"มี โลหะ" ตีเหล็กวิธีโบราณ อนุรักษ์ภูมิปัญญาชาวส่วย | คมชัดลึก

  เฉก นายมี โลหะ วัย 48 ปี เกษตรกรชาวนาบ้านตะดอบ เล่าว่า การตีเหล็กเป็นอาชีพดั้งเดิมของชาวส่วยที่ถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่น ซึ่งที่ผ่านมาคณะตีเหล็กจะตระเวนไปตามต่างจังหวัดเพื่อรับจ้างตีมีด โดยเฉพาะในจังหวัดที่มีการตัดอ้อยและใช้มีด 

 “การตีมีดเป็นการสร้างรายได้เสริมจากการทำนา ปัจจุบันเด็กรุ่นใหม่ไม่ค่อยสนใจ หรือถ้าสนใจก็จะทำด้วยวิธีสมัยใหม่ ที่แม้จะไม่ยุ่งยาก ทำได้วันละหลายเล่ม แต่ก็ยังขาดความประณีต ผมจึงพยายามอนุรักษ์ไว้เพื่อให้ภูมิปัญญาอยู่ชั่วลูกชั่วหลาน"

 นายมี กล่าวถึงการตีมีดแบบนี้ว่า ไม่ยากเพียงแต่ต้องอาศัยความอดทน ประณีต เพราะเวลาตีต้องอยู่หน้าเตาตลอดเวลา โดยขั้นแรกต้องเลือกเหล็กแหนบมาตัดตามขนาดที่ต้องการ เตรียมเข้าสู่การตีขึ้นรูป ซึ่งเหล็กแหนบซื้อได้ตามร้านขายของเก่า กิโลกรัมละ 25-30 บาท

 "เหล็กที่ตัดเสร็จแล้วจะเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า ขนาดไม่เท่ากัน ขึ้นอยู่กับความหนาของเหล็กแต่ละชิ้น ส่วนวิธีการเริ่มจากทำด้าม ให้นำเอาหลาบพร้าที่จะใช้ทำด้ามมาเผาในเตาก่อน พอเหล็กแดงจึงนำออกมาใส่กับแบบตีให้โค้งงอ ให้ขอบทับกันก่อนตกแต่งให้สวยงาม จึงเสร็จสิ้นการตีด้าม"

 จากนั้นเริ่มตีดวงมีด หรือตีขึ้นรูป คือนำเหล็กที่ตัดเป็นท่อนมาเผาในเตา ซึ่งเตาเผาทำมาจากดินเหนียวผสมแกลบ เมื่อเหล็กแดงจึงนำออกมาตีที่เครื่องเหยียบ (ขั้นตอนนี้เรียกว่าตีหลาบ หรือเหยียบหลาบ) ก่อนนำตัวพร้าเข้าเตาเผา พอเหล็กแดงจึงนำออกมาตีให้ได้ตามรูปทรงที่ต้องการ จากนั้นนำมาเข้าเตาเผาอีกครั้งเพื่อชุบแข็ง

 ส่วนขั้นตอนการชุบแข็งจะต้องใช้ฝีมือและความชำนาญ จะต้องคอยระวังไฟให้ดี จะให้พร้าแดงเฉพาะบริเวณคมแล้วนำมาชุบน้ำในอ่างชุบ โดยค่อยๆ แช่บริเวณคมลงไปก่อน 3 วินาทีแล้วเอาขึ้นมาดูสี ถ้าสีตรงบริเวณคมเป็นสีน้ำตาลแก่ถือว่าใช้ได้

 “ชาวบ้านตะดอบตีเหล็กได้ทุกรูปแบบ ทั้งมีด เสียม ดาบ พร้า แต่งานหลักคือตีมีดและเสียม วันหนึ่งๆ จะตีได้ 10 เล่ม ราคาขายปลีกมีดด้ามละ 100 บาท ขายส่ง 75 บาท เสียมขายส่ง 50 บาท ขายปลีก 100 บาท ร้านขายอุปกรณ์เกษตรคือตลาดหลัก และมีพ่อค้าคนกลางมารับไปขายต่ออีกทอดหนึ่งด้วย"

 อาชีพตีเหล็กสามารถสร้างรายได้เสริมจากการทำนาเฉลี่ยต่อเดือน 6,000-7,000 บาท หากใครสนใจผลิตภัณฑ์จากการตีเหล็กหรือวิธีการตีเหล็กแบบดั้งเดิม ติดต่อมาได้ที่ 284 หมู่ 8 ต.ตะดอบ อ.เมือง จ.ศรีสะเกษ หรือสอบถามรายละเอียดได้ที่ โทร.08-0051-3495

"ปาริชาติ  พวงจำปา"