ท่องแดนแห่งสีสันผ่านผืนผ้าชาวภูไท | คมชัดลึก

 

        ด้วยสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ที่ทรงมีพระราชดำริให้พัฒนาการทอผ้าแพรวา ทำให้ผ้าทอมืออันเป็นเอกลักษณ์ของชาวผู้ไทยหรือภูไทยังคงอยู่จนถึงปัจจุบัน พิพิธภัณฑ์ผ้า ในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้จัดกิจกรรมเสวนาเรื่อง “ผ้าแพรวา : จากผ้าเบี่ยงธรรมดา สู่ราชินีแห่งไหมไทย” พร้อมชมการแสดงพื้นบ้านชุดรำแพรวากาฬสินธุ์ ณ ห้องโถง พิพิธภัณฑ์ผ้า ในสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เมื่อวันก่อน

 

        คำใหม่ โยคะสิงห์ อายุ 83 ปี ผู้เป็นตำนานที่ยังมีชีวิตแห่ง อ.ท่าม่วง จ.กาฬสินธุ์ บอกเล่า แรงบันดาลใจที่ทำให้เริ่มต้นทอผ้าแพรวาผืนแรกว่า ไม่เคยสนใจเรื่องการทอผ้าแพรวามาก่อนเลย ตัวเองไม่ใช่คนบ้านโพน แต่สามีมาเป็นครูอยู่ที่นี่ ตอนย้ายมาอยู่ใหม่ๆ ก็ทำไร่ ทำนา เลี้ยงลูกไปตามประสา จนพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จฯ มาทรงเยี่ยมชาวบ้านที่ บ้านโพน ความที่อยากจะไปเฝ้าฯ รับเสด็จทั้งสองพระองค์ ก็พยายามหาของมีค่าเพื่อจะไปทูลเกล้าฯ ถวาย ไปขอซื้อผ้าแพรวาจากเพื่อนบ้าน เขาก็ไม่ยอมขายกัน จนได้หมอนขิด จึงนำไปทูลเกล้าฯ ถวายพระองค์ท่าน พอวันรุ่งขึ้นเจ้าหน้าที่จากอำเภอ ก็มาเรียกกลุ่มคนที่ถวายผ้าให้ไปพบท่านผู้หญิงสุประภาดากับท่านผู้หญิงจรุงจิตต์ และได้ให้ตัวอย่างผ้าแพรวาที่ต้องการให้พวกเราทอ โดยให้ไหมมาจำนวนหนึ่งเพื่อให้กลับไปทอผ้าแพรวามาถวายสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ

 

        “ตอนนั้นรับปากท่านผู้หญิงมาแล้ว แต่ตัวเองก็ทอไม่เป็น หาคนทอก็ไม่ได้ เพราะไม่มีใครยอมทำให้ จนสุดท้ายได้ชาวบ้านมากลุ่มหนึ่ง และลองหัดทำด้วยตัวเอง ใครทอลายแบบไหนได้ ก็มาช่วยกันทอจนสำเร็จ ได้นำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ที่วังไกลกังวล อ.หัวหิน และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้เป็นประธานกลุ่มฟื้นฟูการทอผ้าแพรวาแห่งบ้านโพน อ.คำม่วง จ.กาฬสินธุ์ ตั้งแต่วันนั้นเป็นต้นมา” คำใหม่ ย้อนความหลังด้วยน้ำเสียงและสีหน้าแห่งความปีติยินดีอย่างที่สุดในชีวิต

 

        บุญชัย ทองเจริญบัวงาม นักวิชาการและหนึ่งในผู้สะสมผ้ากลุ่มชาติพันธุ์แพรวาได้ให้ความรู้เรื่องผ้าแพรวาหรือผ้าไหมแพรวา ว่าเป็นผ้าทอมืออันเป็นเอกลักษณ์ของชาวผู้ไทยหรือภูไท ซึ่งเป็นชนกลุ่มหนึ่งที่มีถิ่นกำเนิดในบริเวณแคว้นสิบสองจุไทย (ดินแดนส่วนเหนือของลาว และเวียดนาม ซึ่งติดต่อกับดินแดนภาคใต้ของจีน) ต่อมา ได้อพยพเคลื่อนย้ายผ่านเวียดนาม ลาว แล้วข้ามฝั่งแม่น้ำโขงเข้ามาตั้งหลักแหล่งอยู่แถบเทือกเขาภูพานทางภาคอีสานของไทย ส่วนใหญ่อยู่ใน จ.กาฬสินธุ์ นครพนม มุกดาหาร และสกลนคร โดยยังคงรักษาวัฒนธรรมประเพณี ความเชื่อ การแต่งกาย และการทอผ้าไหมที่ทอด้วยการเก็บลายจากการเก็บขิดและการจก มีลวดลายโดดเด่น อันเป็นภูมิปัญญาที่ได้รับการถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษและพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง ผ้าแพรวาจึงเปรียบเสมือนเป็นสัญลักษณ์ของกลุ่มชนที่สืบเชื้อสายมาจากกลุ่มภูไท