รำลึก 20 ปี การฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ที่เซเบรนิกา | คมชัดลึก

 

                       วันที่ 11-12 กรกฎาคมนี้ ถือเป็นวันครบ 20 ปีโศกนาฏกรรมการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์สะเทือนขวัญที่สุดในประวัติศาสตร์ของอารยะทวีปยุโรป ทั้งๆ ที่สงครามโลกครั้งที่ 2 เพิ่งยุติลงเพียงแค่ 50 ปี 

 

                       โดยในช่วงที่เกิดสงครามกลางเมืองขึ้นในยูโกสลาเวียเมื่อปี 2535-2538 กองทัพเซิร์บ หรือเซอร์เบียในบอสเนีย ซึ่งนับถือศาสนาคริสต์นิกายออร์โธดอกซ์ ได้ลงมือเข่นฆ่าสังหารผู้ชายและเด็กชายชาวมุสลิมบอสเนียอย่างเมามันกว่า 8,000 ราย ที่เมืองเซเบรนิกา ทางตะวันออกเฉียงเหนือของบอสเนีย ในจำนวนนี้มีเด็กชายอายุต่ำกว่า 15 ปี และชายชราอายุกว่า 65 ปี รวมอยู่ด้วย ก่อนจะทำลายหลักฐานด้วยการแยกร่างศพเหล่านั้น แล้วนำไปฝังหมู่ในหลุมศพกว่า 70 แห่ง ส่วนผู้หญิง เด็กและคนชราต้องถูกทารุณกรรมอย่างไร้มนุษยธรรม

 

 

 

 

                       ถือเป็นการสังหารหมู่ครั้งใหญ่ที่สุดในทวีปเก่ายุโรป ที่สำคัญก็คือ เกิดขึ้นต่อหน้าต่อตาชาวยุโรปที่ถือตัวเองว่าเป็นอารยชน แต่กลับไม่มีใครยื่นมือไปช่วยยุติปฏิบัติการโหดเหี้ยมนี้ ที่ดำเนินต่อเนื่องเป็นเวลานานติดต่อกันถึง 10 วัน 

 

                       หนำซ้ำการสังหารหมู่ยังเกิดขึ้นใน "พื้นที่ปลอดภัย" ใต้ร่มธงของสหประชาชาติและอยู่ภายใต้การคุ้มครองของกองกำลังรักษาสันติภาพชาวดัตช์ 400 คน หรือรู้จักกันในชื่อของ ”ดัตช์แบต” หรือ ”กองพันชาวดัตช์” แต่สุดท้ายชาวมุสลิมเหล่านี้กลับถูก ”ดัตช์แบต” ขายทิ้ง ด้วยการไล่ออกจากค่ายพัก ทั้งๆ ที่รู้ว่าจะต้องถูกทหารเซิร์บฆ่าตายอย่างโหดเหี้ยม

 

                       นับเป็นบทเรียนราคาแพงที่ยืนยันถึงความล้มเหลวและความไร้ประสิทธิภาพขององค์กรโลกที่อ่อนปวกเปียกจนไม่อาจรักษาสันติภาพโลกได้ จนเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้เกิดการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ขึ้นในหลายประเทศนอกทวีปยุโรป 

 

                       ไม่ว่ากรณีทุ่งสังหารที่กัมพูชา การสังหารหมู่ที่รวันดา เมื่อปี 2537 ซึ่งคาดว่ามีชาวทุตซีและฮูตูเสียชีวิตราว 8 แสนคน หรือการสังหารหมู่พลเรือนที่เมืองดาร์ฟูร์ ในซูดาน 

 

                       ทั้งหมดนี้ ศาลโลกและคณะตุลาการอาญาระหว่างประเทศได้มีคำวินิจฉัยว่า เข้าข่ายการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ทั้งสิ้น เช่นดียวกับเหตุการณ์ที่เซเบรนิกา ที่คณะตุลาการอาญาระหว่างประเทศสำหรับยูโกสลาเวียวินิจฉัยว่าเป็นการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์อันเนื่องมาจากความขัดแย้งระหว่างเชื้อชาติ 

 

                       แม้ว่าโศกนากฏกรรม “ฆ่าล้างเผ่าพันธุ์” อันเป็นอาชญากรรมร้ายแรงที่สุดในกฎหมายมนุษยธรรมระหว่างประเทศครั้งแรกและครั้งเดียวในประวัติศาสตร์ยุคใหม่ของยุโรปจะผ่านพ้นไป 20 ปี แต่ก็เป็นอาชญากรรมที่ยังคงทิ้งปมฉงนไว้มากมาย จนนักประวัติศาสตร์และนักกฎหมายหลายคนฟันธงว่า เป็นคดีที่ยากพิสูจน์ความจริงมากที่สุด

 

 

 

 

                       ไม่นับรวมไปถึงการทิ้งคำถามคาใจที่ยังหาคำตอบไม่ได้ไว้หลายคำถาม โดยเฉพาะคำถามที่ว่า เหตุใดกองกำลังรักษาสันติภาพแห่งสหประชาชาติ ”ดัตช์แบต” จึงอ่อนปวกเปียกไม่สามารถป้องกันการสังหารหมู่ได้ กองพันชาวดัตช์นี้พยายามมากน้อยแค่ไหนที่จะปกป้องชีวิตของชาวมุสลิม หรือเหตุใดจึงเชื่อน้ำมนต์ของทหารเซิร์บง่ายๆ ว่า ปฏิบัติการที่บอสเนียเป็นเรื่องของมนุษยธรรมและศีลธรรมล้วนๆ โดยไม่ตรวจสอบให้ดีก่อนถึงความเป็นไปได้ว่ามีมากน้อยแค่ไหน จนปล่อยให้ทหารเซิร์บเข้าไปบงการได้ง่ายๆ 

 

                       คำถามที่ยังไร้คำตอบนี้มีขึ้นหลังจากสหประชาชาติประกาศเมื่อเดือนเมษายน 2536 ให้เมืองเซเบรนิกาที่ถูกทหารเซิร์บในบอสเนียล้อมอยู่นั้นเป็น "เขตปลอดภัย" ภายใต้การดูแลของกองกำลังรักษาสันติภาพชาวเนเธอร์แลนด์ 400 คน หรือที่รู้จักกันในชื่อ “ดัตช์แบต” ทำให้ชาวเมืองซึ่งเกือบทั้งหมดเป็นมุสลิมต่างอพยพครอบครัวเข้าไปอยู่ในค่ายของสหประชาชาติ โดยต่างคิดเหมือนกันว่า คงเป็น ”สวรรค์ที่ปลอดภัย” ที่สุด

 

                       แต่ความหวังนั้นพลันมลายต่อหน้า เมื่อ ”ดัตช์แบต” แทนที่จะทำหน้าที่เป็นเกราะอันแข็งแกร่งเพื่อคุ้มครองความปลอดภัยของชาวเมือง กลับใจปลาซิวยอมทำตามคำขู่ของนายพลรัตโก มลาดิก ผู้บัญชาการทหารและผู้บัญชาการทหารในปฏิบัติการเซเบรนิกา ที่ยื่นคำขาดให้ ”ดัตช์แบต” ส่งตัวชาวมุสลิมบอสเนียออกจากเขตปลอดภัย รวมทั้งให้มอบอาวุธให้ทหารเซิร์บแลกกับสวัสดิภาพและความปลอดภัยของกองกำลังรักษาความปลอดภัยสหประชาชาติ “ดัตช์แบต” ยอมเปิดค่ายพัก ปล่อยให้ทหารชาวเซิร์บบอสเนียจัดการคัดแยกผู้หญิงและเด็กออกไป ก่อนจะกวาดต้อนผู้ชายและเด็กผู้ชายไปกักขังไว้ในสถานที่ต่างๆ เช่น โรงเรียนและโรงงานร้าง จากนั้นก็ลงมือสังหารอย่างโหดเหี้ยม 

 

                       ไม่เพียงเท่านี้ “ดัตช์แบต” ยังทำตัวเหมือนกับช่วยเหลือทหารเซิร์บอยู่ลับๆ ด้วยการหาเหตุไล่ออกทหารรักษาสันติภาพที่เป็นคนพื้นเมือง ปล่อยให้ต้องเดินทางออกนอกพื้นที่ปลอดภัย ทั้งๆ ที่รู้ว่าจะต้องเป็นเหยื่อของทหารเซิร์บที่กำลังกระหายเลือด

 

                       นักประวัติศาสตร์หลายคนให้ความเห็นว่า การตัดสินใจที่ผิดพลาดของ “ดัตช์แบต” มาจากจิตใต้สำนึกอยู่ลับๆ ที่ผิดพลาดด้วยความเคยชินสมัยถูกนาซียึดครอง แต่ชาวดัตช์แทบไม่ดิ้นรนต่อสู้แต่อย่างใด เพราะความผิดพลาดนี้ท้ายที่สุดก็นำไปสู่การลาออกของนายกรัฐมนตรีวิม ค็อก เมื่อปี 2545 หลังจากยอมรับว่า ทหารดัตช์ควรจะทำอะไรมากกว่านี้เพื่อปกป้องชีวิตของพลเรือนในเซเบรนิกา

 

 

 

สตรีบอสเนียยื่นมือแตะรถบรรทุกขนโลงศพ 136 โลง ที่บรรจุศพเหยื่อที่เพิ่งระบุอัตลักษณ์ได้ไม่นานมานี้

 

 

 

                       อย่างไรก็ดี ชาวเมืองเซเบรนิกาทั้งที่รอดตายจากโศกนาฏกรรมครั้งนั้นหรือญาติของผู้เสียชีวิตต่างเรียกร้องให้ดัตช์ออกปากขอโทษอย่างเป็นทางการ รวมไปถึงการนำตัวผู้บัญชาการทหารดัตช์ในช่วงนั้นมาดำเนินคดีด้วย

 

                       เพื่อจะคลายแรงกดดันดังกล่าว เมื่อเดือนมิถุนายน ที่ผ่านมา รัฐบาลดัตช์เพิ่งขอโทษญาติของชายชาวมุสลิม 3 คน อย่างเป็นทางการเป็นครั้งแรก กรณีทั้ง 3 คนซึ่งต่างได้รับว่าจ้างให้ประจำการในกองกำลังรักษาสันติภาพด้วย แต่กลับถูกไล่ออกแล้วถูกสังหารหลังจากนั้นไม่นานนัก

 

                       ก่อนหน้านี้ ศาลที่กรุงเฮกได้ตัดสินว่า รัฐบาลดัตช์จะต้องรับผิดชอบต่อการตายของผู้ชายและเด็กชายชาวบอสเนียกว่า 300 คน ที่ถูกทหารเซิร์บบอสเนียสังหารเมื่อวันที่ 13 กรกฎาคม 2538 หลังจากถูกขับไล่ออกจากสวรรค์ที่ปลอดภัยใต้ร่มธงของสหประชาชาติ แต่ในคำตัดสินของศาลกลับระบุว่า รัฐบาลไม่จำเป็นต้องรับผิดชอบต่อการกระทำของทหารดัตช์ก่อนที่เซเบรนิกาจะกลายเป็นนรกบนดิน และไม่ต้องรับผิดชอบต่อการตายของชาวเซเบรนิกาทุกคน แต่บรรดาญาติๆ ของเหยื่อที่เสียชีวิตต่างโวยวายว่าเป็นคำตัดสินที่ไม่เป็นธรรม เพราะดัตช์จะต้องรับผิดชอบต่อการตายของเหยื่อทุกคน

 

                       อดีตทหารดัตช์หลายคนที่อยู่ในที่เกิดเหตุเปิดเผยว่า ทหารได้ทำหน้าที่อย่างดีที่สุดแล้ว และทุกวันนี้อดีต “ดัตช์แบต” ไม่ใช่น้อยก็ยังทุกข์ทนกับความเจ็บปวดทางใจ หลายคนถึงกับฆ่าตัวตาย “ดัตช์แบต” โอดครวญว่า พวกเขาเองก็ถูกทิ้งไว้ข้างหลังเช่นกัน โดยสหประชาชาติไม่เคยทำตามสัญญาที่ให้ไว้ว่าจะให้การสนับสนุนทางอากาศและยุทธภัณฑ์ต่างๆ

 

                       “ดัตช์แบต” เหล่านั้นยังโทษคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติว่า ลงมติผิดพลาดโดยไม่คำนึงถึงสภาพเป็นจริง ให้ส่งกองกำลังรักษาสันติภาพไปปฏิบัติหน้าที่ ทั้งๆ ที่ไม่มีสันติภาพที่จะต้องรักษาแม้แต่น้อย

 

 

 

------------------------

 

 

                       ตลอดช่วงกว่า 10 ปี ที่ผ่านมา คณะตุลาการอาญาระหว่างประเทศสำหรับยูโกสลาเวีย ได้ไล่ล่า, จับกุมส่งฟ้อง และตัดสินคดี 20 ผู้ต้องหาสำคัญ ในจำนวนนี้ศาลตัดสินว่ามีความผิดจริงในข้อหาฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ 14 คน ปล่อยตัว 1 คน ยังอยู่ระหว่างการพิจารณาคดีอีก 3 คน ผู้ต้องหาเสียชีวิตขณะถูกคุมขัง 1 คน จึงต้องจำหน่ายคดีทิ้ง ผู้ต้องหาคนสำคัญ ได้แก่ 

 

 

 

 

                       สโลโบดัน มิโลเซวิช อดีตประธานาธิบดียูโกสลาเวียและบุรุษเหล็กของเซอร์เบีย เสียชีวิตระหว่างถูกคุมขังเมื่อเดือนมีนาคม 2549 ขณะถูกตั้งข้อหาฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ อาชญากรสงครามและก่ออาชญากรรมต่อมนุษยชาติ คณะตุลาการอาญาระหว่างประเทศสำหรับยูโกสลาเวียจึงต้องจำหน่ายคดี

 

 

 

 

                       รัตโก มลาดิก ผู้บัญชาการทหารและผู้บัญชาการทหารในปฏิบัติการเซเบรนิกายังอยู่ในขั้นตอนการสอบสวนในข้อหาฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ อาชญากรสงครามและก่ออาชญากรรมต่อมนุษยชาติ หลังถูกจับกุมเมื่อวันที่ 25 พฤษภาคม 2554 ขณะซ่อนตัวที่หมู่บ้านแห่งหนึ่งทางตอนเหนือของเซอร์เบีย แต่เนื่องจากอัยการพบหลักฐานเพิ่มเติมจากการพบหลุมศพใหม่จึงต้องสอบสวนเพิ่มเติม คาดว่าจะมีคำตัดสินในเดือนพฤศจิกายน 2559

 

 

 

 

                       ราโดแวน คาราดซิก ผู้นำเซิร์บบอสเนีย ถูกฟ้อง 11 กระทง รวมไปถึงฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ที่เซเบรนิกา คาดว่าศาลจะตัดสินคดีนี้ในเดือนธันวาคมนี้

 

 

                       ซีดราฟโค โทลิมีร์ อดีตผู้บัญชาการหน่วยข่าวกรองและความมั่นคงและเป็นมือขวาของรัตโก มลาดิก ถูกตัดสินจำคุกตลอดชีวิตเมื่อเดือนเมษายน ที่ผ่านมา ในข้อหาฆ่าล้างเผ่าพันธุ์และก่ออาชญากรรมต่างๆ

 

 

                       นายพลราดิสลาฟ คริสติก อดีตผู้บัญชาการทหารชาวเซิร์บในบอสเนียที่บุกโจมตีเมืองเซเบรนิกา เป็นผู้ต้องหาคนแรกที่ศาลตัดสินให้จำคุก 35 ปีในข้อหาฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ แต่คดียังอยู่ในขั้นอุทธรณ์

 

 

                       โยวิคา สตานิสิก อดีตผู้อำนวยการหน่วยข่าวกรองและมือขวาของสโลโบดาน มิโลเซวิก และฟรังโก ซิมาโทวิก ได้รับการปล่อยตัว แต่อัยการได้อุทธรณ์คำตัดสินนี้

 

 

                       มอมซิโล เปริซิก อดีตผู้บัญชาการทหารบกยูโกสลาเวียที่ถูกตั้งข้อหาว่าให้ความช่วยเหลือในการสังหารหมู่ ได้รับการปล่อยตัวหลังจากยื่นอุทธรณ์เมื่อต้นปี 2556 กรณีศาลตัดสินให้จำคุก 27 ปี แต่เพราะขาดหลักฐานจึงได้รับการปล่อยตัวหลังยื่นอุทธรณ์

 

 

                       ดราโก นิโคลิค ผู้บัญชาการกองกำลังความมั่นคงบอสเนีย ถูกตัดสินจำคุก 35 ปี ส่วน วินโก พันดูเรวิค ผู้บัญชาการกองพลน้อย ถูกจำคุก 13 ปี  ขณะที่ตัดสินลดโทษ 1 ปี ให้แก่ ราดิโวเย ไมล์ติก หัวหน้าหน่วยปฏิบัติการกองกำลังบอสเนีย จาก 19 ปี เหลือจำคุก 18 ปี

 

 

                       วูจาดิน โปโปวิค และจูบีซา เบียรา อดีตทหารชาวเซิร์บในบอสเนีย ถูกตัดสินจำคุกตลอดชีวิตในข้อหามีส่วนเกี่ยวข้องกับเหตุสังหารหมู่เซเบรนิกา 

 

 

 

------------------------

 

(เปิดโลกวันอาทิตย์ : รำลึก 20 ปี การฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ที่เซเบรนิกา : โดย...บุญรัตน์ อภิชาติไตรสรณ์)