ชุมชนพลังงานทางเลือก ลดค่าใช้จ่าย-สร้างรายได้ | คมชัดลึก

 

                    ข้อมูลจากการสำรวจสภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรือนปี 2557 ของสำนักงานสถิติแห่งชาติพบว่าประเทศไทยมีค่าใช้จ่ายเฉลี่ยเดือนละ 20,892 บาทต่อครัวเรือน เป็นค่าใช้จ่ายด้านพลังงาน 2,377 บาท คิดเป็นร้อยละ 11.4 ของค่าใช้จ่ายทั้งหมด ซึ่งพลังงานที่เป็นค่าใช้จ่ายหลักมาจากน้ำมัน แก๊สโซฮอล์และไฟฟ้า เมื่อเปรียบเทียบปี 2556 และ 2557 พบว่าค่าใช้จ่ายด้านพลังงานเฉลี่ยต่อเดือนเพิ่มขึ้นจาก 2,084 บาท เป็น 2,377 บาท เพิ่มขึ้นร้อยละ 14.1 และแนวโน้มเพิ่มสูงขึ้นทุกๆ ปี ทำให้รายจ่ายก็ต้องเพิ่มขึ้นด้วย ย่อมส่งผลกระทบต่อการดำรงชีวิตในช่วงที่เศรษฐกิจฝืดเคืองเช่นนี้

 

                    พลังงานทางเลือกหรือพลังงานชุมชนแบบพึ่งตนเองจึงเป็นทางเลือกให้ชาวบ้านรู้คุณค่าของพลังงานและใช้ประโยชน์ได้อย่างสูงสุดและช่วยลดค่าใช้จ่ายที่ไม่จำเป็นในครัวเรือนให้น้อยลง เช่น ชาวบ้าน 3 จังหวัด 9 ตำบล 90 หมู่บ้าน ได้แก่ นนทบุรี สิงห์บุรีและพระนครศรีอยุธยา ที่หันมาส่งเสริมพลังงานชุมชนพึ่งพาตนเอง ภายใต้ โครงการสร้างเสริมตำบลอยู่ดีมีสุขด้านพลังงานและสิ่งแวดล้อม โดยได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) ซึ่งจัดกระบวนการเรียนรู้ด้านการใช้พลังงานให้ชาวบ้านให้เกิดประโยชน์สูงสุด พร้อมทั้งผลิตเครื่องใช้ในครัวเรือนและผลิตเพื่อจำหน่ายสร้างรายได้อีกด้วย

 

                    "เชิด พันธุ์เพ็ง" ผู้รับผิดชอบโครงการ กล่าวว่า โครงการสร้างเสริมตำบลอยู่ดีมีสุขด้านพลังงานและสิ่งแวดล้อมเริ่มมาตั้งแต่ปี 2555 เป็นโครงการที่ต่อยอดจากโครงการส่งเสริมการใช้พลังงานในครัวเรือนของกระทรวงพลังงาน มีพลังงานจังหวัดเป็นผู้รับผิดชอบ เมื่อโครงการเสร็จสิ้นแล้วกลับไม่มีการต่อยอดหรือส่งเสริมอย่างต่อเนื่อง 

 

                    ดังนั้นเพื่อไม่ให้ฐานความรู้ที่มีอยู่เดิมสูญเปล่า เบื้องต้นได้คัดเลือกแกนนำชุมชนเพื่อมาอบรบกระบวนการเรียนรู้และการจัดการด้านพลังงานก่อนเป็นลำดับแรก จากนั้นจึงจัดเวทีสัญจรแต่ละพื้นที่เพื่อให้ความรู้เรื่องพลังงานแก่ชุมชน เป้าหมายคือให้ชาวบ้านได้รู้ว่า พลังงานมีกี่ประเภท อะไรบ้างและการจะประหยัดพลังงานต้องทำอย่างไร จากนั้นก็ทำแผนเสนอไปยังองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) เพื่อขอการสนับสนุนและพัฒนาอย่างต่อเนื่อง

 

                    นอกจากจะสอนความรู้เรื่องการจัดการพลังงานในครัวเรือนแล้ว “เชิด” ยังสร้างจิตสำนึกในการใช้ไฟฟ้าอย่างประหยัด สอนการผลิต เตาแก๊สชีวมวล ใช้แทนเตาหุงต้มในครัวเรือนโดยใช้กิ่งไม้มาเป็นฟืนแทนการไปซื้อถ่านหรือซื้อแก๊สหุงต้มราคาแพง ซึ่งต้นทุนการผลิตถือว่าต่ำมากทั้งยังให้ความร้อนสูง ไร้ควันเหมือนแก๊สหุงต้มและเมื่อเผาไหม้เสร็จแล้วยังได้ถ่านเก็บไว้ใช้ด้วยและสามารถผลิตเพื่อจำหน่ายสร้างรายได้ เช่นที่บ้านม่วงหมู่ ต.โพทะเล อ.ค่ายบางระจัน จ.สิงห์บุรี และรวมกลุ่มผลิตเตาแก๊สชีวมวลจำหน่ายสร้างรายได้ให้ครัวเรือนอีกทางหนึ่ง และะยังมี แบตเตอรี่ดิน ที่ทำจากถ่านชีวมวลเพื่อเป็นแหล่งจ่ายไฟขนาดเล็กในครัวเรือนได้เช่นกัน โซลาร์เซลล์ น้ำหมักแก๊สชีวภาพ เตาเก็บควันไฟเพื่อทำแก๊สชีวภาพ

 

                    “เราสอนหมด เรามุ่งเน้นสอนเทคโนโลยีใหม่ๆ นวัตกรรมใหม่ๆ “เรียนรู้จริง ทำจริงทำเป็น” ตำบลไหนอยากได้อะไรเราก็ไปสอน สิ่งที่เน้นย้ำคือ ทำอย่างไรที่จะลดค่าใช้จ่ายให้มากที่สุด อย่าลงทุน ให้ใช้ของที่เรามี ไม่มีแกลบก็ใช้ฟืน อย่าไปซื้ออะไรเข้ามาทำ” เชิด บอก

 

                    ผู้รับผิดชอบโครงการยอมรับว่า สิ่งที่ยากคือการลงมือทำ เช่นการทำเตาแก๊สชีวภาพที่ต้องใช้เวลาเรียนรู้จะต้องเผาให้เป็น เพราะถ้าเผาไม่เป็นถ่านก็จะกลายเป็นขี้เถ้า ชาวบ้านต้องเรียนรู้พื้นฐานตั้งแต่การสังเกตควันไฟ ต้องใช้ไม้ขนาดไหนตากแดดกี่ครั้งถึงจะนำไปเผาเป็นถ่านได้หรือการเผาถ่านเพื่อเก็บน้ำส้มควันไม้ก็จะต้องรู้อีกว่าต้องเผาอย่างไรให้มีน้ำส้มควันไม้ออกมาให้ได้เก็บ ทุกอย่างเป็นหลักสูตรที่ชาวบ้านต้องเรียนรู้อย่างจริงจัง

 

                    โครงการสร้างเสริมตำบลอยู่ดีมีสุขด้านพลังงานและสิ่งแวดล้อมจึงเป็นโครงการที่ช่วยจุดประกายการเรียนรู้ให้ชุมชน และลงมือปฏิบัติเพื่อลดรายจ่าย หากทำได้ดียังเป็นช่องทางในการสร้างอาชีพได้อีกด้วย