แข่งขันจุดลูกหนู ประเพณีการเล่นในงานศพเกจิมอญ | คมชัดลึก

  ทั้งนี้ วัดมอญต่างๆ จะส่งตัวแทนของวัดประมาณ ๕-๘ วัด หรือมากกว่านั้น สุดแต่ความใหญ่โตของงาน การแข่งขันนี้ จะจุดทีละสาย สายละตัว จนครบทุกสาย สายใดลูกหนูวิ่งไปชนยอดปราสาท ถือว่าชนะเลิศ ผู้ชนะจะมีการแห่ยอดปราสาทกันอย่างครึกครื้น และมีรางวัลให้ตามความสามารถลดหลั่นกันไป     

 พระสงฆ์เป็นสถาบันที่คนมอญเคารพนับถือมาก โดยเฉพาะพระสงฆ์เป็นผู้ทรงศีลปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ การเผาศพต้องทำด้วยความเคารพ ไม่นิยมจุดดอกไม้จันทน์เผาศพพระสงฆ์ด้วยมือตนเอง ซึ่งถือว่าไม่เป็นการสมควร จึงใช้ลูกหนูจุดศพ และมีการสร้างปราสาทสำหรับเผาศพโดยเฉพาะ  โดยจะเผาปราสาทไปพร้อมกับเผาศพด้วย เป็นประเพณีเฉพาะวัดที่มีพระสงฆ์มอญเท่านั้น ไม่มีการจำกัดชั้น วรรณะของพระสงฆ์แต่ประการใด ประเพณีนี้ยังคงรักษาสืบมาจนถึงปัจจุบันนี้  

 พระอาจารย์สำราญ ถามวโร (ทองใบ) อายุ ๕๕ ปี พรรษา ๓๕ ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดบางโพธิ์ใน อ.เมือง จ.ปทุมธานี บอกว่า เดิมทีนั้น การจุดรวมไปกับการจุดดอกไม้เพลิง พระสงฆ์เป็นผู้จุดชนวน ฆราวาสจะยุ่งเกี่ยวไม่ได้ เพราะถือว่า พระสงฆ์เป็นปูชนียบุคคลอันสูงสุด

 เมื่อจุดลูกหนูวิ่งไปยังปราสาทแล้ว ไฟจากดินปืนจะลุกไหม้เชื้อเพลิงภายในปราสาท ทำให้ปราสาทและโลงศพไหม้ไฟ ถ้าจุดลูกหนูหมดแล้ว ศพยังไหม้ไม่หมด ก็จะช่วยกันเผาต่อไปจนไหม้หมด

 และก่อนที่จะนำลูกหนูมาจุดนั้น จะต้องมีการแห่กันอย่างใหญ่โต ลูกหนูของใครก็แห่กันมา มีปี่พาทย์มอญ กลองยาว หรือเปิงมาง สุดแต่ว่าใครจะจัดอะไรมาก็ได้ มีสาวๆ สวยๆ ของหมู่บ้านแต่งกายสวยงาม ร่วมฟ้อนรำมาในขบวนแห่ลูกหนูด้วย

 เนื่องจากมีปัญหาที่แรงวิ่งของลูกหนู บางครั้งทำให้ศพกระจัดกระจาย ดูแล้วเป็นที่อุจาดตาอย่างยิ่ง ปัจจุบันนี้ จึงเปลี่ยนแปลงให้เหมาะสม โดยสร้างเมรุจำลองสำหรับทำพิธีขึ้นต่างหาก มีปราสาทโลงศพเช่นกัน ส่วนศพจริงๆ นั้น ตั้งไว้ที่เมรุสำหรับเผาจริง เวลาจุดลูกหนูก็จะจุดไปที่เมรุจำลอง

 ต่อมาการจุดลูกหนูจึงกลายเป็นการเล่นแข่งขันกันในงานศพพระประเภทหนึ่ง โดยส่งตัวแทนของวัด ประมาณ ๕-๘ วัด หรือมากกว่านั้น สุดแต่ความใหญ่โตของงาน

 การแข่งขันนี้จะจุดทีละสาย สายละตัวจนครบทุกสาย สายใดลูกหนูวิ่งไปชนยอดปราสาทถือว่าชนะเลิศ จะมีเงินรางวัลให้ตามความสามารถลดหลั่นกันไป เมื่อแข่งขันเสร็จแล้ว จึงมีการเผาจริงอีกครั้งหนึ่ง พิธีจุดลูกหนูนี้จะทำกันในตอนบ่ายของวันเผาจริง 

  อย่างไรก็ตาม ผู้ที่อยากชมการแข่งขันลูกหนู ซึ่งเป็นประเพณีและวัฒนธรรมของชาวมอญในปี ๒๕๕๓ นี้ มี ๓ แห่ง คือ

 วันอาทิตย์ที่ ๒๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๓ งานพระราชทานเพลิงศพ พระครูขันตยานุยุต (ทองหยิบ ขนฺติสาโร) อดีตเจ้าอาวาสวัดราษฎร์รังสรรค์ ต.คลองควาย อ.สามโคก จ.ปทุมธานี

 วันอาทิตย์ที่ ๒๑ มีนาคม ๒๕๕๓ งานพระราชทานเพลิงศพ พระอธิการอิทร์ ทนฺตาจาโร อดีตเจ้าอาวาวัดบัวทอง ต.บ้านปทุม อ.สามโคก จ.ปทุมธานี  ทั้ง ๒ งานจะเริ่มเวลา ๐๙.๐๐ น.

 ส่วนการจัดงานประเพณีการแข่งขันลูกหนู ในงาน "สืบสานประเพณีสงกรานต์และแข่งขันจุดลูกหนู ประจำปี ๒๕๕๓" ที่จัดโดย อบจ.ปทุมธานี ซึ่งถือว่าเป็นงานใหญ่ที่สุดของปี มีลูกหนูร่วมแข่งขันมากกว่า ๓๐ สาย ขณะนี้ยังไม่ได้กำหนดเวลา แต่น่าจะจัดการแข่งขัน ในวันอาทิตย์ที่ ๑๘ เมษายน ๒๕๕๓ ณ ลานอเนกประสงค์ ต.บ้านฉาง อ.เมือง จ.ปทุมธานี

ลูกหนูวัดปรมัยยิกาวาส
 นายสมบัติ สุขทอง หัวหน้าคณะลูกหนูวัดปรมัยยิกาวาส เกาะเกร็ด อ.ปากเกร็ด จ.นนทบุรี บอกว่า ปัจจุบันยังมีโรงทำลูกหนูที่ และมีกระบอกลูกหนูที่ทำเสร็จแล้วหลายลูก และมีอุปกรณ์การผลิตลูกหนูด้วย ถ้าต้องการชม เชิญแวะไปชมได้ที่วัดปรมัยยิกาวาส 

 สำหรับวัดที่เคยมีชื่อเสียงในการจุดลูกหนูของ จ.นนทบุรี อีกแห่งหนึ่ง คือ วัดสนามเหนือ ส่วนค่าใช้จ่ายในการทำลูกหนู และนำลูกหนูออกไปแข่งขันแต่ละครั้งนั้น นายสมบัติ บอกว่า เฉพาะค่าดินปืนกับตัวลูกหนูต้องจ่ายไปกว่า ๑ หมื่นบาท เมื่อรวมกับค่ารถค่าอาหารก็เกือบๆ ๒ หมื่นบาท  ขณะที่ได้รับปัจจัยสนับสนุนจากวัดเจ้าภาพ เป็นค่าประจำสาย ๑ หมื่นบาท รวมกับรางวัลที่ได้ประหยัดอย่างไรก็ขาดทุน

 การทำลูกหนู เดิมทีเดียวใช้ไม้ไผ่ตัดเป็นท่อนๆ บรรจุดินปืนไว้ข้างในเรียกว่า "ตัวลูกหนู" แต่เนื่องจากลูกหนูไม้ไผ่มีกำลังวิ่งน้อย ปัจจุบันจึงเปลี่ยนมาทำด้วยไม้มะม่วงบ้าง ไม้ขนุนบ้าง ตัดเป็นท่อนๆ ท่อนหนึ่งยาวประมาณ ๘๐-๑๒๐ เซนติเมตร เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๑๕-๓๐ เซนติเมตร  เจาะรูตรงกลาง เพื่อบรรจุดินปืน แล้วอุดหัวและท้าย เจาะรูด้านหนึ่ง สำหรับใส่สายชนวน แขวนตัวลูกหนูไว้กับลวดสลิงเส้นใหญ่ ซึ่งขึงเป็นสายยาวประมาณ ๒๐๐ เมตร สายหนึ่งมีลูกหนูประมาณ ๑๒ ตัว ต้นสายผูกติดไว้กับต้นไม้ ส่วนปลายสายจะทำเป็นเขื่อนด้วยไม้ปักเป็นขาทรายตรึงไว้ ส่วนมากจะมีหาบพาดกลาง ให้ลูกหนูทุกสายได้ผูกเล็งตรงยังโลงศพที่อยู่ในปราสาท ตัวเขื่อนนี้ห่างจากเมรุประมาณ ๒๐-๓๐ เมตร การจุดลูกหนูครั้งหนึ่ง จะใช้กี่สายก็ได้ แต่สายหนึ่งต้องจุดทีละตัว

 ทั้งนี้ หากถามถึงความคุ้มค่ากับการลงทุนกับผลตอบแทนที่ได้กลับคืน นายสมบัติให้คำตอบไว้อย่างน่าคิดว่า "แม้ว่าปัจจัยจะเป็นสิ่งสำคัญ แต่ใช่ว่าจะเสมอไป ถ้าคำนวณด้วยความคิดของทางโลก อย่างไรก็ไม่คุ้มกับการลงทุนทำ หากคิดในทางธรรม ลงทุนเท่าไรขาดทุนอย่างไรก็ยังได้กำไรเสมอ เพราะการทำลูกหนู ต้องอาศัยพลังความศรัทธา และสามัคคีของคนในชุมชนเท่านั้น จึงจะสำเร็จได้ ไม่มีลูกหนูสายใดทำสำเร็จได้ด้วยฝีมือเจ้าอาวาสเพียงรูปเดียว ผมเล่นลูกหนูเพื่อสร้างความสามัคคีของคนในชุมชน เล่นเพื่อรักษาศิลปะของชาวมอญ รวมทั้งเพื่อแสดงพลังศรัทธาต่อพระเกจิอาจารย์ผู้ล่วงลับ ไม่มีคำว่าขาดทุน กลับมีคำว่าบุญแทน"

 "พระสงฆ์เป็นสถาบันที่คนมอญเคารพนับถือมาก การเผาศพต้องทำด้วยความเคารพ ไม่นิยมจุดดอกไม้จันทน์เผาศพพระสงฆ์ด้วยมือตนเอง ซึ่งถือว่า ไม่เป็นการสมควร จึงใช้ลูกหนูจุดศพ"

เรื่อง... "ไตรเทพ ไกรงู"
ภาพ... "ประเสริฐ เทพศรี"