ระบบไพโรเจนดับไฟหรือดับชีวิต?
ระบบไพโรเจนดับไฟหรือดับชีวิต? : ทีมรายงานพิเศษ
ทีมรายงานพิเศษเหตุการณ์ระทึกขวัญกลางดึกห้องใต้ดินอาคาร ธ.ไทยพาณิชย์ สำนักงานใหญ่ คร่าชีวิตเหยื่อเบื้องต้นไป 8 คนและบาดเจ็บอีกกว่า 10 คนนั้น กลายเป็นอุทาหรณ์สำคัญสำหรับระบบดับเพลิงของอาคาร และเจ้าหน้าที่ผจญเพลิง...
ตึกอาคารขนาดกลางและใหญ่ถูกกำหนดให้มี “การวางระบบดับเพลิงและการป้องกันอัคคีภัย” หรือชาวบ้านทั่วไปเรียกว่า “ระบบป้องกันไฟไหม้” ที่ผ่านมาระบบดับเพลิงในอาคารเหล่านี้ มีประมาณ 3 ระบบเบื้องต้นด้วยกัน ได้แก่ 1.ระบบน้ำ 2.ระบบก๊าซเฉื่อย 3.ระบบน้ำยาเหลวระเหย ในแต่ละระบบจะมีแยกย่อยตามสารเคมีหรืออุปกรณ์ที่เรียกชื่อแตกต่างกันไป
“ระบบน้ำ” เป็นระบบเก่า มีท่อน้ำสปริงเกลอร์ที่ติดอยู่ตามฝ้าเพดาน เมื่อเกิดควันหรือเปลวไฟ จะพ่นน้ำจำนวนมากออกมา ข้อดีคือไม่เป็นอันตราย แต่ข้อเสียคือทรัพย์สินเครื่องใช้เสียหายจากน้ำท่วมขัง หลังดับไฟเสร็จ ทำให้มีผู้พยายามคิดค้นวิธีที่ไม่ทำให้ทรัพย์สินเสียหาย กลายเป็น “ระบบก๊าซเฉื่อย” เช่น ระบบดับเพลิงไพโรเจน PYROGEN (Pyrotechnically Generated) ที่มีส่วนประกอบของ ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ก๊าซไนโตรเจน และน้ำ ระบบไพโรเจนทำงานโดยวิธี “อับอากาศ” หรือทำให้ “ออกซิเจน” ในอากาศหมดไป เมื่อไม่มีออกซิเจนก็ไม่มีเปลวไฟ ข้อดีคือ ไม่ทำให้ทรัพย์สินเสียหาย เพราะลักษณะสารดับเพลิงที่พ่นออกมาเพียงไม่กี่นาที ทำให้ไฟดับทันที แต่ข้อเสียคือ หากพื้นที่ใดติดตั้ง “ระบบไพโรเจน” ต้องมั่นใจว่าไม่มีคนหรือสิ่งมีชีวิตทำงานหรืออาศัยอยู่เป็นประจำ อาจเดินเข้าออกได้เป็นครั้งคราว
ระบบสุดท้ายคือระบบ “ระบบน้ำยาเหลวระเหย” เป็นวิธีการใช้สารเคมีบางชนิดในการดับไฟ
วิศวกรผู้เชี่ยวชาญการตรวจสอบระบบป้องกันอัคคีภัย อธิบายให้ฟังว่า ห้องที่ติดตั้งระบบไพโรเจนส่วนใหญ่เป็นห้องวางระบบซูเปอร์คอมพิวเตอร์ของบริษัทขนาดใหญ่ หรือห้องเก็บข้อมูลสำคัญ รวมถึงเซฟหรือห้องนิรภัยของธนาคาร เพราะระบบไพโรเจนมีราคาแพง
อย่างกรณีของธนาคารไทยพาณิชย์ เท่าที่ประเมินเบื้องต้น จะต้องจ่ายค่าน้ำยาใหม่หลักล้านบาท เพราะทุกครั้งหลังระบบไพโรเจนทำงาน จะพ่นสารที่ใส่ไว้ออกมาจนหมดถัง วิศวกรที่ติดตั้งต้องคำนวณอย่างแม่นยำเลยว่า พื้นที่ห้องขนาดนี้ใช้สารกี่ถัง ครั้งนี้คงเสียหายไม่น้อย ตอนนี้ก็เลยสงสัยว่าเกิดอะไรขึ้นกันแน่ ? มีจุดน่าคิดหลายอย่าง”
วิศวกรข้างต้นกล่าววิเคราะห์ต่อว่า จุดน่าสงสัยมี 3 จุด คือ 1.ปกติ
เจ้าหน้าที่หรือผู้รับเหมาหากต้องเข้าไปยุ่งกับระบบดับเพลิงนั้น รู้ดีว่าต้องปิดระบบเสียก่อน เพื่อป้องกันไม่ให้ระบบไพโรเจนปล่อยสารดับเพลิงออกมา เหมือนกับที่ช่างไฟเปลี่ยนสายไฟต้องปิดสวิตช์หลักของสายส่งไฟฟ้าในบ้านเสียก่อน หรือจะเปลี่ยนท่อน้ำก็ต้องปิดระบบส่งน้ำ แต่ทำไมครั้งนี้เกิดความผิดพลาดได้ เพราะสิ่งนี้คือข้อปฏิบัติแรกที่ต้องทำ
ระบบไพโรเจน มีการตั้งระบบความปลอดภัยไว้ที่ประตูห้องด้วย หมายความว่า ถ้ามีคนเปิดเข้าไปในห้อง ระบบไพโรเจนจะปิดตัวเองชั่วคราวแบบอัตโนมัติ เมื่อไม่มีคนอยู่จึงเปิดระบบทำงานใหม่ ซึ่งแล้วแต่ผู้ออกแบบว่าต้องการแบบใด ส่วนใหญ่รู้ดีว่าระบบนี้อันตรายต่อมนุษย์ในเรื่องอากาศหายใจ จึงมีการวางสวิตช์หรือปุ่มเปิดปิดระบบไว้ให้เห็นอย่างเด่นชัด ถ้าเกิดผิดพลาดจะได้ปิดระบบได้ทันที
ระบบไพโรเจน ใช้สารราคาแพง เพราะฉะนั้นบริษัทที่ออกแบบจะมีการตั้งเสียงเตือนไว้ 2 ขั้นตอนก่อนระบบจะทำงานพ่นสารดับเพลิงออกมา เสียงเตือนมีไว้กรณีเจอสัญญาณหลอก หรือควันไฟ เปลวไฟที่คนสามารถดับได้ทัน ไม่ต้องให้ระบบไพโรเจนทำงาน ส่วนอีกสาเหตุหนึ่งเสียงเตือนเพื่อให้เคลื่อนย้ายผู้คนออกจากบริเวณนั้นให้เร็วที่สุด ขั้นแรกถ้าเครื่องตรวจจับได้ว่า มีควัน มีไฟ หรือมีความร้อน หากตรวจจับพบความผิดปกติของ 1 ใน 3 อย่างนี้ เครื่องจะส่งเสียงร้องและส่งสัญญาณเตือนไปที่ห้องควบคุมระบบทันที และถ้ายังไม่มีการเข้าไปจัดการดับไฟหรือดับควัน เครื่องจะส่งเสียงเตือนอีกครั้งว่ากำลังจะปล่อยสารดับเพลิงแล้วให้รีบออกจากห้องทันที
"กำลังรอผลตรวจสอบของคดีนี้ว่า ข้อเท็จจริงในนาทีที่เกิดเหตุคืออะไร เพราะมีผู้เสียชีวิตพร้อมกันหลายคน แบบที่ไม่น่าเกิดขึ้นได้” วิศวกรข้างต้นตั้งข้อสังเกต
ขณะที่ ผู้เชี่ยวชาญด้านเทคนิคผจญเพลิง อธิบายว่า ปัจจุบันบริษัทหรือโรงงานทั่วไปเปิดสอนหรือฝึกอบรมพนักงาน โดยเฉพาะเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัย (รปภ.) ให้เตรียมรับมือเมื่อเกิดเพลิงไหม้ต้องทำตามขั้นตอนอะไรบ้าง ส่วนตัวแล้วรู้สึกสลดใจที่รู้ว่ามีผู้เสียชีวิตเกือบ 10 คนในค่ำคืนนั้น
“ผมไปฝึกอบรมเทคนิคดับเพลิงให้หลายแห่งแล้ว เราเน้นอธิบายเลยว่าระบบดับเพลิงของแต่ละแห่งเป็นอย่างไร ยอมรับเลยนะตอนแรกที่รู้จักระบบไพโรเจน เมื่อเกือบ 10 ปีที่แล้ว รู้สึกว่าเป็นระบบที่อันตรายต่อมนุษย์ เพราะไม่รู้มันจะดับไฟหรือดับชีวิต ที่สำคัญหน่วยกู้ภัยหรือพวกผู้ดับเพลิงที่เจอระบบนี้ทำงาน ต้องสวมใส่ชุดผจญเพลิงพร้อมอุปกรณ์ช่วยหายใจ เรียกว่า เอสซีบีเอ (Self Contained Breathing Apparatus : SCBA) เพราะมีท่ออากาศหายใจในตัวเอง แต่ประเทศไทยถือว่าชุดดับเพลิงแบบนี้เป็น ยุทโธปกรณ์ ไม่อนุญาตให้คนทั่วไปมีไว้ในครอบครอง ถ้าเกิดตึกหรืออาคารไหนใช้ระบบไพโรเจน แล้ว รปภ.ไม่รู้เรื่องวิ่งเข้าไปช่วย เปิดห้องเข้าไปโดยไม่ใส่ชุดนี้จะขาดอากาศหายใจตายทันที แต่ถ้ารอเจ้าหน้าที่ดับเพลิงที่มีชุดอุปกรณ์เอสซีบีเอมา ก็มักไม่ทันกาล เหมือนกรณีธนาคารไทยพาณิชย์ ในต่างประเทศจะอนุญาตให้ใช้ชุดแบบที่มีเครื่องช่วยหายใจขนาดเล็ก แต่เจ้าหน้าที่ต้องมาฝึกวิธีการใช้อย่างถูกต้อง”
บทเรียนครั้งนี้ คงเตือนให้หน่วยงานรัฐและเอกชน ออกมาตรการตรวจสอบว่า มีอาคารใดบ้างใช้ระบบไพโรเจน มีการป้องกันเจ้าหน้าที่ดูแลความปลอดภัยไม่ให้เสียชีวิตได้อย่างไร โดยเฉพาะการให้ความรู้พร้อมอุปกรณ์ผจญเพลิงที่ถูกต้องและเหมาะสม ก่อนที่ระบบนี้จะเปลี่ยนจาก “ระบบดับเพลิง” เป็น “ระบบดับชีวิต” ...