"นางลอย" ใหม่-เก่า กลมกลืนสืบศิลป์ไทย | คมชัดลึก

เมื่อการจัดสร้างเครื่องแต่งกายสำเร็จเรียบร้อยแล้ว คณะกรรมการจัดสร้างเครื่องแต่งกายโขน ได้จัดการแสดงโขนชุด "พรหมาศ" เป็นครั้งปฐมทัศน์ เนื่องในมหามงคลวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงเจริญพรรษา 80 พรรษา และ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงเจริญพรรษา 75 พรรษา เมื่อวันที่ 24-28 ธันวาคม 2550 ที่ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย ซึ่งได้รับความชื่นชมจากประชาชนอย่างมาก พร้อมกับมีเสียงเรียกร้องให้จัดแสดงซ้ำจนได้เปิดแสดงอีกเป็นครั้งที่ 2 เมื่อวันที่ 19-21 มิถุยายน 2552

 แม้กระนั้นก็ยังมีผู้พลาดชมอีกจำนวนมากที่เรียกร้องให้จัดแสดงขึ้นใหม่ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงปลาบปลื้มพระราชหฤทัยที่การแสดงโขนประสบความสำเร็จเกินคาด ทั้งได้เกิดปรากฏการณ์ใหม่ในสังคมไทย ที่คนหนุ่มสาวและเด็กๆ พากันจูงมือผู้เฒ่าผู้แก่ในครอบครัวไปชมโขนกันอย่างเนืองแน่น อันเป็นภาพที่น่าชื่นใจอย่างยิ่ง จึงมีพระราชดำริให้จัดแสดงโขนต่อเนื่องทุกปี และในปีนี้ได้ทรงเลือกการแสดงชุด "นางลอย" ซึ่งเป็นโขนอีกตอนหนึ่งที่มีความสนุกสนาน และเป็นที่นิยมมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน

 ในงานแถลงข่าวบอกกล่าวความคืบหน้าการจัดแสดงโขนชุดนางลอย ที่หอประชุมเล็กศูนย์วัฒนธรรมเมื่อเร็วๆ นี้  ท่านผู้หญิงจรุงจิตต์ ทีขะระ ผู้ช่วยเลขาธิการมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในฐานะประธานคณะกรรมการอำนวยการสร้าง การแสดงโขนชุดนางลอย กล่าวว่า สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประชุมผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับโขน เพื่อให้จัดสร้างเครื่องแต่งกายโขนขึ้นใหม่ สำหรับใช้ในการแสดงพระราชทาน เพื่อเป็นการสืบสานฝีมือเชิงช่าง ทั้งช่างทำหัวโขน ช่างปักสะดึงกรึงไหม และช่างเงินช่างทอง รวมทั้งศิลปะการแต่งหน้า โดยผู้เชี่ยวชาญสาขาต่างๆ อาทิ อ.วีรธรรม ตระกูลเงินไทย ผู้ออกแบบควบคุมการสร้างพัสตราภรณ์และถนิมพิมพาภรณ์ (เครื่องประดับ) อ.สุรัตน์ จงดา ควบคุมการจัดสร้างหัวโขนและศิราภรณ์ อ.สุดสาคร ชายเสม ออกแบบและควบคุมการจัดสร้างฉากและสิ่งของประกอบการแสดง

 "การแสดงโขนชุดนี้ควบคุมการแสดงโดย อ.ประเมษฐ์ บุณยะชัย ซึ่งใช้แนวทางการดำเนินเรื่องตามบทคอนเสิร์ตนางลอย ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ โดยจะจัดแสดงตามรูปแบบโขนหลวงแต่โบราณในสมัยรัชกาลที่ 6  ทั้งในเรื่องการร่ายรำ การขับร้อง และการบรรเลงปี่พาทย์ โดยเพิ่มเทคนิคฉากและเวทีสมัยใหม่ อาทิ การใช้เวทีหมุนเป็นครั้งแรกสำหรับการแสดงโขน การชักรอกตัวแสดงในฉากเหาะ และการใช้แสงให้ดูสมจริงตามช่วงเวลาที่ควรจะเป็นในแต่ละฉาก เพื่อเพิ่มอรรถรสในการรับชม และให้มีความงดงามวิจิตรมากขึ้น" ท่านผู้หญิงจรุงจิตต์ แจง

 เรื่องฉากการแสดงที่ถือเป็นการผสมเทคนิคสมัยใหม่และไทยประเพณีอย่างกลมกลืนนั้นนับว่าเป็นเสน่ห์ของโขนชุดนี้ ซึ่ง ดร.อนุชา ทีรคานนท์ ผู้ช่วยผู้อำนวยการผลิตและหนึ่งในผู้ออกแบบฉากและอุปกรณ์ประกอบฉากด้วย กล่าวว่า  ฉากหลังของการแสดงส่วนใหญ่จะใช้ของเดิมจากโขนชุดพรหมาศ แต่ในส่วนของท้องพระโรงฝ่ายในนั้นสร้างขึ้นมาใหม่ รวมถึงฉากพระราชอุทยานกรุงลงกา พลับพลาพระรามริมฝั่งน้ำ ได้นำเทคนิคการเปลี่ยนฉากอย่างที่ไม่เคยทำมาก่อน เป็นเทคนิคสมัยใหม่เพื่อให้คนดูได้เห็นการพลิกฉากเป็นเทคนิครวมสมัยกับไทยประเพณี ที่สร้างความตื่นเต้นซึ่งขณะนี้สร้างเสร็จไปแล้วร้อยละ 80 

 "ในส่วนของฉากพระราชอุทยานกรุงลงกาถือว่าเป็นไฮไลท์ของการแสดง โดยเฉพาะฉากที่นางเบญกายจะเข้าเฝ้านางสีดาเพื่อแปลงกายเป็นนางสีดา แล้วหลอกพระรามว่านางสีดาตายแล้ว แต่ต้องพบนางตรีชฎาซึ่งเป็นแม่ก่อน ฉากนี้จังหวะที่นางเบญกายจะแปลงกายเป็นนางสีดาจะเดินทะลุฉากแล้วหมุนเป็นนางสีดานั่งอยู่ อีกฉากหนึ่งคือตอนนางสีดาลอยทวนน้ำ ไม่ได้ใช้น้ำจริงแต่ใช้เทคนิคพิเศษทำให้ดูเหมือนน้ำ ทั้งนี้รูปแบบเวทีอาจไม่เอื้อในการทำเทคนิคสมัยใหม่ได้ทั้งหมด จึงต้องมีการคงรูปแบบฉากเดิมไว้ด้วยเพื่อให้เกิดความกลมกลืน" ดร.อนุชา กล่าว

 นอกจากองค์ประกอบอื่นๆ รวมถึงฉากที่ช่วยเพิ่มอรรถรสในการชมโขนชุดนางลอย เหล่านักแสดงถือว่าเป็นผู้ดำเนินเรื่องที่มีความสำคัญยิ่ง ซึ่งในส่วนนี้ ม.ล.ปิยาภัสร์ ภิรมย์ภักดี รองผู้อำนวยการผลิต บอกว่า โขนชุดพรหมาศคราวที่แล้ว ไม่มีตัวนาง แต่ครั้งนี้จะมีตัวนางถึง 3 ตัว คือนางเบญกาย นางสีดา และ นางตรีชฎา ซึ่งเราเน้นตัวแสดงผู้หญิงนับเป็นครั้งแรกที่มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ได้มีการคัดเลือกนักแสดงตัวเอกทั้งสิ้น 6 ตัว ได้แก่ ทศกัณฐ์ พระลักษณ์ พระราม นางสีดา นางเบญกาย และหนุมาน โดยผู้ร่วมคัดเลือกทั้งหมดล้วนเป็นนักเรียนนักศึกษาจากวิทยาลัยนาฏศิลป์และสถาบันอุดมศึกษาทั่วประเทศ โดยหวังว่าจะให้เยาวชนรุ่นใหม่ ได้มีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมประจำชาติในครั้งนี้ด้วย

 ทั้งนี้ การแสดงโขนชุดนางลอยจะจัดแสดง ณ หอประชุมใหญ่ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย ในระหว่างวันที่ 23-26 กรกฎาคมนี้ ผู้สนใจสามารถซื้อบัตรเข้าชมหรือสอบถามเพิ่มเติมได้ตั้งแต่วันที่ 20 มิถุนายน เป็นต้นไป ได้ที่ไทยทิคเก็ตเมเจอร์ทุกสาขา โทร.0-2262-3456 และที่ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย โทร.0-2247-0028 หรือ www.khonperformanace.com