คุยกับสองผู้กำกับ "ศัตรูประชาชน"... เบื้องหลังการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ยุค "เขมรแดง" | คมชัดลึก

  "ศัตรูประชาชน" ใช้เวลาสร้างกว่า 10 ปี และได้ฉายในเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติต่างๆ ทั่วโลกตลอดปี 2553 รวมถึงได้รับรางวัลมากมาย

 ในบ้านเรา นอกจากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ได้จัดเสวนาเพื่อความเข้าใจต่อเพื่อนบ้านแล้ว โรงภาพยนตร์ในเครือเอสเอฟ ภายใต้โครงการจัดจำหน่ายภาพยนตร์อิสระ และผู้สนับสนุนก็ได้จัดโปรแกรมฉายพิเศษที่เอสเอฟ เวิลด์ ซีเนม่า เซ็นทรัลเวิลด์ ตั้งแต่วันที่ 19 พฤษภาคม จนถึงสิ้นเดือนนี้   

 เปิดประเด็นกับผู้ได้รับผลกระทบโดยตรงจากเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในยุคนั้น เต็ต สัมบัท ทำไมวันนี้เขาถึงมาทำหนังเรื่องนี้...

0 เหตุการณ์เขมรแดงมีผลกระทบต่อครอบครัวของคุณอย่างไรบ้าง
 พ่อของผมเป็นชนชั้นกรรมาชีพคนหนึ่ง เขาถูกเขมรแดงฆ่าในปี ค.ศ. 1974 เพราะปฏิเสธไม่ยอมยกควายให้ แม่ของผมถูกบังคับให้แต่งงานกับนายทหารเขมรแดง และเสียชีวิตหลังคลอดลูกในปี 1976 ขณะที่พี่ชายของผมหายสาบสูญไปเมื่อปี 1977 ผมมาทราบตอนหลังว่าเป็นช่วงการกวาดล้างใหญ่ของพรรคคอมมิวนิสต์ในหมู่บ้านของเรา

0 ชีวิตหลังจากนั้นเป็นอย่างไร
 เมื่อตอนที่เขมรแดงล่มสลายในปี 1979 ผมซึ่งตอนนั้นอายุ 10 ขวบ ได้หลบหนีไปอยู่ในค่ายผู้อพยพติดกับชายแดนไทย ผมเรียนภาษาอังกฤษจากมิชชันนารีชาวอเมริกัน แล้วก็ค่อยๆ เริ่มทำงานเป็นผู้ประสานงานให้แก่องค์กรสื่อต่างๆ ในพนมเปญในช่วงปี 1990

0 เมื่อมองย้อนกลับไป มีความรู้สึกอย่างไรต่อเหตุการณ์ทั้งหมดที่เกิดขึ้น
 ตลอดช่วงเวลานั้นผมไม่เคยเข้าใจจริงๆ ว่าเกิดอะไรขึ้นในยุคเขมรแดง ผมอ่านหนังสือประวัติศาสตร์ ซึ่งแทบทั้งหมดเขียนโดยชาวต่างชาติ แต่มันก็ยังดูไม่เป็นเหตุผลสำหรับผม ว่าทำไมถึงมีคนถูกฆ่ามากมายถึงขนาดนี้ มันคงไม่ใช่แค่ว่าเขมรแดงเป็นคนไม่ดี

0 คุณได้เริ่มเข้ามาสืบค้นเรื่องเขมรแดงได้อย่างไร
 ในปี 1998 เนื่องจากผมทำงานเป็นนักข่าว ผมจึงได้มีโอกาสรู้จักกับหลายๆ คนที่เป็นลูกของอดีตนายทหารเขมรแดงระดับสูง แม้ภรรยาของผมจะไม่พอใจค่อนข้างมาก แต่ในช่วง 4 ปีหลังจากนั้น ผมก็ได้ใช้เวลาทุกสุดสัปดาห์ไปกับการไปเยี่ยมบ้านของนวนเจีย หรือพี่ชายหมายเลขสอง ซึ่งเป็นหนึ่งในผู้นำเขมรแดงอาวุโสที่สุดที่ยังมีชีวิตอยู่ 

0 นวนเจียเล่าอะไรให้ฟังบ้าง
 ในตอนแรกเขาเองไม่เคยพูดอะไรมากไปกว่าเรื่องเดิมๆ ที่เขาบอกกับนักข่าวต่างชาติมาตลอด เช่น “ฉันเป็นแค่เจ้าหน้าที่ระดับล่าง” “ฉันไม่รู้อะไรเลย” “ฉันไม่ได้ฆ่าใคร”

 จนวันหนึ่งเขาบอกผมว่า “สัมบัท ฉันเชื่อใจเธอ เธอเป็นคนที่ฉันอยากจะเล่าเรื่องของฉันให้ฟัง ถามฉันมาว่าเธออยากรู้อะไรบ้าง” และในระหว่าง 5 ปีต่อจากนั้นมาเขาก็เล่าความจริงให้ผมฟังตามสิ่งที่เขาประสบมา รวมถึงรายละเอียดเรื่องการสั่งฆ่าด้วย

0 ทราบว่าคุณได้ไปพบกับสมาชิกเขมรแดงคนอื่นๆ ด้วย คุณทำอย่างไรจึงสามารถเข้าถึงบุคคลเหล่านั้นได้
 ตลอดช่วงเวลานั้นผมเองก็ได้ใช้ความพยายามอย่างสาหัสในการสร้างเครือข่ายกับเหล่านักฆ่าเขมรแดงเพื่อจะหาคนที่ยอมคุยกับผมเรื่องนี้ ในกัมพูชามีคนเหล่านี้อยู่หลายพันคนแต่ไม่เคยมีใครยอมรับสารภาพ การหาตัวคนเหล่านี้มาได้นั้นเหมือนต้องงมเข็มในมหาสมุทร

 กลุ่มคนสุดท้ายที่ผมเจอคือคนที่เป็นผู้วางแผน เป็นพวกที่พยายามจะล้มพลพตกับนวนเจีย ถ้าขาดคนเหล่านี้ไปเราจะไม่สามารถเข้าใจความเป็นไปของทุ่งสังหารได้ แต่อย่างไรก็ตาม คนที่เหลือรอดมาได้เหล่านั้นต่างไม่มีใครยอมพูดเรื่องนี้เลย

0 คุณคิดว่าทำไมบุคคลเหล่านี้จึงยอมเล่าความจริงให้คุณฟัง
 แหล่งข่าวของผมล้วนแต่เป็นคนชนบท เพราะสมาชิกเขมรแดงประกอบด้วยคนชนบททั้งหมด พวกเขาจะไม่ยอมพูดกับคนเมืองเลยด้วยซ้ำ อย่าว่าแต่คนต่างชาติเลย ตัวผมเองก็เป็นคนชนบท ผมคิดว่านั่นเป็นสาเหตุที่ท้ายที่สุดแล้วพวกเขาเหล่านั้นยอมพูดกับผม เพราะผมเองก็เหมือนกับเขา

0 คุณตั้งใจจะทำเรื่องนี้เป็นหนังมาตั้งแต่แรกเลยหรือเปล่า
 ในปี 2005 ผมเริ่มวางแผนจะเขียนเรื่องนี้เป็นหนังสือ แต่ผมก็กังวลว่าจะไม่มีใครเชื่อสิ่งที่ผมเล่า ผมเลยเริ่มอัดเสียงบทสัมภาษณ์ทั้งหมดที่ผมทำ แต่ผมก็ยังกังวลอยู่ว่าคนอาจจะยังไม่เชื่ออีก ดังนั้น ในปี 2006 ผมเริ่มถ่ายบทสัมภาษณ์และการพูดคุยของผมเป็นวิดีโอเทปไว้ด้วย

 ในปีเดียวกันนั้น ผมได้พบกับร็อบ และเราตัดสินใจทำเรื่องนี้ออกมาเป็นภาพยนตร์สารคดีเกี่ยวกับผลงานที่ผมทำและเรื่องความลับของเขมรแดง

0 คุณคิดว่าหนังเรื่องนี้จะส่งผลอย่างไรกับคนกัมพูชาที่ต้องใช้ชีวิตอยู่กับเหตุการณ์เหล่านี้ รวมไปถึงผลที่จะเกิดกับบุคคลในหนังด้วย

 หลายคนอาจบอกว่าการไปพูดคุยกับฆาตกรและยึดติดกับความเลวร้ายในอดีตไม่ได้ส่งผลดีอะไรขึ้นมา แต่ผมมองว่าบุคคลเหล่านั้นเขาเสียสละอย่างมากในการมาเล่าความจริง พวกเขาทำดีที่กล้าสารภาพ อาจจะเป็นความดีอย่างเดียวที่เหลือที่ยังทำได้อยู่ด้วยซ้ำ พวกเขาเหล่านี้ และรวมไปถึงเหล่านักฆ่าคนอื่นๆ จะต้องเข้ามามีส่วนร่วมในกระบวนการปรองดองหากต้องการให้ประเทศของเราเดินหน้าต่อไป

คุยกับ ร็อบ เลมกิ้น ผู้กำกับชาวอังกฤษ
0  คุณเคยทำหนังเกี่ยวกับประเทศในภูมิภาคเอเชียมาก่อนหรือไม่
 เมื่อสิบปีที่แล้วผมเคยทำสารคดีให้บีบีซี เกี่ยวกับนักปฏิวัติลึกลับมาเลเซียชื่อ จินเป็ง เขาได้มาร่วมงานตอนที่หนังฉายเปิดตัวที่ลอนดอน และตอนที่กำลังนั่งแท็กซี่กลับสนามบิน เขาเล่าให้ผมฟังว่าเมื่อปี 1975 ประธานเหมาเจ๋อตุงได้ส่งเขาไปอยู่กับพลพต เขาบอกผมว่าในความเป็นจริงนั้น พลพตต่างจากที่คนส่วนใหญ่คิดไว้มาก พลพตเคยยอมรับกับเขาว่า หลังจากได้รับอำนาจมาแล้วก็ทำอะไรไม่ถูก ไม่เข้าใจความเป็นไปของเหตุการณ์รอบตัว เหมือนกระต่ายที่โดนแสงไฟรถส่องเข้าตาจนตกใจลนลานนึกอะไรไม่ออก ซึ่งจินเป็งคิดว่านี่เป็นสาเหตุให้เกิดโศกนาฏกรรมทุ่งสังหารขึ้น

0 อะไรที่ทำให้คุณตัดสินใจทำหนังเรื่องนี้ร่วมกับ เต็ต สัมบัท
 ภาพของการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ที่เกิดจากความสับสนวุ่นวายและไร้ประสบการณ์ของผู้เกี่ยวข้องเหล่านี้ฝังอยู่ในใจของผม จนในปี 2006 ผมเดินทางไปพนมเปญและได้พบกับสัมบัท ผมพบว่าเราสองคนมีความคิดเรื่องการศึกษาประวัติศาสตร์ในมุมมองใหม่ๆ ตามแบบของนักข่าวสืบสวนสอบสวนเหมือนกัน และผมก็พบด้วยว่าเขาเองก็กำลังเดินไปในเส้นทางเดียวกันเพื่อเข้าถึงหัวใจของทุ่งสังหาร แต่ตัวเขาถลำเข้าไปลึกกว่ามาก และมันเป็นเรื่องความเป็นความตายของตัวเขาเองด้วย

0 ส่วนตัวของคุณเองมีความรู้สึกอย่างไรกับเรื่องเขมรแดง และเรื่องการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์
 ตัวผมเองแม้แทบไม่ได้มีความเกี่ยวข้องใดๆ กับประเทศกัมพูชาเลย แต่ก็ไม่ใช่ว่าจะไม่ได้เกี่ยวข้องกับเรื่องการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ เพราะครอบครัวทางฝั่งพ่อของผมหลายคนก็ถูกกองทัพนาซีฆ่า รวมถึงญาติห่างๆ ของผมคนหนึ่ง คือ ราฟาเอล เลมกิ้น ก็เป็นผู้บัญญัติคำว่า “genocide” ในภาษาอังกฤษด้วย

0 คุณมองสิ่งที่สัมบัททำ ในฐานะคนกัมพูชา ว่าอย่างไร
 ผมมองสัมบัทในฐานะคนที่กำลังพยายามหาเหตุผลให้แก่ฝันร้ายในวัยเด็กของเขา เมื่อใดที่เขาเข้าใจความหมายของการฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ ซึ่งเป็นสิ่งที่เขากำลังตามหามันอยู่ มันจะทำให้เขาบรรลุถึงความสงบภายใน ในการที่จะสามารถเอาความสูญเสียในชีวิตส่วนตัวเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์โดยรวม

 นอกจากนี้ผมยังมองเขาในฐานะตัวแทนของคนรุ่นที่สอง ที่กำลังพยายามค้นหาความจริงจากคนรุ่นแรก เพื่อที่จะได้นำความหมายของเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ไปถ่ายทอดให้แก่คนรุ่นที่สามต่อไป ซึ่งในทางนี้ก็จะเหมือนกับเรื่องที่เกิดขึ้นในประเทศอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็น เยอรมนี แอฟริกาใต้ ไอร์แลนด์เหนือ ยูโกสลาเวีย รวันดา อิรัก หรือซูดาน