คุณค่ามันสำปะหลังมีมากกว่าที่คิด
บายไลน์ - รศ.ดร.พีรเดช ทองอำไพ
คุณค่ามันสำปะหลังมีมากกว่าที่คิด
บายไลน์ - รศ.ดร.พีรเดช ทองอำไพ
มันสำปะหลังเป็นพืชที่สร้างรายได้เข้าประเทศในแต่ละปีมากมายมหาศาล ส่วนใหญ่ส่งออกในรูปแป้ง เมื่อก่อนนี้เราใช้มันสำปะหลังเป็นอาหารสัตว์ในรูปของมันเส้น แต่การส่งออกราคาค่อนข้างต่ำมาก ส่งยุโรปนำไปเลี้ยงสัตว์แล้วส่งเนื้อสัตว์ราคาสูงกลับมาขายเรา แต่ว่าความจริงแล้ว มันสำปะหลังไม่ได้มีเพียงแค่มันเส้นหรือแป้งมันเท่านั้น แต่ยังมีผลิตภัณฑ์จากแป้งมันที่สามารถนำไปใช้ทำผลิตภัณฑ์ต่างๆ ต่อเนื่องได้อีกหลากหลาย เพียงแต่ต้องอาศัยความรู้และเทคโนโลยีที่ได้จากการวิจัยไปช่วย
หลายคนนึกไม่ออกว่าแป้งมันที่เราผลิตได้หรือส่งออกไปนั้น เอาไปทำอะไรได้บ้าง อย่างแรกเลยก็คือ นำไปทำสารให้ความหวาน คือเราสามารถนำแป้งมันมาย่อยสลายให้กลายเป็นน้ำตาล ที่เรียกว่าฟรุกโตสไซรัป ซึ่งสามารถนำไปใช้ในอุตสาหกรรมทำขนมต่างๆ อย่างที่สองดัดแปรนำมาใช้ในผลิตภัณฑ์อาหาร ถ้าเราสามารถดัดแปรแป้งมันสำปะหลัง ให้มีคุณสมบัติใกล้เคียงแป้งสาลี เพื่อใช้ทดแทนแป้งสาลีให้ได้ก็จะช่วยลดการนำเข้าได้อย่างมาก และที่สำคัญคือ จะได้แป้งชนิดใหม่ที่ใช้วัตถุดิบในประเทศมากขึ้น เป็นการสร้างมูลค่าเพิ่มให้มากขึ้นกว่าการส่งออกในรูปแป้งมันธรรมดา
ทุกวันนี้เรานำเข้าแป้งสาลีเป็นจำนวนมาก เพื่อนำมาทำขนมปัง และขนมในเบเกอรี่ต่างๆ รวมทั้งเส้นบะหมี่ เส้นสปาเกตตี เป็นต้น การที่เราต้องใช้แป้งสาลี เพราะว่าไม่มีแป้งอื่นที่มีคุณสมบัติเหมือนแป้งสาลี จึงไม่สามารถใช้แป้งมันสำปะหลัง หรือแป้งข้าวเจ้ามาทดแทนได้โดยตรง แต่ว่าถ้าเราใช้กระบวนการทางเคมีและชีวเคมีเข้าช่วย เราก็จะสามารถแปรสภาพแป้งมันสำปะหลัง ให้มีคุณสมบัติเปลี่ยนไปเพื่อให้เป็นไปตามที่เราต้องการ
ปัจจุบันเราสามารถผลิตแป้งมันสำปะหลังดัดแปรที่มีคุณสมบัติคล้ายแป้งสาลี ถึงขั้นที่สามารถใช้ทดแทนกันได้ เพื่อใช้ทำผลิตภัณฑ์บางชนิด เช่นขนมปัง และขนมเค้กบางชนิด ชนิดที่เรียกได้ว่า ถ้าชิมโดยไม่บอกว่าทำมาจากแป้งมัน ก็จะไม่มีใครทราบเลย
อย่างไรก็ตาม แป้งสาลีมีหลายชนิดและหลายขั้นคุณภาพ แต่ละชนิดเหมาะสำหรับผลิตภัณฑ์แต่ละอย่างที่แตกต่างกันไป เช่น แป้งที่ใช้ทำขนมปัง กับแป้งที่ใช้เส้นสปาเกตตี จะมีคุณลักษณะที่แตกต่างกัน ดังนั้น หากจะให้แป้งมันสามารถเข้าทดแทนแป้งสาลีได้โดยสมบูรณ์ ก็คงต้องดำเนินการวิจัยอีกมาก อาทิ แป้งสาลีที่ใช้ทำเส้นสปาเกตตี ต้องการแป้งที่มีความแข็ง ส่วนแป้งที่ใช้ทำเค้กต้องการแป้งที่นุ่ม เป็นต้น อย่างไรก็ตาม ตอนนี้เราก็สามารถดัดแปรแป้งมันให้สามารถใช้ทดแทนแป้งสาลีได้บางส่วนแล้ว และงานด้านนี้ก็คงต้องดำเนินการต่อไป
นอกจากการดัดแปรแป้งมันเพื่อใช้เป็นอาหารแล้ว ยังมีผลิตภัณฑ์ที่ไม่ใช่อาหารและสามารถผลิตจากแป้งมันได้ เช่น การนำมาทำพลาสติกชีวภาพที่ย่อยสลายได้ เรื่องนี้เป็นเรื่องสำคัญ เพราะว่าผู้บริโภคทั้งโลก กำลังให้ความสำคัญกับเรื่องของสภาพแวดล้อมและต้องการผลิตภัณฑ์ต่างๆ ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น
แม้ปัจจุบันเรายังไม่ได้ใช้ประโยชน์จากผลิตภัณฑ์ต่างๆ จากแป้งมันมากเท่าที่ควร แต่ว่าแนวโน้มในอนาคต คงต้องให้ความสำคัญกับเรื่องนี้อย่างแน่นอน เราคงเคยได้ยินข่าวเกี่ยวกับภาชนะบรรจุที่ทำจากแป้งมันสำปะหลัง เพื่อทดแทนกล่องโฟม ซึ่งพัฒนาขึ้นมาโดยนักวิจัยของไทย และมีการผลิตออกมาใช้กันบ้างในบางแห่ง แต่ต้นทุนการผลิตยังสูงอยู่ จึงยังไม่แพร่หลาย
ถ้ารัฐมีนโยบายชัดเจนที่จะสนับสนุนเรื่องนี้ ก็น่าจะทำให้การพัฒนาผลิตภัณฑ์เพื่อสิ่งแวดล้อมอย่างเช่น พลาสติกชีวภาพ และภาชนะบรรจุที่ย่อยสลายได้ โดยทำมาจากมันสำปะหลัง ก็น่าจะทำให้การพัฒนางานด้านนี้เป็นไปได้เร็วขึ้น เมื่อผลิตออกจากตลาดได้มากขึ้น ส่งผลให้ราคามีความเสถียรมากขึ้นนั่นเองครับ