นำคณะผู้บริหารและหน่วยบริหารและจัดการทุน (PMU) ต่าง ๆ ร่วมหารือ

รัฐมนตรีว่าการ อว. กล่าวว่า PMU มีความสำคัญมาก เพราะเป็นผู้เลือกงานวิจัยที่จะให้ทุนและสนับสนุนการวิจัย หลายสิบปีที่อยู่ในอุดมศึกษา เห็นว่าส่วนใหญ่ทำงานจากระดับล่างขึ้นบน ระยะแรกที่พัฒนาต้องสร้างความพร้อมและความลุ่มลึกแก่นักวิจัยในแต่ละศาสตร์ แต่เมื่อมีความพร้อมเกือบทุกศาสตร์แล้ว ต้องนำงานวิจัยและนวัตกรรมในศาสตร์ต่าง ๆ ไปพัฒนาบ้านเมืองตามทิศทางที่ต้องการ หัวใจคือปี 2580 ไทยต้องเป็นประเทศที่พัฒนาแล้วให้ได้ ดังนั้นแต่ละ PMU ต้องคิดต่อว่าจะทำอย่างไรเพื่อไปถึงเป้าหมาย ขณะที่ อว.ยังได้ทำแผนงานต่าง ๆ เพื่อตอกย้ำว่า ภายในปี 2570 อว.จะต้องเป็นกลไกสำคัญที่ผลักดันให้ประเทศเข้าสู่การเป็นประเทศพัฒนาแล้วให้ได้ เรามีเวลาเหลืออีกเพียง 6 ปีจะทำอย่างไรให้ประเทศไทยเริ่มขยับ 

ทั้งนี้ อว.ตื่นตัวมากขึ้นที่จะนำงานวิจัยไปสู่การปฏิบัติ ไม่เป็นเพียงงานวิชาการบนหิ้ง ส่วนการที่จะได้งบประมาณเพิ่มขึ้น อยู่ที่ความสุจริตในการทำงาน และการใช้ประโยชน์จากงานวิจัย สอดคล้องกับความต้องการของรัฐบาล เช่น ประเทศพัฒนาแล้ว BCG อุตสาหกรรม 4.0 และ EEC ส่วน อว.ตั้งธงจะทำวิทยสถานทางวิทยาศาสตร์ (Academy of Science) ต้องมีเวทีนำเสนอผลงานวิจัยสู่การปฏิบัติและเรียนรู้ไปด้วยกัน ที่ไม่เพียงแต่หน่วยงานวิจัย หรือศูนย์ความเป็นเลิศ แต่หมายรวมถึงมหาวิทยาลัยต่าง ๆ ด้วย

รัฐมนตรีว่าการ อว. กล่าวเพิ่มเติมว่า วิทยสถานทางวิทยาศาสตร์อาจเปิดสอนระดับปริญญาโทและปริญญาเอก เรียนทฤษฎีแบบไม่เป็นทางการ และสามารถกำหนดศาสตร์ที่ไม่ได้เปิดสอนในมหาวิทยาลัยมากนัก เช่น เทคโนโลยีอวกาศ เพื่อให้เกิดความคล่องตัวมากขึ้น โดยจะดำเนินการในรูปแบบแซนด์บ็อกซ์และให้ปริญญาบัตรได้ ภายใต้ความร่วมมือกับที่ประชุมอธิการบดีแห่งประเทศไทย หรือสถาบันวิจัยต่าง ๆ ศาสตร์ที่อยากเห็นมากที่สุด คือ วิชา BCG จากประสบการณ์ทำงานและยุทธศาสตร์ของประเทศ ซึ่งเป็นโมเดลสากลด้วย  หรือวิชาเกี่ยวกับมรดกวัฒนธรรมแบบไทย ๆ ที่ถอดบทเรียนจากความสำเร็จออกมาเป็นทฤษฎี ไม่จำเป็นต้องเลียนแบบทฤษฎีต่างประเทศ แต่ต้องยกระดับเรื่องต่าง ๆ ของไทยที่เราเก่ง รวมทั้งสังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์ และศิลปกรรมศาสตร์ จะวิจัยเรื่องใดบ้าง เราพร้อมที่จะทำ Metaverse หรือเทคโนโลยีควอนตัมได้หรือยัง การเปลี่ยนแปลงทางเทคโนโลยีเป็นโอกาสใหม่ที่จะทำให้เราสามารถลดช่องว่างและเข้าสู่ยุค 4.0 ได้

ศ.พิเศษ ดร.เอนก ยังฝากข้อคิดไว้ว่า อารยประเทศส่วนใหญ่ลึกซึ้งถึงแก่นเดิมและภูมิใจความเป็นมาในอดีตของชาติ นอกจากการทำปัจจุบันให้ดีและมีอนาคต ขณะที่ประเทศด้อยพัฒนาแต่ร่ำรวยอาจไม่รู้อดีตอย่างลึกซึ้ง จึงอยากให้ทุกคนนำกลับไปคิดว่าจะดำเนินการในส่วนนี้อย่างไร  รวมถึงการสร้างช้างเผือกในป่าลึกให้เป็นอีลิทใหม่ ขยับฐานะทางสังคมให้ดีขึ้น หาตัวอย่างคนที่ประสบความสำเร็จให้เกิดแรงบันดาลใจและสร้างผลกระทบทางสังคมได้สูง ส่วนตัวเชื่อว่า ไม่ว่าจะเป็นชาติพันธุ์ภาษาใด อยูในเมืองไทยก็ขึ้นมาได้หมด เช่นเดียวกับเรื่องเศรษฐกิจฐานราก เราคิดแต่เรื่องเกษตร แต่จริง ๆ เราเก่งเรื่องศิลปะและเศรษฐกิจสร้างสรรค์ ชาวบ้านมีดีเอ็นเออยู่แล้ว ควรสร้างศิลปินท้องถิ่นหรือช่างท้องถิ่นขึ้นมา



ในโอกาสนี้ ผู้อำนวยการ สกสว. ได้นำเสนอภาพรวมของระบบการให้ทุนวิจัยด้านวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม หรือ ววน. ทั้งหน่วยนโยบาย หน่วยขับเคลื่อนนโยบาย หน่วยบริหารและจัดการทุน และหน่วยปฏิบัติการ ซึ่งปัญหาสำคัญคือจะทำอย่างไรให้งบประมาณจำนวนมากไม่ถูกตัด ดังนั้นจึงต้องมีความชัดเจนในการทำแผน ววน. สำหรับข้อต่อสำคัญคือการให้ทุนแบบต่อเนื่องยังทำได้ไม่ดีนัก จึงต้องเสริมพลังให้ ววน. แข็งแกร่งขึ้นและนำไปสู่การทำงานที่มีประสิทธิภาพ เกิดผลประโยชน์ต่อสังคม ทั้งนี้การจัดทำแผน ววน. จะดูแนวโน้มของโลก ศึกษาความต้องการของภาคส่วนต่าง ๆ และความต้องการของพื้นที่ภายใต้วิสัยทัศน์ พลิกโฉมประเทศให้เป็นประเทศพัฒนาแล้ว และพร้อมสำหรับโลกอนาคต