นกหัวขวานจิ๋วท้องลาย | คมชัดลึก

          หากไม่นับนกเกาะคอน (passerines) ซึ่งประกอบไปด้วย นกกระจิบ-นกกระจอกและนกตัวเล็กตัวน้อยอีกมากมาย นกที่มีขนาดเล็กที่สุดในประเทศไทยคงไม่พ้น “นกหัวขวานจิ๋ว” (piculets) ซึ่งจะว่าไปแล้วก็มีขนาดตัวกระจิดริดพอฟัดพอเหวี่ยงกับนกเกาะคอนที่ตัวเล็กที่สุดอย่างนกกาฝาก (flowerpeckers) ด้วยซ้ำ

          ความเชี่ยวชาญเฉพาะกลุ่มในการเคาะไม้หาเหยื่อ แล้วเจาะเพื่อใช้ลิ้นแยงเข้าไปตวัดเหยื่อมากิน ทำให้นกหัวขวาน (woodpeckers) เป็นกลุ่มที่ประสบความสำเร็จและมีความหลากหลายทางชนิดพันธุ์มาก มีตั้งแต่ตัวเล็กจิ๋วไปจนถึงตัวใหญ่กว่าอีกา ในฝูงนกป่าที่หากินแบบคละชนิด มักมีนกหัวขวานหลายชนิดหากินและเคลื่อนที่ไปเป็นกลุ่มก้อนเดียวกันโดยที่แทบไม่มีการทะเลาะแย่งอาหารกันเลย เรามักเห็น นกหัวขวานจิ๋วท้องลาย (Speckled Piculet) ห้อยหัวตีลังกาหาอาหารบนกิ่งไม้เล็กๆ ที่นกหัวขวานชนิดอื่นตัวโตเกินกว่าจะทำแบบเดียวกันได้

          เราสามารถพบนกหัวขวานจิ๋วท้องลายได้ในป่าหลายประเภท โดยเฉพาะป่าดิบเขาระดับต่ำในอนุทวีปอินเดียและจีน ลงมาจนถึงคอคอดกระ นอกจากนี้ยังพบได้บนเกาะสุมาตรา และกระจายเป็นหย่อมๆ ทั้งสองฝั่งของมาเลเซีย ญาติในสกุลเดียวกันทั้งหมด 20 กว่าชนิดอาศัยอยู่ในทวีปอเมริกากลางและใต้ บางครั้งมันจึงถูกแยกออกมาอยู่ในสกุล Vivia นอกจากสีสันที่ต่างจากนกหัวขวานจิ๋วอีกสองชนิดในเอเชียอย่างชัดเจน มันยังมีนิ้วเท้าข้างละ 4 นิ้ว ต่างจากอีกสองชนิดที่มีวิวัฒน์มาให้ลดนิ้วเท้าหลังที่ไม่จำเป็นจนเหลือทั้งหมดเพียงข้างละ 3 นิ้ว

          นกหัวขวานจิ๋วท้องลายมีกระหม่อมสีน้ำตาลเข้ม เช่นเดียวกับแถบเคราและแถบคาดตาที่หนาและลากยาวเป็นปื้นไปบรรจบกับสีน้ำตาลอมเหลืองที่ด้านบนของลำตัว ลำตัวด้านล่างเต็มไปด้วยลายจุดบนพื้นสีขาว เป็นไปได้ว่าอาจมีการวิวัฒนาการมาให้มีลวดลายคล้ายกับนกหัวขวานสกุล Yungipicus เช่น นกหัวขวานด่างแคระ (Grey-capped Pygmy Woodpecker) ซึ่งก็มักหากินร่วมกับนกชนิดอื่นในฝูงแบบคละชนิดเช่นเดียวกัน

          การจำแนกเพศนกหัวขวานจิ๋วท้องลายนั้นดูได้จากสีบริเวณหน้าผาก ซึ่งเพศผู้จะมีสีเหลืองตัดกับกระหม่อมสีน้ำตาลเข้ม ชนิดย่อย chinensis ที่พบในจีนมีสีลำตัวด้านบนอ่อนกว่าประชากรอื่นๆ กระหม่อมและแก้มมีสีออกน้ำตาลแดงมากกว่า ลายแต้มบริเวณอกและท้องของแต่ละชนิดย่อยมีความหลากหลายมาก แต่ชนิดย่อยอื่นๆ (รวมทั้งในไทย) มีแต้มบริเวณสีข้างเป็นลายขวางลงมาเกือบถึงใต้ท้องชัดเจนกว่า

นกหัวขวานจิ๋วท้องลาย
ชื่ออังกฤษ  Speckled Piculet, Spotted Piculet
ชื่อวิทยาศาสตร์  Picumnus innominata (Burton, 1836)
วงศ์ (Family)  Picidae (วงศ์นกหัวขวาน)
อันดับ (Order)  Piciformes (อันดับนกโพระดกและนกหัวขวาน)