ต้าลี่ ต้นกำเนิดของคนไทย และความเชื่อเรื่องพญานาค | คมชัดลึก

"ผมมายืนอยู่ที่ทะเลสาบแห่งนี้ที่คนไทยเชื่อกันว่าคือ หนองแส กำเนิดของแม่น้ำโขง นี่คือจุดที่เป็นตำนานพงศาวดาร "พญานาค" เริ่มต้นที่นี่... "
 แม่น้ำโขงเหมือนกับแม่น้ำคงคาในอินเดีย ต้นกำเนิดมาจากเทือกเขาหิมาลัย เป็นอีกโลกหนึ่งเป็นโลกของสวรรค์ที่หิมะปกคลุมในจินตนาการของคนเอเชียโบราณ และถือเป็นน้ำศักดิ์สิทธิ์ และมีพญานาคขึ้นมา เป็นการจินตนาการที่ลุ่มลึกของจิตวิญญาณของคน
 มีหลายคนที่เชื่อว่า เรื่องของพญานาค มังกร เป็นเรื่องที่จินตนาการถึงเรื่องความงมงาย แต่นี่คือ ส่วนหนึ่งของชีวิตของคนทั้งสองฝั่งแม่น้ำโขง รวมถึงที่ทะเลสาบเอ๋อไห่ หรือว่าหนองแสนี้ด้วย ปรากฏการณ์ธรรมชาติบางครั้งอธิบายไม่ได้ บางครั้งเกิดจากการผสมผสานระหว่างความคาดหวังกับธรรมชาติ ความกลัวผสมกับความรู้สึกที่ต้องผจญภัยกับสิ่งต่างๆ ที่เกิดขึ้น
 พญานาค กับ มังกร ผมประเมินว่า เหมือนกับการที่เราได้เห็นปลาใหญ่ กับ งู
 บางครั้งมีข้อสันนิษฐานว่า ถ้าว่ายน้ำได้ ก็น่าจะบินได้ น่าจะมีพลังมหัศจรรย์บางอย่างเหนือมนุษย์ทำไม่ได้ แต่สัตว์ที่มากับธรรมชาติ มาผสมกับพลังเหนือธรรมชาติ มารวมตัวกันในตัวมังกรของคนจีน หรือพญานาคสำหรับคนไทย ลาว พม่า ที่อยู่อีกด้านหนึ่งของแม่น้ำโขง
 "ผมไม่เชื่อว่าเป็นเรื่องงมงาย แม้จะเป็นเพียงการเล่าขาน ตำนาน เพื่อให้มีความรู้สึกว่า ในท้ายที่สุดมนุษย์จะได้รับการปกป้องจากสัตว์ที่มีพฤติกรรม มีบุคลิก มีพลังลี้ลับที่มนุษย์ปกติจะมีไม่ได้..."
 สัญลักษณ์ร่วมสร้างกับผู้คน อย่างเรื่องพญานาค เมื่อนาคครอบงำแม่น้ำโขงตั้งแต่ต้นจนจบ นาคอาจเป็นสัญลักษณ์อย่างหนึ่งของแม่น้ำโขง ถัดไปคือความเป็นแม่น้ำโขงทั้งหมด ความสวยงามของแม่น้ำโขง กลายเป็นต้นชีวิตของคน และหล่อเลี้ยงทำให้เกิดชุมชนต่างๆ มนุษย์อยู่ร่วมกันอย่างมีสันติ
 แต่สิ่งที่เกิดขึ้นใหม่ ที่มากับกระแสโลกาภิวัตน์ คือ ทำลายสันติสุขของมนุษย์ โครงการใหม่ๆ ของลุ่มแม่น้ำโขง ไม่ว่าจะเป็นการสร้างเขื่อน พัฒนาเป็นแหล่งอุตสาหกรรม คือ การขัดแย้งกับมนุษย์ด้วยกัน
 ไม่ว่าจะเป็นตำนานมังกร หรือ ตำนานพญานาค เป็นส่วนหนึ่งของการเล่าขานต่อเนื่อง เพื่อสะท้อนว่า มนุษย์มีทั้งความหวัง ความกลัว ความต้องการ และโดยเฉพาะพลังที่อยู่เหนือมนุษย์ทั้งหลาย นั่นคือสิ่งที่จะต้องเล่าขานให้เกิดความตื่นเต้น ปลอบใจ อะไรที่เลวร้ายที่สุด ถ้าทำดีและสามัคคี ถ้าไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม ธรรมชาติจะมาช่วยเรา นี่คือสุดยอดของการที่มนุษย์ใช้จินตนาการเพื่อการอยู่รอด และให้สังคมอยู่ร่วมกันอย่างสันติตลอดไป
 จุดเริ่มต้นทะเลสาบเอ๋อไห่ ส่วนที่เป็นหู คนที่นี่ถือว่าเป็นมงคลอย่างยิ่งที่มานั่งเห็นภาพกว้าง ไม่บ่อยครั้งที่จะเห็นชุมชนเก่าแก่ มีรูปแบบบ้านช่องโบราณกับสายน้ำ เทือกเขา ป่าธรรมชาติ ที่มองสุดลูกหูลูกตา
 นั่งถามตัวเองว่า นี่หรือคือสิ่งที่ผมพยายามแสวงหาว่า เหนือแม่น้ำโขงขึ้นไป จุดที่สงบ จุดที่ให้จินตนาการโลดแล่นอย่างไม่มีขีดจำกัด นี่เป็นหนึ่งในอีกหลายๆ จุดที่ผมพบระหว่างการแสวงหาต้นน้ำแม่โขง...
 แต่การเดินทางยังไม่จบที่นี่ ผมจะนำไปสู่อีกหลายจุด ที่ถามตัวเองว่า ชีวิตนี้จะได้เจอกับความสงบสุดยอดที่แสวงหาหรือไม่ จะได้เจอหรือไม่ คงต้องตามผมมา...
 ถ้าสามารถย้อนเวลากลับไป 1,000 กว่าปีของการก่อตั้งอาณาจักรตาลีฟู ซึ่งตามหลังอาณาจักรน่านเจ้าที่คนไทยจำนวนหนึ่งเชื่อว่า นี่คือที่กำเนิดของคนไทย
 ถิ่นเดิมของคนไทย เคยมีการพูดกันว่า น่านเจ้า อาจเป็นอาณาจักรของคนไทย แต่นักประวัติศาสตร์ นักศึกษาศาสตร์ในปัจจุบันมีความเชื่ออีกอย่างหนึ่งว่า อาจจะไม่ใช่
 เป็นประเด็นถกเถียงกันพอสมควร จะเป็นประเด็นขัดแย้ง อย่างน้อยในหมู่นักวิชาการ ซึ่งนำไปสู่การเมืองได้หรือเปล่า
 จำได้ว่า ตอนที่ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช นำคณะไปฟื้นความสัมพันธ์กับจีนที่ปักกิ่ง ปี 1975 กลับมาคุนหมิง และได้ทิ้งระเบิดทางด้านวัฒนธรรมไว้ลูกหนึ่งเอาไว้
 ท่านพูดกับอันโจวซิง ซึ่งเป็นผู้ว่าราชการมณฑลยูนนาน บอกว่า ดีใจที่ได้มาคุนหมิง เมืองคุนหมิงภาษาไทยเรียกว่า ขุนเม้ง เมืองของขุนเม้ง เคยเป็นประมุขทางภาคเหนือของไทย ตอนนั้นโจวซิง ผู้ว่าการมณฑลยูนนานรู้สึกตกตะลึงมาก เพราะไม่มีความรู้ คุนหมิงเคยเป็นถิ่นฐานของคนไทย หรือ คุนหมิงคือ ขุนเม็ง หรือคนไทยถูกบีบบังคับลงไปตั้งอาณาจักรสุโขทัยหรือเปล่า
 ทำให้สถาบันเอเชียอาคเนย์ศึกษาตั้งทีมศึกษาเรื่องกุบไลข่านพิชิตอาณาจักรต้าลี่ เป็นเหตุบีบบังคับขับไล่คนไทยร่นถอยลงไปและไปตั้งสุโขทัยหรือเปล่า ศึกษาหลายปี ทีมงานสิบกว่าคน
 อาณาจักรน่านเจ้ากับอาณาจักรต้าลี่เป็นของอาณาจักรของชนเผ่าไป๋ ชนเผ่าหยีในนั้น อาจเคยมีเชื้อสายไทยผสมผสานอยู่ คุนหมิงไม่เกี่ยวอะไรกับขุนเม็งเลย คุนหมิงมาจากคำว่า คุนหมี ซึ่งเป็นสาขาหนึ่งของเผ่าลูลู มีการไปหาเอกสารโบราณแล้วไม่จริง คนไทยอพยพไปอยู่แถบแหลมทองก่อนก่อตั้งสุโขทัยเป็นหลายๆ ร้อยปี ไม่ใช่คนดั้งเดิม เป็นการผสมสาน มีคนไทยที่อพยพจากจีนลงไป จารึกสุโขทัยทิ้งร่องรอยว่า ใช้ปฏิทินจีนแบบ 60 ปีเป็น 1 วัฏจักร ซึ่งหมายความว่า บรรพบุรุษของคนสุโขทัย เคยอยู่ใต้บังคับจีน
 วาทกรรมว่าด้วยอาณาจักรน่านเจ้า วาทกรรมว่าด้วยภูเขาอันไต กำเนิดของคนไทย เป็นวาทกรรมที่รับมาจากนักวิชาการกับนักอาณานิคม ในช่วงประมาณปลายรัชกาลที่ 5 เจ้าวิชาการ กับ เจ้าอาณานิคมฝรั่ง เริ่มจำแนกแยกแยะสิ่งที่เรียกว่า เชื้อชาติ ภาษา ตอนนี้ที่มีการแยกจัดกลุ่มว่า อันนี้เป็นอินโดยูโรเปี้ยน โครเอเชี่ยน มองโกรอย เพราะฉะนั้นทฤษฎีอันไต กับ น่านเจ้า ผู้นำในการโปรโมท กับ หลวงวิจิตรวาทการ ผู้สนับสนุนอย่างรุนแรงก็คือ จอมพล ป.พิบูลสงคราม
 ประวัติศาสตร์ของเอ๋อไห่ หรือว่าทะเลสาบหนองแส ที่ตำนานพงศาวดารเล่าขาน มีประวัติศาสตร์ 2 กระแส
 กระแสหนึ่ง คือ อ้างอิงงานวิจัยของตะวันตก พยายามจะบอกว่านี่คือต้นทางของวัฒนธรรมที่ไหล่บ่าไปสู่เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ที่มีไทยอยู่ด้วยเป็นส่วนหนึ่ง
 ส่วนอีกกระแสหนึ่ง บอกว่า รัฐบาลจีนส่งเสริมการวิจัยในช่วงหลัง และบอกว่า ไม่จริง คนไทยไม่ได้จากทางใต้ของจีน แต่คนไทยอยู่ที่ปัจจุบันตลอด รัฐบาลจีนไม่ต้องการให้เห็นภาพประวัติศาสตร์ว่า จีนขับไล่คนไทยให้อพยพไปสู่จุดที่คนไทยอยู่ทุกวันนี้
 "2 กระแสนี้มาปะทะกันที่ทะเลสาบเอ๋อไห่ ซึ่งเป็นที่ที่ผมยืนอยู่นี้ ความรู้สึกของผมก็คือ ประวัติศาสตร์กระแสตะวันตก กระแสจีนหลังสงครามเย็น เราอาจไม่จำเป็นต้องเชื่อกระแสใดเลย ในฐานะที่ผมเป็นสื่อกลาง พยายามเข้าใจที่มาที่ไปของชนเผ่าไทย โดยการเดินทางย้อนกลับไปสู่ต้นน้ำแม่โขง ทำให้เห็นภาพว่า จะต้องมีการค้นหากันต่อไป เหมือนกับที่มีกล่าวว่าประวัติศาสตร์ คือ การสนทนาอย่างต่อเนื่องโดยไม่มีที่สิ้นสุด"
 น้ำสายนี้รสชาติมีความหวาน เป็นความหวานของน้ำธรรมชาติที่สามารถจะบอกได้เลยว่า ไม่มีความด่างหรือความกร่อยแต่ประการใด
 จุดเริ่มต้นของแม่น้ำโขง ตรงโค้งแรกออกจากทะเลสาบเอ๋อไห่ ที่ต้าลี่ ถ้าเราเชื่อว่าทะเลสาบเอ๋อไห่เป็นจุดเริ่มต้นของแม่น้ำโขง นี่เป็นโค้งแรกจะไปเชื่อมต่อกับสายน้ำที่ชื่อ หยางปี้ และไปเชื่อมต่อกับแม่น้ำโขงที่ใต้ยูนนานใกล้ๆ กับสิบสองปันนา จากนั้นลงไปคือ แม่น้ำโขงที่เริ่มเข้ามาพม่า ไทย ลาว กัมพูชา และเวียดนาม จุดต้นทางแม่น้ำโขงกับต้นทางของคนไทยก่อนจะอพยพไปอยู่ทางใต้ ถ้าเชื่อตามทฤษฎีว่าคนไทยมาจากทางใต้ของจีนนั้น ก็น่าจะเป็นจุดที่ผมจะมาลองฟังเสียง ลองสืบเสาะ ลองทบทวนดูว่า จิตวิญญาณของคนไทยรุ่นก่อนๆ เป็นร้อยเป็นพันปีมาจากที่นี่หรือไม่
 ยิ่งถามหาหลักฐานข้อมูลต่างๆ ก็ยิ่งรู้ว่า ไม่จำเป็นต้องมีข้อสรุป ตราบเท่าที่เชื่อว่า ความรู้สึกร่วมของคนในบริเวณนี้มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดต่อกัน ในแง่ของวัฒนธรรม ภาษา ความรู้สึกว่า มีชะตากรรมร่วมกันในธรรมชาติที่มองเห็นอยู่ มองจากนี้จะเห็นว่า ภาคเหนือของไทยกับธรรมชาติของทางใต้ของจีน ยูนนาน ต้าลี่ มีความเป็นอันหนึ่งอันเดียวโดยสิ้นเชิง
 ความหลากหลายไม่ได้แปลว่าขัดแย้ง ตรงกันข้ามความหลากหลายจะทำให้เป็นสีสันของการพยายามอยู่ร่วมกันอย่างสันติ