ย้อมธรรมชาติย้อมจิตใจให้รักชุมชน

 

     ผ้าทอมือ ภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ธำรงไว้ซึ่งเอกลักษณ์ของวิถีชีวิตและวัฒนธรรมชุมชนนั้นๆ อาจกำลังเลือนหายหากไร้การสืบสานจากคนรุ่นหลัง ด้วยห่วงใยและหวังต่อยอดองค์ความรู้อย่างยั่งยืน สำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์ จึงร่วมกับบริษัท ดอยคำผลิตภัณฑ์อาหาร จำกัด จัดโครงการจิตอาสาพัฒนาเต่างอย แผนงานส่งเสริมการเรียนรู้ศาสตร์แห่งพระราชา “โรงงานสีเขียว สีเดียวกับชุมชน - ผ้าฝ้ายทอมือย้อมสีธรรมชาติ” สีสันแห่งธรรมชาติของโรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปที่ 3 (เต่างอย) และชุมชนเต่างอย จ.สกลนคร โดยแถลงข่าวให้รายละเอียด พร้อมจัดแสดงผลงานผ้าฝ้ายทอมือย้อมสีธรรมชาติของเยาวชนและกลุ่มจิตอาสา ที่ร้านดอยคำ กรุงเทพฯ บ่ายวันก่อน

 

     พิพัฒพงศ์ อิศรเสนา ณ อยุธยา กรรมการและกรรมการบริหาร แห่งดอยคำผลิตภัณฑ์อาหาร เปิดเผยที่มาโครงการว่า หลายปีมาแล้วที่สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถประชวร เสด็จฯ เยี่ยมราษฎรไม่ได้ งานผ้าที่เป็นความอุดมสมบูรณ์ทางวัฒนธรรมค่อยๆ เสื่อมคลายลง ในฐานะพสกนิกรไทยคนหนึ่งจึงคิดหาทางช่วยกันอนุรักษ์ ผ่านการทำโครงการกับเยาวชนซึ่งเป็นพลังสำคัญในอนาคต นำเด็กๆ ไปเรียนรู้เรื่องการย้อมผ้าง่ายๆ จากสีธรรมชาติที่หาได้ในชุมชน เพื่อให้เกิดความภาคภูมิใจในวัฒนธรรมท้องถิ่นและร่วมกันอนุรักษ์อย่างยั่งยืน

 

     “เมื่อปี 2537 ผมมีโอกาสไปได้เห็นบ้านของชาวบ้านแทบทุกหลังจะมีกี่ทอผ้า สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ เสด็จแปรพระราชฐานที่นี่ ทรงรับซื้อผ้าของชาวบ้านไว้ ต่อมาเมื่อไม่สามารถเสด็จได้อีก ก็ไม่ค่อยมีใครสนใจผ้าของชาวบ้าน เราจึงพาเด็กๆ ในชุมชนมาทำการอนุรักษ์ เริ่มจากการสอนย้อมผ้า ทอผ้าเป็นผืน เน้นว่าไม่ทำลายวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อม เสร็จแล้วเบื้องต้นจะนำผลงานเหล่านี้มาเป็นของขวัญมอบให้บุคคลหรือองค์ต่างๆ ในช่วงปีใหม่ โดยผ้าผ้าพันคอย้อมสีธรรมชาติจะบรรจุอยู่ในกล่องกระดาษสวยงาม ข้างกล่องบอกรายละเอียดโครงการ ภาคีเครือข่าย และการ์ดอวยพรเพื่อให้ผู้ได้รับสามารถส่งข้อความกลับไปยังน้องๆ ที่ทำผ้าผืนนั้น เป็นกำลังใจให้พวกเขาต่อไป” พ่องาน กล่าว

 

     ด้านตัวแทนอาสาสมัคร “แมน” ปราชญ์ นิยมค้า เจ้าของแบรนด์ “แมน คราฟท์” และ “ครามทอง” หัวเรี่ยวหัวแรงสำคัญในการพาเด็กๆ ตั้งแต่ระดับประถมศึกษาถึงมัธยมปลายภายในชุมชนที่อยู่รอบๆ โรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปที่ 3 เต่างอย จ.สกลนคร กว่า 40 คนร่วมเรียนรู้การย้อมผ้าจากสีธรรมชาติ เล่าว่า อยากนำงานศิลปะการย้อมสีธรรมชาติเข้าถึงเด็กๆ นำความรู้มาผสมกิจกรรมที่ทำให้สนุก จึงนำวัตถุดิบเหลือใช้จากโรงงานเต่างอย อย่างกระเจี๊ยบ มะม่วง ครั่ง มาเชื่อมโยงกับชุมชน ทำเป็นสีธรรมชาติ อีกทั้งให้เด็กๆ ไปเด็ดใบไม้มาขยี้กับกระดาษ แล้วให้บอกว่าแต่ละสีมาจากอะไร เป็นการค่อยๆ พัฒนาเด็กๆ ทีละขั้น

 

     “เราะพยายามปลูกฝังให้เด็กๆ เรียนรู้จากธรรมชาติรอบตัว อย่างสีส้มมาจากกากกาแฟ สีฟ้ามาจากคราม สีแดงจากระเจี๊ยบ สีเหลืองอ่อนมาจากใบมะม่วง หรืออย่างครามจะย้อมติดได้ต้องเอากรดที่ได้จากมะเขือเทศเข้มข้นของเหลือจากโรงงานเต่างอยมาผสม หรือกระเจี๊ยบมีค่า พีเอช (ph) เป็นกรดก็มาผสมกับครั่งเพื่อให้ย้อมติด เป็นต้น พวกเขาจะรู้สึกสนุกที่ได้ทดลอง นอกจากนี้ยังสอนให้ทำกี่จิ๋วเพื่อฝึกทอผ้าเบื้องต้น เด็กๆ จะได้เรียนรู้โครงสร้างของผ้าสมัยปู่ย่าตายาย ถือเป็นการฝึกสมาธิด้วย ดึงเด็กออกจากสมาร์ทโฟนที่อาจทำให้สมาธิสั้น หรือการระบายสีทำให้เด็กแต่ละคนที่อาจไม่มั่นใจในเรื่องศิลปะสามารถทำได้จริง ค่อยๆ เติมองค์ความรู้ที่เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นทีละนิด ไม่แน่งานนี้อาจจะเกิดช้างเผือกในหมู่บ้านของพวกเขา เกิดการต่อยอดองค์ความรู้เรื่องการทอผ้า ทำให้มรดกชุมชนไม่สูญหาย” หนุ่มจิตอาสา กล่าวพร้อมกับทิ้งท้ายว่าหลังเสรฺ็จกิจกรรมยังมีการชวนน้องๆ ปลูกต้นไม้ด้วย แล้วให้ช่วยกันดูแล เมื่อต้นไม้เจริญเติบโตจะได้รู้ว่าทุกส่วนสามารถทำประโยชน์ได้ เป็นการปลูกฝังการอนุรักษ์ต้นไม้ไปด้วย