เมกะ เอิร์ธเควกอภิมหาแผ่นดินไหว..ไทยเสี่ยง?

            14–16 เมษายน หลังเกิดแผ่นดินไหวระดับ 7.3 ที่เกาะคิวชูของญี่ปุ่น มีรายงานผู้เสียชีวิตกว่าครึ่งร้อย บาดเจ็บหลักพัน ไร้ที่อยู่อาศัยกว่าหมื่นครอบครัว อาฟเตอร์ช็อก 770 ครั้ง ระหว่างที่ผู้คนทั่วโลกกำลังเศร้าสลดใจอยู่นั้น แผ่นดินไหวระลอกใหม่ขนาด 7.8 เกิดขึ้นซ้ำเติมในวันที่ 17 เมษายน เพียงแต่ย้ายฝั่งไปยังประเทศเอกวาดอร์ จุดศูนย์กลางแผ่นดินไหวห่างจากเมืองหลวงกรุงกีโตไปเพียง 173 กม.เท่านั้น ทำให้ยอดผู้เสียชีวิตพุ่งเกือบ 600 คน เด็กกว่า 1 แสนคน ไร้ที่อยู่อาศัยในช่วงเวลาไม่กี่นาที...

            รัฐบาลเอกวาดอร์เปิดเผยตัวเลขค่าใช้จ่ายในการฟื้นฟูประเทศไม่ต่ำกว่า 1 แสนล้านบาท...

            ห้วงวินาทีเกิดแผ่นดินไหวปกตินั้น ความสั่นสะเทือนนั้น มักใช้เวลาไม่เกิน 30 วินาที หรืออาจรู้สึกได้ถึง 1-2 นาทีเท่านั้น

            แต่ที่ผู้เชี่ยวชาญหวาดกลัวสุดคือ อภิมหาแผ่นดินไหว หรือเมกะ เอิร์ธเควก (Mega Earthquake) แต่ละครั้งที่เกิดมีความสั่นสะเทือนยาวนาน 6-10 นาที เช่น บันทึกแผ่นดินไหวยาวนานถึง 6 นาที เกิดนอกชายฝั่งแปซิฟิกโทโฮะกุในประเทศญี่ปุ่น เมื่อ 5 ปีที่แล้ว ช่วงบ่ายวันที่ 11 มีนาคม 2554 มีขนาด 9.0 เป็นเหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งรุนแรงสุดในประวัติศาสตร์ยุคใหม่ที่เคยบันทึกได้ของญี่ปุ่น ถือเป็น 1 ใน 5 ของแผ่นดินไหวครั้งรุนแรงสุดในโลกช่วง 100 ปีที่ผ่านมา ทำให้เกิดคลื่นสึนามิสูงถึง 40 เมตร ซัดเข้าไปในแผ่นดินระยะทางไกลกว่า 14 กม. ส่งผลให้โรงไฟฟ้านิวเคลียร์ฟูกูชิมะ ไดอิชิ เสียหายหนัก แถมด้วยแผ่นดินไหวลูกเล็กตามมาอีกกว่า 1,200 ครั้ง มีผู้เสียชีวิต 15,894 คน

            รัฐบาลญี่ปุ่นประกาศมูลค่าความเสียหาย 10 ล้านล้านบาท นับเป็นสถิติใหม่ของความเสียหายจากภัยธรรมชาติที่โลกบันทึกไว้

            อภิมหาแผ่นดินไหว หรือ “แผ่นดินไหวเมกะทรัสต์”  (Megathrust Earthquake) หมายถึงแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ระดับ 8 ขึ้นไป แต่บางสำนักแผ่นดินไหวระบุว่า ต้องระดับ 9 ขึ้นไปเท่านั้น ลักษณะแผ่นดินไหวเป็น “แบบย้อนกลับ” (reverse fault)  เกิดขึ้นตามรอยต่อของแผ่นเปลือกโลกมุดตัวเข้าหากัน หากมุดตัวแบบมุมเอียงน้อยจะยิ่งเกิดการทำลายล้างสูง ถ้ามุมเอียงน้อยกว่า หรือเท่ากับ 45 องศา จะกลายเป็นรอยเลื่อน “แบบย้อนกลับมุมต่ำ” (thrust fault) ซึ่งทำให้เกิดแผ่นดินไหวขนาดมากกว่าระดับ 9 เช่น แผ่นดินไหวโทโฮะกุครานั้น คาดว่ามุมเอียงเพียง 9 องศา เท่านั้น

            สำหรับแผ่นดินไหวที่คนไทยไม่เคยลืมเลือน เพราะทำให้เกิดสึนามิถล่มฝั่งทะเลของไทย เกิดเมื่อช่วงเช้าวันที่ 26 ธันวาคม 2547 เป็น “แผ่นดินไหวเมกะทรัสต์” ความรุนแรงระดับ 9.2 ประเมินระยะเวลาสั่นไหวอาจยาวนานถึง 8-10 นาที แม้จุดศูนย์กลางอยู่ในมหาสมุทรอินเดีย แต่ทำให้เกิดคลื่นยักษ์สึนามิพัดกระหน่ำใส่ 14 ประเทศ มีผู้เสียชีวิต 2.3 แสนคน เฉพาะในประเทศไทยมีจำนวน 5,395 คน

            “สุวิทย์ โคสุวรรณ” ผอ.ส่วนวิจัยรอยเลื่อนมีพลัง สำนักธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อมและธรณีพิบัติภัย กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม อธิบายว่า สึนามิเกิดในไทยปี 2547 นั้น มาจากแผ่นเปลือกโลกอินโด-ออสเตรเลียนมุดเข้าไปใต้แผ่นเปลือกโลกยูเรเซียน ลักษณะมุมต่ำและดีดตัวขึ้น ทำให้เกิดแผ่นดินไหวรุนแรง และคลื่นสึนามิสูงกว่า 30 เมตร

            “แผ่นดินไหวแบบเมกะทรัสต์ หรือระดับ 8-9 ขึ้นไป ส่วนใหญ่เกิดบริเวณแนววงแหวนแห่งไฟ (Ring of Fire) มีรอยต่อแผ่นเปลือกโลกหลายแผ่นชนกัน เช่นที่เกิดในญี่ปุ่นหรือที่เอกวาดอร์ เหมือนกับสึนามิของไทย จุดศูนย์กลางแผ่นดินไหวเป็นแนวพาดผ่านของวงแหวนแห่งไฟ ไทยมีบันทึกว่าเคยเกิดแผ่นดินไหวรุนแรงสุดประมาณระดับ 7 ตั้งแต่สมัยโยนก 1,500 ปีที่แล้ว มีบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษรไว้ แต่เท่าที่ตรวจวัดได้จากเครื่องมือสมัยใหม่ก็แค่ 6.3 เมื่อปี 2557 ที่ อ.พาน เชียงราย”

            ผอ.สุวิทย์ วิเคราะห์ต่อว่า จากข้อมูลผู้เชี่ยวชาญแผ่นดินไหวระบุถึงแนวโน้มของญี่ปุ่นและรัฐชายฝั่งตะวันตกของอเมริกา เช่น รัฐแคลิฟอร์เนีย อาจเกิด “แผ่นดินไหวเมกะทรัสต์” รุนแรงเกินระดับ 9 ได้ ในอีกภายในไม่กี่สิบปีข้างหน้านั้น ขณะนี้ยังไม่สามารถยืนยันได้ เป็นเพียงคำทำนายเท่านั้น เพราะไม่ได้บอกว่าจะเกิดที่ไหน เมื่อไร ขนาดเท่าไร ?!?

            “ต้องเข้าใจว่า ปี 2547 ไม่ได้เกิดแผ่นดินไหวในไทย แต่เราแค่ได้รับผลกระทบจากคลื่นสึนามิเท่านั้น เพราะไทยไม่ได้ตั้งอยู่บนรอยต่อของแผ่นเปลือกโลก เหมือนญี่ปุ่นตั้งอยู่บนแนวรอยต่อแผ่นเปลือกโลกทั้งหมด 4 แผ่นด้วยกัน ไทยตั้งอยู่บนแผ่นเปลือกโลกยูเรเซียน มีเพียงรอยเลื่อนหรือรอยแตกของแผ่นดิน รอยเลื่อนมีพลังในไทยพบเพียง 14 กลุ่มเท่านั้น โอกาสทำให้เกิดแผ่นดินไหวเกินระดับเกิน 7-8 ไม่น่าจะเป็นไปได้ แผ่นดินไหวเมกะทรัสต์จะเกิดที่รอยต่อแผ่นเปลือกโลก 2 แผ่นขึ้นไป ไม่ค่อยมีบันทึกว่าเกิดขึ้นในกลางแผ่นเปลือกโลกแผ่นเดียวโดยไม่มีรอยต่อของแผ่นอื่น”

            ผอ.สุวิทย์กล่าวต่อว่า สำหรับรอยเลื่อนมีพลังในไทยที่เฝ้าระวังเป็นพิเศษคือ กลุ่มรอยเลื่อนเม่จัน ใน จ.เชียงราย และรอยเลื่อนอุตรดิตถ์ มีโอกาสเกิดแผ่นดินไหวระดับ 7 ได้ เพราะเป็นแนวเชื่อมต่อกับรอยเลื่อนพม่า แต่รอบความเสี่ยงอาจเป็นพันปี ไม่เหมือนในพม่าเสี่ยงระดับ 7.5-8 ในรอบ 20-30 ปี ส่วนญี่ปุ่นเสี่ยงเกิดระดับ 8-9 ได้ตลอดเวลา

            แม้ไทยมีโอกาสน้อยมากที่จะเกิดอภิมหาแผ่นดินไหว แต่ผู้เชี่ยวชาญด้านสิ่งก่อสร้างก็ส่งเสียงเตือนว่า แค่ระดับ 6 อาจทำอาคารบ้านเรือนบางแห่งพังยุบตัวลงมาได้

            “ผศ.ดร.ชยานนท์ หรรษภิญโญ” หัวหน้าภาควิชาวิศวกรรมโยธา คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ แสดงความวิตกกังวลหลังทีมนักวิจัยสำรวจอาคารของโรงเรียนกว่า 30 แห่ง ตามแนวรอยเลื่อนแม่จัน พบว่ามีความอ่อนแอและไม่สามารถต้านทานแผ่นดินไหวระดับ 6 ได้

            “พื้นที่น่าเป็นห่วงคือ เชียงราย และเชียงใหม่ เพราะชุมชนอาศัยอยู่หนาแน่น โดยเฉพาะโรงเรียนที่แบบก่อสร้างคล้ายกันหมด ถูกกำหนดมาจากกระทรวงศึกษาธิการ บางอาคารสร้างมานานกว่า 40 ปี คำแนะนำเบื้องต้นคือ ถ้าอาคารเก่ามากให้รื้อสร้างใหม่จะประหยัดกว่า แต่ถ้าเป็นอาคารใหม่อาจก่อสร้างเพิ่มเพื่อเสริมแรงหรือเสริมกำลังเข้าไป แต่ต้องสำรวจโครงสร้างในส่วนที่ตามองไม่เห็นทั้งหมด โดยเริ่มจากอาคารที่มีเด็กมาใช้ทำกิจกรรมเป็นประจำ”

            คำเตือนข้างต้นจะได้รับความสนใจจากกระทรวงศึกษาธิการหรือไม่? พ่อแม่ผู้ปกครองอาจต้องร้องเรียนไปยังรัฐบาลคสช. เพราะประสบการณ์แผ่นดินไหวระดับ 6.3 ขนาดใหญ่รอบ 100 ปีของไทย เมื่อ 5 พฤษภาคม 2557 นั้น

            แม้จุดศูนย์กลางอยู่ที่ ต.ทรายขาว อ.พาน จ.เชียงราย แต่สั่นสะเทือนไปถึง 7 จังหวัดข้างเคียง บ้านเรือนเสียหายรวม 8,935 หลัง โดยที่อยู่อาศัยได้รับความเสียหายทั้งหลัง 116 หลัง ได้รับความเสียหาย 8,000 หลัง สถานพยาบาล 25 แห่ง

            ที่น่ากังวลสุดคือ โรงเรียน 35 แห่งเสียหาย โชคดีเวลาเกิดเหตุเป็นช่วงเย็น “18.08 น.” ไม่มีนักเรียนอยู่ในอาคารเรียนเหล่านี้

            แต่แผ่นดินไหวคราวหน้าอาจไม่ใช่เวลาเลิกเรียนแบบนี้อีกก็ได้...

            ขนาดความสั่นสะเทือน 1-2.9 สั่นเล็กน้อย 3-3.9 รู้สึกเหมือนรถไฟวิ่งผ่าน 4-4.9 สั่นปานกลาง วัตถุแกว่งไกว โยกเยก

            5-5.9 สั่นไหวรุนแรง เครื่องเรือนเคลื่อนที่ 6-6.9 สั่นรุนแรงมาก อาคารเริ่มพังเสียหาย 7.0 ขึ้นไป สั่นร้ายแรง อาคารพัง แผ่นดินแยก

            น้ำใจไทยช่วย “เด็กเอกวาดอร์” ผ่าน “ยูนิเซฟ”

            แผ่นดินไหวเอกวาดอร์เบื้องต้นมีเด็ก 1.5 แสนคน ได้รับผลกระทบ “เมืองเปเดอร์นาเลส” เสียหายที่สุด เด็กกว่า 3 หมื่นคน เสี่ยงต่อโรคระบาดไวรัสซิกา ไข้เลือดออก มาลาเรีย ฯลฯ รวมถึงโรงเรียน 119 แห่ง เสียหาย เด็ก 8 หมื่นคนไม่มีที่เรียน

            ยูนิเซฟประเทศไทยร่วมระดมเงินบริจาคช่วยเด็กๆ และครอบครัว โดยเฉพาะน้ำสะอาด มุ้งกันยุง และเต็นท์

            ต้องการบริจาค สอบถามเบอร์ โทร.0-2356 9299 หรือ www.unicef.or.th

            โอนเข้าบัญชี “องค์การยูนิเซฟ” กระแสรายวัน

            ธ.กรุงเทพ 201-3-01324-4

            ธ.กรุงไทย 167-6-00662-1

            ธ.กรุงศรีอยุธยา 011-0-06153-6

            ธ.กสิกรไทย 008-1-09766-6

            ธ.ไทยพาณิชย์ 003-3-10443-3