"เตาเผาถ่าน" จากถังน้ำมัน 200 ลิตร ตัวแบบเทคโนฯ ชาวบ้าน "ช่องฟืน"
การเผาถ่านแบบหลุม ซึ่งเป็นวิธีการที่สืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรษ แม้จะสร้างรายได้เสริมให้แก่ชาวบ้านชุมชนบ้านช่องฟืนมาอย่างยาวนาน แต่ก็มีปัญหาการสูญเสียถ่านในระหว่างการเผาและประสิทธิภาพการใช้งานไม่ดีเท่าที่ควร เมื่อเปรียบเทียบกับใช้เตาเผาถ่าน โดยถังน้ำมัน 2
"เมื่อก่อนชาวบ้านจะใช้วิธีเผาถ่านหลุม คือขุดหลุมลึก 1 เมตร ยาว 2 เมตร กว้าง 1 เมตรแล้วนำไม้ใส่ลงไป จุดไฟแล้วถมด้วยแกลบ แต่ข้อเสียคือคุณภาพถ่านจะไม่ดี ถ่านจะเป็นผง เป็นเศษถ่านเยอะมาก เนื้อถ่านก็ไม่แข็ง เมื่อเทียบกับการเผาถ่านด้วยถังน้ำมัน 200 ลิตรกลับตรงกันข้ามถ่านจะแข็งเป็นก้อน ไม่ว่าจะใช้วัตถุดิบจากไม้อะไรก็ไม่มีปัญหาของเนื้อถ่าน"
อูสัน เปรียบเทียบข้อดีข้อด้อยของการเผาถ่านแต่ละวิธี โดยการเผาถ่านวิธีใช้เตาเผานั้น เขาบอกว่าเริ่มจากไปศึกษาดูงานที่บ้านหนองธง อ.ป่าบอน จ.พัทลุง เกี่ยวกับการใช้เตาเผาถ่าน โดยใช้ถังน้ำมัน 200 ลิตร แต่ก็ยังไม่เข้าใจรายละเอียดถึงกระบวนการทำงานของเตาเผาดังกล่าว ต่อมาจึงมีโอกาสได้เดินทางไปอบรมกระบวนการใช้เตาเผาถ่านที่อาศรมพลังงาน โดยการสนับสนุนของมูลนิธิซิเมนต์ไทย ทำให้เข้าใจถึงกระบวนการและขั้นตอนการทำงานทั้งระบบอย่างละเอียด ก่อนจะนำมาปรับใช้กับของตัวเอง
"ไปอบรมเมื่อปีที่แล้ว ใช้เวลาอบรมที่อาศรมพลังงานอยู่ 3 วัน 3 คืน เรียนรู้ทั้งภาคทฤษฎีและลงมือปฏิบัติจริง รู้ขั้นตอน กระบวนการทำงานทั้งหมด ทำให้ได้รู้ว่าเผาถ่านแบบนี้ไม่ได้เฉพาะถ่านอย่างเดียว ยังได้น้ำส้มควันไม้มาใช้ประโยชน์ด้วย แต่ต้องทำให้ถูกต้องตามหลักทางวิชาการถึงจะประสบผลสำเร็จ" อูสัน เผยข้อดีของการเผาถ่านโดยใช้ถังน้ำมัน 200 ลิตร
ส่วนวิธีการเผานั้น เขาบอกว่าเริ่มจากนำไม้ที่สับเป็นท่อนๆ มาใส่ในถังจนเต็มหรือกะลามะพร้าวก็ได้ จากนั้นก็จุดไฟเผาใช้เวลาประมาณ 4-5 ชั่วโมงจึงจะได้ถ่าน แต่ในระหว่างการเผาก็ยังสามารถผลิตน้ำส้มควันไม้ได้ด้วย โดยให้สังเกตยอดควันจากปล่องมีสีขาวข้น แสดงว่าไฟเต็มเตาให้เอาน้ำส้มควันไม้ได้ในช่วงนี้ แต่หากควันเริ่มจากเปลี่ยนเป็นสีเขียว แสดงว่าถ่านสุกแล้ว จากนั้นทิ้งเอาไว้จนเตาเย็นจึงแกะฝาเตาออกเพื่อเก็บถ่านได้
"เตาตัวหนึ่งจะได้ถ่าน 35-40 กิโล ซึ่งสูญเสียเนื้อถ่านน้อยมาก ถ้าเป็นแบบเผาหลุมจะได้ 10-15 กิโลเท่านั้น ขณะที่ไม้ใช้ในปริมาณเท่ากัน ชาวบ้านที่นี่ส่วนใหญ่จะเผาถ่านใช้เอง มีบ้างที่ยึดอาชีพเผาถ่านขาย ตอนนี้การซื้อขายถ่านจากไม้อยู่ที่กิโลละ 10 บาท ถ้าเป็นถ่านจากกะลามะพร้าวจะอยู่ที่ 15-20 บาท เพราะถ่านจากกะลาจะให้ไฟดีกว่า และใช้ได้นานกว่า" แกนนำเครือข่ายชาวบ้านคนเดิมกล่าว พร้อมย้ำว่าขณะนี้กำลังเตรียมจัดทำเป็นศูนย์เรียนรู้สำหรับการดูงานเตาเผาถ่านของคนในชุมชนและชาวบ้านที่สนใจในพื้นที่ใกล้เคียง สนใจดูงานเตาเผาถ่านโทร.08-6292-0607 บังสัน ยินดีให้ข้อมูลอย่างละเอียด
เตาเผาถ่านถังน้ำมัน 200 ลิตร นับเป็นนวัตกรรมจากภูมิปัญญาของคนในท้องถิ่นที่ใช้วัสดุที่หาง่ายในพื้นที่ เสริมด้วยความรู้ตามหลักทางวิชาการจากอาศรมพลังงาน จนกลายเป็นผลงานที่เป็นประโยชน์ต่อชาวบ้านช่องฟืนในวันนี้
"สุรัตน์ อัตตะ"