ลมหายใจแผ่วๆ ของเทพีสงกรานต์ | คมชัดลึก

               เมื่อพูดถึงเรื่องบันเทิงเริงใจของผู้คนในสังคมไทยที่มีให้เห็นกันอย่างดาษดื่นไม่ว่าจะเป็นหนัง ละคร คอนเสิร์ต เรียลิตี้โชว์ เกมโชว์ ทอล์กโชว์ ฯลฯ ยังน่าจะรวมไปถึงการประกวดความสวยความงาม อันเป็นกิจกรรมทางสังคมที่ได้รับความสนใจมาอย่างยาวนานหลายสิบปีต่อเนื่องกัน ซึ่งการประกวดนางงามนั้น โดยหลักๆ น่าจะแบ่งออกได้เป็น 3 ประเภทใหญ่ๆ คือ การประกวดนางงามตามประเพณี เช่น การประกวดเทพีสงกรานต์ในเทศกาลสงกรานต์ การประกวดนางนพมาศในประเพณีลอยกระทง การประกวดนางงามเดือนสิบในงานบุญเดือนสิบ กาประกวดน้องนางบ้านนาในประเพณีวิ่งควาย การประกวดธิดาบั้งไฟโก้ในงานบุญบั้งไฟ เป็นต้น

                การประกวดนางงามระดับชาติ ประกอบไปด้วยการประกวดนางสาวไทย มิสไทยเลนด์เวิล์ด มิสยูนิเวิร์สไทยแลนด์ มิสแกรนด์ไทยแลนด์ มิสทีนไทยแลนด์ มิสทิฟฟานี่ยูนิเวิร์ส  การประกวดนางงามตามวาระพิเศษต่างๆ อันเป็นการประกวดความสวยความงามในรูปแบบที่หลากหลายมีหลักการและเหตุผลแตกต่างกันไป เช่น การประกวดมิสมอเตอร์โชว์เพื่อประชาสัมพันธ์งานมอเตอร์โชว์ การประกวดมิสยูลีกเป็นหนึ่งในกิจกรรมโครงการงานฟุตบอลยูลีก การประกวด Utip Freshy Idol เพื่อส่งเสริมการขายผลิตภัณฑ์อุทัยทิพย์ เป็นต้น

                ในปีหนึ่งๆ ผู้เขียนเคยทำสถิติไว้ว่ามีการประกวดทั้ง 3 ประเภทดังกล่าวรวมแล้วมากกว่า 400 เวทีต่อปี โดยเฉพาะการประกวดนางงามตามประเพณีที่สำคัญคือการประกวดเทพีสงกรานต์ และนางนพมาศนั้น ในแต่ละปีมีการประกวดนับไม่ถ้วนแทบทุกจังหวัด อำเภอ ตำบล รวมไปถึงหมู่บ้าน และชุมชน ด้วยว่าเป็นประเพณีที่สำคัญและเป็นการแสดงออกทางวัฒนธรรมอันดีงามนั่นเอง  และเมื่อล่วงเข้าสู่ฤดูร้อนของทุกปี เป็นสัญญาณว่าเทศกาลสงกรานต์ใกล้เข้ามา บริบทของวัฒนธรรมประเพณีอันดีงามนี้แตกต่างกันไปในแต่ละยุคสมัย โดยในอดีตกาลนั้นถือเป็นวันขึ้นปีใหม่ของไทย พิธีกรรมที่สำคัญ คือการสรงน้ำพระ เพื่อความเป็นสิริมงคลตลอดปีใหม่ การรดน้ำขอพรผู้ใหญ่ การแสดงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษที่ล่วงลับ การขนทรายเข้าวัด ฯลฯ หากในปัจจุบันความงดงามทางวัฒนธรรมประเพณีค่อยๆ เลือนหายไป คงไว้เพียงรูปลักษณ์แห่งความสนุกสนานและประชาสัมพันธ์การท่องเที่ยวที่ชาวต่างชาติรู้จักกันดีกับเทศกาล Water Festival

                รวมไปถึงการประกวดเทพีสงกรานต์ ซึ่งในอดีตกาลนั้นเรียกได้ว่าเป็นการประกวดนางงามที่สำคัญเป็นอันดับต้นๆ เป็นเพราะสาวงามที่เข้าร่วมประกวดและได้รับตำแหน่งนั้น ถือเป็นเกียรติยศอย่างสูงแก่วงศ์ตระกูล ด้วยว่าจะมีโอกาสในการทำกิจกรรมร่วมกับผู้หลักผู้ใหญ่ในชุมชน โดยเฉพาะการรับบทเป็นนางสมมุติธิดาท้าวกบิลพรหมทั้ง 7 ตามตำนาน ขึ้นขบวนแห่ไปพร้อมๆ กับพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ประจำท้องถิ่นเพื่อให้ผู้คนในชุมชนได้สรงน้ำ ในอดีตนั้นสาวงามคนใดได้ทำหน้าที่นี้เรียกได้ว่าเป็นที่จดจำกันไปนานเท่านานเลยทีเดียว

                เมื่อพูดถึงการประกวดเทพีสงกรานต์แล้ว ในยุคเก่าก่อนถือได้ว่าเป็นกิจกรรมทางสังคมที่ได้รับความสนใจในวงกว้าง ถึงแม้ว่าจะมีการจัดประกวดกันในแทบทุกจังหวัด อำเภอ ตำบล หมู่บ้าน หรือชุมชน หากเวทีการประกวดเทพีสงกรานต์ที่ได้รับการกล่าวขานว่าเป็นเวทีที่ได้รับความสนใจและโด่งดังมากที่สุดเห็นจะเป็น การประกวดเทพีสงกรานต์วิสุทธิกษัตริย์ ซึ่งถึงแม้จะเป็นเพียงการประกวดในระดับชุมชน หากผู้ครองมงกุฎ รองนางงาม หรือตำแหน่งพิเศษต่างๆ ได้รับการทาบทามเข้าสู่วงการบันเทิง เป็นดารานักแสดงนางแบบมากมายหลายคน รวมทั้งมีประวัติความเป็นมายาวนาน นับถึงปัจจุบันเกือบ 80 ปี นอกจากนั้นแล้วในบางปีบางช่วงมีการถ่ายทอดผ่านสถานีโทรทัศน์ ฉุดให้ชื่อเสียงของการประกวดเทพีสงกรานต์วิสุทธิกษัตริย์เป็นที่รู้จักและจดจำ

                นอกจากนั้นแล้วยังมีอีกหลากหลายเวทีที่เมื่อพูดถึงแล้วบรรดาพี่เลี้ยงนางงามหรือผู้เข้าประกวดต่างรู้จักมักคุ้นกันเป็นอย่างดี อย่าง การประกวดเทพีสงกรานต์พระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ  เทพีสงกรานต์วัดบางปิ้ง จังหวัดสมุทรสาคร เทพีสงกรานต์เชียงใหม่ เทพีสงกรานต์ถนนข้าวปุ้น จังหวัดนครพนม รวมไปถึงในบางปีมีการจัดประกวดเทพีสงกรานต์นานาชาติถนนข้าวสาร โดยเปิดโอกาสให้นักท่องเที่ยวสาวสวยจากประเทศต่างๆ ทั่วโลกแต่งไทยร่วมอวดโฉมชิงตำแหน่งนางสงกรานต์เพื่อสืบสานประเพณีและวัฒนธรรมอันดีงามของประเทศไทย

                อาจเป็นเพราะการประกวดเทพีสงกรานต์ที่ถึงแม้จะเป็นประเพณีอันเต็มเปี่ยมไปด้วยคุณค่าและความหมาย หากเมื่อผ่านกาลเวลามาจนปัจจุบัน หลายสิ่งหลายอย่างเปลี่ยนไป เมื่อความสำคัญเชิงวัฒนธรรมแปรรูปเป็นเพียงสัญลักษณ์สื่อความหมายเพียงแค่ความสนุกสนานจากการเล่นสาดน้ำ แถมมีวิวัฒนาการแปลกแหวกแนวขึ้นไม่ว่าจะเป็นการประแป้งดินสอพอง ยกถังขึ้นท้ายกระบะสาดน้ำสัญจร สาดกันด้วยน้ำแข็งน้ำเย็นผสมเม็ดแมงลัก ฉีดกันด้วยปืนอัดลมความดันน้ำสูง ฯลฯ

                เมื่อมองไปถึงการประกวดเทพีสงกรานต์ก็เฉกเช่นเดียวกัน ที่บทบาทความสำคัญถูกลดลงไปเรื่อยๆ อาจเป็นเพราะการประกวดนางงามในยุคปัจจุบันมิใช่เรื่องใหม่ในสังคมอีกต่อไป การประกวดสำคัญๆ ระดับชาติมีมากมาย อีกทั้งการประกวดสาวงามในวาระพิเศษอื่นๆ มีให้เห็นดาษดื่น ที่สำคัญการประกวดเหล่านี้มีงบประมาณการจัดสูง มีผู้สนับสนุนหนาแน่น มีการถ่ายทอดผ่านสถานีโทรทัศน์ มีมาตรฐานการตัดสินในเกณฑ์ดี เวทีแสงสีเสียงและการประชาสัมพันธ์พร้อมมูล ถึงกระนั้นก็ตามการประกวดนางงามระดับประเทศเป็นเพียงกิจกรรมหนึ่งของสถานีโทรทัศน์ เกิดขึ้นปีละ 1 ครั้ง ถึงจะมีรายละเอียดแตกต่างกันไปในแต่ละปี หากรูปแบบเดิมๆ ที่เห็นเจนตามากว่า 70 ปี ก็ไม่ได้สร้างความตื่นเต้นเร้าใจให้กับสังคมอีกแล้ว เมื่อเปรียบเทียบกับสิ่งใหม่ๆ ที่เพิ่งเกิดขึ้นในแวดวงบันเทิง เช่น รายการบันเทิงแนวล้วงลับแฉแหลก  หรือรายการแนวเรียลิตี้ที่กำลังมาแรง

                 ในขณะที่การประกวดเทพีสงกรานต์เป็นเพียงกิจกรรมย่อยในงานเทศกาลสงกรานต์ตกอยู่ในอาการสาหัสกว่า อาจเป็นเพราะการที่มีรูปแบบประกวดซ้ำซากจำเจ การเดินเหินเยื้องย่างร่ำไร บางท้องถิ่นบางพื้นที่ยังคงมีการจัดประกวดเทพีสงกรานต์กันอยู่ ในขณะที่บางท้องถิ่นยกเลิกไปด้วยสาเหตุมากมายหลายประการ ซึ่งเป็นเรื่องที่น่าเสียดายเพราะในความเป็นจริงแล้วการประกวดนางงามตามประเพณีแบบนี้ เป็นเพียงไม่กี่เทศกาลที่เปิดโอกาสให้สาวสมัยใหม่ได้ใส่ใจเรียนรู้ ระลึกถึงความสำคัญของประเพณีไทยแท้แต่โบราณ ทั้งยังได้หวนกลับมาแต่งกายด้วยชุดไทยพระราชนิยม เป็นการสืบสานวัฒนธรรมการแต่งกายแบบไทยอีกวิธีหนึ่ง

                ถึงแม้ในปัจจุบันนี้ แทบจะไม่มีโอกาสเลยที่การประกวดเทพีสงกรานต์จะเป็นข่าวขึ้นหน้า 1 หนังสือพิมพ์ชั้นนำ หรือได้รับการถ่ายทอดผ่านสถานีโทรทัศน์ฟรีทีวี แต่เมื่อไรก็แล้วแต่ที่ท่านผู้อ่านมีโอกาสผ่านไปเที่ยวงานสงกรานต์ที่ใดที่หนึ่ง หยุดพักการเล่นสาดน้ำ-ประแป้ง แวะไปชมการประกวดนางสงกรานต์กันสักนิด อย่างน้อยก็เป็นการให้กำลังใจผู้จัด คณะกรรมการ สาวงาม พี่เลี้ยงนางงาม รวมทั้งบุคคลเบื้องหน้า-เบื้องหลัง เพื่อต่อลมหายใจให้กับการประกวดนางงามตามประเพณี เพื่อให้ดำรงคงอยู่ควบคู่ไปกับเทศกาลวันปีใหม่ไทยตราบนานเท่านาน

 

...................................

(ลมหายใจแผ่วๆ ของเทพีสงกรานต์ : โดย...เรื่อง ประเสริฐ เจิมจุติธรรม / กูรูนางงาม)