คิดถึงวังบูรพา | คมชัดลึก

                ในสมัยที่กรุงเทพฯ ยังไม่มีศูนย์การค้าเกลื่อนเมืองนั้น แหล่งรวมความบันเทิงแห่งแรกของเมืองหลวงที่ทันสมัยสุดๆ ในยุคนั้นมีเพียงแห่งเดียว คือหลังวังบูรพา อันเป็นที่ตั้งของโรงภาพยนตร์ถึง 3 โรง คือ คิงส์, ควีนส์ และแกรนด์ นอกเหนือจากภัตตาคาร ร้านอาหาร ร้านขายสินค้า และเป็นศูนย์รวมของสำนักพิมพ์และร้านขายหนังสือ ที่ส่วนหนึ่งโยกย้ายมาจากเวิ้งนาครเขษม- ห้างสรรพสินค้าระดับชาติอย่างเซ็นทรัล ก็มีกำเนิดจากที่นี่เหมือนกัน

                วังบูรพานั้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้สร้างขึ้น เพื่อเป็นที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช พระเจ้าน้องยาเธอพระองค์สุดท้องในสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี และพระราชทานนามว่า วังบูรพาภิรมย์ เนื่องจากที่ตั้งของวังอยู่ทางทิศตะวันออกของพระนคร ตัววังออกแบบโดยสถาปนิกชาวอิตาเลียน-ออสเตรีย มีพื้นที่ตั้งแต่ป้อมมหาชัยถึงสะพานเหล็ก ใช้เวลาก่อสร้าง 6 ปี แล้วเสร็จใน พ.ศ.2418

                กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช เป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเคยดำรงตำแหน่งเสนาบดีกรมยุทธนาธิการ เสนาบดีกระทรงกลาโหม อธิบดีกรมไปรษณีย์และโทรเลข ทั้งยังทรงเป็นจอมพลและจอมพลเรือพระองค์แรกด้วย

                กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช หรือที่ชาวบ้านเรียกว่าสมเด็จวังบูรพา โปรดให้จัดงานเลี้ยงที่วังบูรพาเป็นประจำ และพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จฯ มาร่วมงานบ่อยครั้ง และวังบูรพาเคยเป็นที่รับรองบุคคลสำคัญชาวต่างประเทศหลายคน รวมทั้งรพินทรนาถ ฐากูร กวีชาวอินเดีย ผู้ได้รับรางวัลโนเบล สาขาวรรณกรรม

                เมื่อสมเด็จวังบูรพาเสด็จทิวงคต ใน พ.ศ.2471 วังบูรพาก็ถูกเช่าเป็นโรงเรียนสตรีภาณุทัต และโรงเรียนพณิชยการพระนคร ตามลำดับ ต่อมาใน พ.ศ.2495 ทายาทได้ขายวังบูรพาแก่เอกชน ในราคา 12 ล้าน 2 หมื่นบาท ผู้ซื้อได้รื้อวังเพื่อสร้างเป็นศูนย์การค้า และโรงภาพยนตร์ ทำพิธีเปิดเมื่อ พ.ศ.2497 และกลายเป็นแหล่งบันเทิงของวัยรุ่น โดยเฉพาะในช่วง พ.ศ.2499-2500 จนเกิดตำนานของ "โก๋หลังวัง”

                ศูนย์การค้าวังบูรพา ร่วงโรยลงจนถึงกาลล่มสลายเมื่อมีศูนย์การค้าใหม่ๆ ที่ทันสมัยกว่า ใหญ่กว่า และมีสิ่งดึงดูดใจมากกว่าเกิดขึ้น เช่น สยามสแควร์ ในปี พ.ศ.2507 ที่ประกอบด้วยโรงภาพยนตร์ขนาดใหญ่ อย่าง สยาม ลิโด้ และสกาลา ร้านค้ากว่า 500 ร้าน โรงแรม โบว์ลิ่ง ร้านอาหารนานาชนิด และโรงเรียนกวดวิชาหลายแห่ง บนพื้นที่กว่า 60 ไร่

                เมื่อวังบูรพาถึงกาลอวสาน โรงภาพยนตร์คิงส์ และควีนส์ กลายเป็นห้างเมอร์รี่คิงส์ ในระยะหนึ่ง แกรนด์เป็นศูนย์รวมพระเครื่อง และสนุกเกอร์ ร้านรวงต่างๆ ก็เลิกราไป ที่น่าเสียดายอย่างยิ่งก็คือร้านหนังสือและสำนักพิมพ์ ซึ่งเคยเป็นแหล่งรวมพลของคนรักหนังสือ ที่เดินเข้าร้านโน้นออกร้านนี้อย่างมีความสุข ไม่ว่าจะเป็น ก้าวหน้า โอเดียนสโตร์ บูรพาสาส์น ประพันธ์สาส์น ผดุงศึกษา รวมสาส์น แพร่พิทยา คลังวิทยา ฯลฯ ซึ่งไม่มีภาพเช่นนั้นในปัจจุบัน แม้จะมีศูนย์การค้าเกิดขึ้นมากมาย แต่ร้านหนังสือกลับไม่คับคั่งเช่นที่วังบูรพา 

                ทุกวันนี้ เมื่อผ่านไปทางวังบูรพา ผมยังนึกถึงบรรยากาศเก่าๆ ภาพยนตร์ที่เคยชมในโรงภาพยนตร์คิงส์ ควีนส์ แกรนด์ ห้างเซ็นทรัลแห่งแรก อาหารรสดั้งเดิม โดยเฉพาะอย่างยิ่งบรรดาร้านหนังสือที่ให้ความรู้และความบันเทิงอย่างมากมายในอดีต