เมืองสองแควพิษณุโลก | คมชัดลึก

           เมื่อครั้งปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 ราวปี พ.ศ.2350 พระวิเชียรปรีชา (น้อย) เจ้ากรมราชบัณฑิตขวา ได้รวบรวมเรียบเรียงตำนานเมืองเหนือขึ้นใหม่ จากเอกสารหลายเล่ม ที่มีมาตั้งแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา ให้ชื่อหนังสือว่า “พงศาวดารเมืองเหนือ” นับเป็นเอกสารที่เก่าที่สุดที่พูดถึง พระพุทธชินราช และเมืองพิษณุโลก และได้ถูกตีพิมพ์ขึ้นเป็นครั้งแรก ในปี พ.ศ.2412 สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมหาราช รัชกาลที่ 5

            โดยกล่าวว่า กษัตริย์แห่งเมืองเชียงแสน ผู้ทรงมากล้นด้วยพระบุญญาธิการ มีพระนามว่า “พระเจ้าศรีธรรมไตรปิฎก” ได้ทรงกรีธาทัพมารบ และทรงมีชัยชนะเหนือ “พระเจ้าพสุจราช” แห่งเมืองศรีสัชนาลัย การนั้นพระเจ้าพสุจราชจึงยอมอ่อนน้อมถ่อมพระองค์ลง และได้ถวายพระธิดา คือ “พระนางปทุมเทวี” ให้เป็นพระมเหสีของพระเจ้าศรีธรรมไตรปิฎก โดยต่อมาได้มีพระประสูติกาลพระโอรส 2 พระองค์ คือ “พระเจ้าไกรสรราช” และ “พระเจ้าชาติสาคร” จากนั้นได้มีพระราชดำริให้สร้างเมืองขึ้นใหม่ ในบริเวณที่พระองค์ทรงเชื่อว่า พระพุทธเจ้าได้เคยเสด็จมาฉันจังหันใต้ต้นสมอ โดยให้ “จ่านกร้อง” และ“จ่าการบุรณ์” เป็นแม่งานก่อสร้าง นอกจากนั้นยังมีรับสั่งให้สร้างพระธาตุ และพระวิหาร ขึ้นไว้กลางเมือง พระราชทานนามเมืองว่า “พิษณุโลก” แต่นั้นมา และโปรดเกล้าฯ ให้สร้าง “พระพุทธชินราช” “พระพุทธชินสีห์” และ “พระศรีศาสดา” ให้เป็นพระคู่บ้านคู่เมืองของเมืองพิษณุโลก ที่สร้างขึ้นใหม่นี้

            การสร้างพระพุทธชินสีห์ และพระศรีศาสดา ทั้ง 2 องค์แล้วเสร็จโดยปราศจากอุปสรรคแต่ประการใด เหลือเพียงแต่พระพุทธชินราชเท่านั้น ที่ต้องหล่อกันใหม่ถึง 4 ครั้ง จึงสำเร็จลงได้ ด้วยการช่วยเหลือของพระอินทร์ที่แปลงกายเป็นชีปะขาวมาช่วยสร้าง และเมื่อสร้างเสร็จก็ได้หายตัวไปอย่างอัศจรรย์ ต่อมาได้มีการสร้างวัดขึ้นในบริเวณนั้น ให้ชื่อว่า “วัดชีปะขาวหาย” นี่เป็นประวัติโดยสังเขปของพระพุทธชินราช และเมืองพิษณุโลก ตามที่มีกล่าวในพงศาวดารเมืองเหนือ

            ส่วนชื่อเมืองพิษณุโลกที่พบในศิลาจารึกหลักที่ 2 ของวัดศรีชุมนั้น เรียกชื่อเมืองนี้ว่า “สรลวงสองแคว” อันหมายถึงเมืองสวรรค์แห่งแม่น้ำสองสาย อันได้แก่ แม่น้ำแควน้อย ที่ไหลมาบรรจบกับแม่น้ำแควใหญ่ หรือที่รู้จักกันโดยทั่วไปว่า “แม่น้ำน่าน” เมืองพิษณุโลกเคยเป็นราชธานีถึง 2 ครั้งด้วยกัน คือสมัยพ่อขุนศรีนาวนำถุม ลูกพ่อขุนผาเมืองครั้งหนึ่ง กับสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ในปี พ.ศ.2006 อีกครั้งหนึ่ง และที่สำคัญเป็นอย่างยิ่งคือเป็นแผ่นดินที่ “สมเด็จพระนเรศวรมหาราช” พระมหากษัตริย์ผู้ทรงกอบกู้แผ่นดินไทย ทรงมีพระประสูติกาล และประทับอยู่อีกด้วย พรุ่งนี้เล่าเรื่อง “ป.โท รัฐศาสตร์ จุฬาฯ ทัศนศึกษาภาคเหนือ” อย่าลืมติดตามนะครับ