เชือดไก่ให้ลิงดู | คมชัดลึก

               สำนวนไทยมีคำเปรียบเทียบที่เกี่ยวกับสัตว์อยู่หลายคำ ที่รู้จักกันดีก็เช่น “กิ้งก่าได้ทอง” หรือ “คางคกขึ้นวอ” โดยคำแรกหมายถึงคนที่ลืมตัวหรือลืมกำพืดเดิมของตน เมื่อได้ยศศักดิ์ก็ชูคออวดโอ่ ส่วนคำหลังค่อนข้างจะแรงกว่า คือหมายถึงคนที่ลืมตัวหรือลืมกำพืดขนาดหนัก เมื่อบุญญาวาสนาส่งให้ได้เป็นใหญ่เป็นโตก็วางตัวยิ่งใหญ่เต็มที่ โดยไม่เหลียวดูเงาของตัวเอง คนประเภทกิ้งก่าและคางคกนั้น ทุกวันนี้ก็มีให้เห็นอยู่ทั่วไปในบ้านเมือง

               “น้ำมาปลากินมด น้ำลดมดกินปลา” ก็แสดงวัฏจักรของปลากับมดในยามน้ำขึ้นและน้ำลงได้อย่างลึกซึ้ง และน่าจะเป็นอุทาหรณ์ให้ทั้งคนที่เป็นมดเป็นปลาอยู่ในเวลานี้ ได้สำนึกรู้และเตรียมอกเตรียมใจในวันที่ต้องเปลี่ยนสถานะจากปลาเป็นมดหรือจากมดเป็นปลา

               มีคำสำนวนเกี่ยวกับสัตว์อยู่คำหนึ่ง ซึ่งเราท่านได้ฟังก็อาจจะงงๆ ว่ามันไปเกี่ยวข้องกับสัตว์อะไรตรงไหน นั่นก็คือคำว่า “จองหองพองขน” ผมเองก็งงอยู่นานเหมือนกัน จนได้มาอ่านพบที่ “สุนทรภู่” เขียนเอาไว้ว่า “คำโบราณท่านผูกถูกทุกสิ่ง เขาว่าลิงจองหองมันพองขน” จึงเข้าใจได้ว่าการจองหองพองขนคืออาการของลิง ผมไม่เคยเลี้ยงลิงหรือใกล้ชิดกับลิงจึงไม่คุ้นกับอาการดังกล่าวของมัน แต่นึกเห็นภาพของคำว่า “ฤษีเลี้ยงลิง” ได้ชัดเจนกว่า โดยเฉพาะภาพของฤษีที่สมถะ เงอะ งุ่มง่าม ซึ่งต้องรับมือกับลิงที่ว่องไว ซุกซน ไม่อยู่สุข และพานนึกเลยไปถึงฉายาของหัวหน้าพรรคการเมืองพรรคหนึ่งกับเหล่าลูกพรรคในอดีต

               พูดถึงสำนวนเกี่ยวกับลิงแล้ว ก็ยังมีคำว่า “ลิงหลอกเจ้า” ก็แสดงสันดานของลิงที่ทะลึ่งและหยาบโลน ต่อหน้าก็อาจจะทำท่าทางเรียบร้อย แต่พอเผลอหรือลับหลังเมื่อไหร่ ก็มักจะแลบลิ้นปลิ้นตาหรือทำท่าทะเล้นต่างๆ หลอกเล่น ดังนั้น จึงจะวางใจลิงว่าจะเป็นเช่นที่เห็นอยู่ต่อหน้าไม่ค่อยได้ ส่วน “ลิงทอดแห” คืออาการที่ไม่ประมาณตนเอง เห็นคนทำอะไรลิงก็อยากจะทำตาม เพราะนึกว่าเป็นเรื่องง่ายๆ ซึ่งสุดท้ายแล้วการทำในสิ่งที่เกินตัวหรือเกินความสามารถของตนเองก็ทำให้ลิงติดแหเองอย่างดิ้นไม่หลุด

               “วานรได้แก้ว” นั้น เป็น “ทำนองเดียวกับไก่ได้พลอย” คือไม่รู้คุณค่าของสิ่งที่ตนมีอยู่ เมื่อลิงได้แก้วมณีอันมีค่าก็จะนำไปโยนเล่นจนแก้วตกแตกเสียหาย เช่นเดียวกับไก่ในนิทานเรื่องไก่กับพลอย ที่คุ้ยเขี่ยหาอาหารบนพื้นดิน เมื่อไปเจอพลอยเข้าก็เขี่ยทิ้ง ด้วยเห็นว่าไม่มีประโยชน์อะไร สู้ข้าวสุกข้าวสารเม็ดเดียวก็ไม่ได้

               คนสมัยก่อนเวลาจะหัดลิงซึ่งเป็นสัตว์ที่ดื้อดึง ยุกยิก ไม่อยู่นิ่ง ให้เล่นละครลิงหรือทำโน่นทำนี่ ก็จะใช้วิธีจับไก่มาเชือดให้ลิงดูกันสดๆ เมื่อลิงได้เห็นรายการ “เรียลิตี้ โชว์” เช่นว่า ก็จะเกิดความกลัว ไม่กล้าที่จะดื้อหรือขัดคำสั่งอีก คำว่า “เชือดไก่ให้ลิงดู” จึงกลายเป็นสำนวนในการทำอะไรบางอย่างเพื่อข่มขวัญ เช่นการลงโทษใครสักคนด้วยวิธีที่รุนแรงเพื่อทำให้คนอื่นเข็ดขยาด ไม่กล้าหือหรือมีปฏิกิริยา

               อย่างไรก็ตาม ผมไม่คิดว่าการหัดลิงในสมัยนี้ ยังจะมีการเชือดไก่ให้ลิงดูอยู่อีก เพราะเป็นเรื่องที่ทารุณจิตใจทั้งคนและลิงเกินไป แม้ว่าไก่ตัวนั้น ถึงอย่างไรก็ต้องถูกเชือดเพื่อไปทำอาหารอยู่ดีก็ตาม และเมืองไทยก็ห่างไกลจากยุคทมิฬ ที่ฆ่าไก่และฆ่าลิงเป็นว่าเล่นมามากกว่าครึ่งศตวรรษแล้ว