ห่วงจักรยานมือสองทะลักชายแดนต้นกำเนิดสู่ภาวะขยะล้น | คมชัดลึก

             หากใครได้เคยสัมผัสบรรยากาศในพื้นที่ อ.แม่สอด จ.ตาก เมืองชายแดนไทย-เมียนมาร์ แดนสวรรค์ที่นักท่องเที่ยวนิยมเดินทางมาเลือกซื้อข้าวของที่ “ตลาดริมเมย” ตลาดชายแดนที่ตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำเมย เส้นแบ่งพรมแดนของ 2 ประเทศ อยู่ตรงข้ามกับ อ.เมียวดี และอยู่ติดกับสะพานมิตรภาพไทย-เมียนมาร์แล้ว แต่ใครจะรู้ว่าเป้าหมายลำดับต้นๆ ของนักท่องเที่ยวที่เดินทางมาที่นี่ คือการมาเลือกซื้อ "รถจักรยานมือสอง" ที่คลัง 9 หรือท่าเฮียกวง ใน ต.ท่าสายลวด ไม่ไกลจากตัวเมืองแม่สอด

             ทั้งนี้คลัง 9 ถือเป็นโกดังจักรยานมือสองขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทย และเป็นคลังสินค้าชายแดนริมแม่น้ำเมยที่น้อยคนจะไม่รู้จักที่นี่ โดยเฉพาะผู้ที่รักการปั่นจักรยานเป็นชีวิตจิตใจ  

             ภายในคลัง 9 จะมีโกดังที่ตั้งอยู่ใกล้ท่าข้ามที่เชื่อมต่อระหว่างไทย-เมียนมาร์ ริมแม่น้ำเมย ซึ่งถือเป็นจุดพักรถจักรยานที่ใช้แล้วจากต่างประเทศ โดยเฉพาะประเทศญี่ปุ่น และเป็นตลาดกลางขนาดใหญ่ที่จะมีการซื้อขายรถจักรยาน เพื่อจำหน่ายในประเทศไทย

             แต่ละวันจะมีลูกค้าทั้งคนในพื้นที่และต่างจังหวัดเดินทางเข้ามาเลือกซื้อจักรยานมือสองไม่ขาดสาย เมื่อเข้ามาจะพบโกดังจักรยานมือสองขนาดใหญ่ บริเวณชายแดนริมแม่น้ำเมย โดยในโกดังมีจักรยานรวมกันไม่ต่ำกว่าแสนคัน ทั้งหมดมีต้นทางมาจากประเทศญี่ปุ่น และที่สำคัญติดป้ายประกาศขนาดใหญ่ มีข้อความระบุชัดเจนว่า "ห้ามถ่ายภาพภายในพื้นที่เด็ดขาด"

             พนักงานขายร้านรถจักรยานมือสองรายหนึ่ง บอกว่า รถจักรยานที่กองพะเนินที่นี่มีต้นทางมาจากประเทศญี่ปุ่น มาจากท่าเรือชลบุรี จากนั้นจะจัดการขนส่งมาลงที่คลัง 9 (ท่าเฮียกวง) ก่อนซ่อมแซมตกแต่งจนสวยงาม เพื่อจำหน่ายให้แก่นักท่องเที่ยวในราคาเริ่มต้นตั้งแต่หลักพันถึงหลักหมื่น ตามแต่ยี่ห้อ และสภาพ

             “เอามาจากญี่ปุ่น ขนมาจากท่าเรือชลบุรี ญี่ปุ่นถึงชลบุรีเลย ต้องคละกันมา รวมกันมา ไม่ใช่ว่าจะมาแบบดีๆ อย่างนี้ มาจากญี่ปุ่นไม่มีมือหนึ่ง มือสองทั้งนั้น”  พนักงานขายกล่าว

             จักรยานมือสองจะถูกขนส่งมาในตู้คอนเทนเนอร์ขนาดใหญ่จากท่าเรือแหลมฉบัง อัดทับกันมาแบบเต็มตู้ ไม่ต่างจากขยะ จนมาถึงคลัง 9 ซึ่งเป็นจุดคัดแยก ซ่อมแซม ประกอบ ทำความสะอาด ก่อนส่งต่อไปขายในเมียนมาร์ แต่ในความเป็นจริงแล้ว จักรยานเหล่านี้ไม่ได้ถูกส่งออกไปยังประเทศที่สาม แต่กลับย้อนเข้ามาในประเทศไทย ซึ่งจะมีพ่อค้ารายย่อยจากทั่วสารทิศ มาคัดเลือกซื้อแบบเหมากอง เพื่อนำไปขายต่ออีกทอดกลายเป็นของมือสองที่สร้างรายได้ตามกระแสนักปั่น
 
             การนำเข้ารถจักรยานมือสองจากญี่ปุ่นที่มีมากขึ้นเช่นนี้  หลายฝ่ายจึงเกิดความกังวลว่า ความต้องการที่เพิ่มขึ้น จะส่งผลทำให้การจัดเก็บวัสดุที่มากับจักรยานมือสองอย่างเช่น ยาง  ไม่เหมาะสมหรือไม่

             "เพ็ญโฉม แซ่ตั้ง" ผอ.มูลนิธิบูรณะนิเวศ สะท้อนว่า  การนำเข้าจักรยานมือสองจากประเทศญี่ปุ่นในประเทศไทยมีจำนวนมากขึ้นอย่างต่อเนื่องสาเหตุเพราะผู้คนหันมาให้ความสนใจการปั่นเพื่อสุขภาพและลดพลังงานกันมากขึ้น ถึงแม้ว่า รถจักรยานจะมีปัญหาน้อยกว่า สิ่งของมือสองที่นำเข้าจากต่างประเทศ แต่ยังมีบางชิ้นส่วนที่น่าห่วงมากที่สุดและอาจจะเป็นปัญหาตามมาในอนาคต คือ ยางรถจักรยานที่หมดสภาพ ไม่สามารถใช้งานได้ที่มักจะติดมากับรถจักรยานมือสองที่นำเข้ามา ซึ่งผู้ประกอบการจะทำการเปลี่ยนชิ้นส่วนใหม่ระหว่างการซ่อมแซมเพื่อความสวยงาม ก่อนจำหน่ายให้แก่ลูกค้า โดยเฉพาะยางนอกที่มีสารคาร์บอน กรณีถ้ามีการเผาจะเป็นสารก่อมะเร็งที่เป็นอันตรายมาก   

             “คิดว่าถ้าคุ้มทุนญี่ปุ่นคงไม่ผลักออก ถ้ามีมูลค่าจริงทั้งการใช้ประโยชน์ เราจะมองไม่เห็น ยางรถยนต์ มอเตอร์ไซค์ จักรยาน ทั้งหมดคือขยะอันตรายอย่างดี ตอนนี้ต้องยอมรับว่า นึกไม่ออกเหมือนกันว่าจะไปแก้ปัญหายังไง เรามีข้อสงสัยว่าทิศทางของประเทศไทยที่ให้นำเข้าสินค้ามือสองเหล่านี้มันจะถูกแฝงมาด้วยสินค้าที่มันเสื่อมสภาพ หรือสินค้าที่มีการคัดแยกแล้วชิ้นส่วนบางอย่างไม่สามารถใช้ได้แล้ว เพราะฉะนั้นประเทศไทยจะเป็นประเทศที่ทิ้งขยะ” ผอ.มูลนิธิบูรณะนิเวศ   กล่าว

             สุณี ปิยะพันธุ์พงศ์ รองอธิบดีกรมควบคุมมลพิษ เปิดเผยว่า ชุมชนเมืองที่ขยายตัวเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในกรุงเทพมหานครที่ขาดการจัดการสิ่งแวดล้อมที่มีประสิทธิภาพเพียงพอและเท่าทันการขยายตัวของเมือง ทำให้กรุงเทพมหานครต้องเผชิญกับปัญหาสิ่งแวดล้อมเสื่อมอย่างหนัก หนึ่งในปัญหาสำคัญที่ก็คือ ปัญหาขยะล้นเมือง ซึ่งมีแนวโน้มทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น แม้ขยะบางชิ้นจะสามารถนำมารีไซเคิลได้ อย่างชิ้นส่วนของรถจักรยานมือสองได้แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าการจัดเก็บที่ผิดวิธีจะไม่ส่งผลต่อสิ่งแวดล้อม และยังคงเป็นเรื่องที่หน่วยงานที่เกี่ยวให้ความกังวลและหาแนวทางป้องกัน

             "ในแง่สินค้ามือสอง มีตัวกฎหมายที่ดูอยู่ การนำเข้าสินค้ารถจักรยานมือสองมาจำหน่าย ผู้ค้าต้องจดทะเบียน จำเป็นต้องดูแลกันนิดหน่อย แม้จะรีไซเคิลได้ เราก็ไม่อยากเห็นว่ามีการทิ้งออกมาก”  นางสุณี  กล่าว

             การนำเข้ารถจักรยานมือสองจากประเทศญี่ปุ่น ไม่เพียงสร้างความกังวลในเรื่องของขยะแล้ว ในแง่ของการฉวยโอกาสทำผิดกฎหมายศุลกากรก็เป็นสิ่งที่กรมศุลกากรให้ความเป็นห่วง เนื่องจากข้อมูลจากกรมศุลกากรพบว่า ขณะนี้การนำเข้ารถจักรยานมือสองจากประเทศญี่ปุ่นมีจำนวนมาก และมีแนวโน้มจะเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ อาจเป็นช่องทางทำให้เกิดการเลี่ยงภาษีนำเข้า

             สถิติการนำเข้าจักรยาน 5 ปีย้อนหลัง ตั้งแต่ปี 2553-2558 มีการนำเข้าจากประเทศญี่ปุ่นเกือบ 1 ล้านคัน รวมมูลค่าเกือบ 400 ล้านบาท จะเห็นได้ว่าช่วง 5 ปีที่ผ่านมา ธุรกิจดังกล่าวมีทิศทางเติบโตต่อเนื่อง  

             “อย่างที่บอกจักรยานมีอัตราราคาสูงตั้งแต่ 100-100,000  บาท จึงต้องมีมาตรการบริหารความเสี่ยง ในการควบคุมสินค้าที่เข้าส่วนกลาง ส่วนภูมิภาคปัจจุบันเข้าเยอะ พบว่า ช่องจอม แม่สอด โดยมาตรการของแม่สอดจะการจัดทำใบขนผ่านแดนไปทางพม่า ตั้งแต่มกราคมถึงเดือนที่แล้ว มีแจ้งผ่านแดน 2 ล้านกว่าคัน” นายจำเริญ โพธิยอด รองอธิบดี กรมศุลกากร กล่าว

             ในภาวะที่ประเทศไทยกำลังเผชิญปัญหาการกำจัดขยะที่รุนแรงขึ้นและยังไม่สามารถหาทางออกที่ดีได้ แม้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะพยายาม ทั้งการหาพื้นที่ว่างห่างไกลเป็นที่ทิ้งขยะ และวิธีการต่างๆ แต่ก็มีความกังวลจากหลายฝ่ายว่า การนำเข้ารถจักรยานมือสองจากประเทศญี่ปุ่นที่มีจำนวนมากจะเป็นการเพิ่มขยะของประเทศไทย ซึ่งมีปัญหาขยะล้นเมืองอยู่แล้ว