เขื่อนดอนสะโฮง : คอนกรีตกลางโขง ที่สร้างผลกระทบข้ามพรมแดน | คมชัดลึก

 

                      หากกล่าวถึง “โครงการพัฒนา” ขนาดใหญ่ ที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อตอบสนองความต้องการการใช้พลังงานของผู้คนในสังคมปัจจุบัน อย่างเช่น ไฟฟ้า นอกจากโรงไฟฟ้าถ่านหิน โรงไฟฟ้าขยะ ฯลฯ อันเป็นแหล่งที่มาของพลังงานที่สุดแสนจะสำคัญดังกล่าวแล้ว

 

                      “เขื่อน” ถือเป็นอีกหนึ่งตัวเลือกสำคัญที่รัฐบาลในหลายๆ ประเทศบนโลกหยิบมาใช้เพื่อเป็นเครื่องมือในการผลิตพลังงานไฟฟ้าเพื่อให้ประชาชนในประเทศของตนได้ใช้ อีกทั้งไม่ก่อให้เกิดมลพิษใดๆ ในอากาศ ช่วยลดโลกร้อนได้อีกด้วย

 

                      ถึงกระนั้น เบื้องหลังกำแพงคอนกรีตมหึมาก็ไม่ได้สดใส การได้มาซึ่งพลังงานไฟฟ้า เพื่อให้ผู้คนในเมืองหลวงและภาคอุตสาหกรรมได้ใช้กันอย่างถ้วนหน้า ต้องแลกด้วยทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งมีชีวิต ความอุดมสมบูรณ์ของระบบนิเวศ และที่สำคัญที่สุดเหนือสิ่งอื่นใด ความมั่นคงของวิถีชีวิตและความเป็นอยู่ของผู้คนจำนวนมาก ที่ลดต่ำลงจนแทบจะสูญสิ้น

 

                      “โครงการเขื่อนดอนสะโฮง” ซึ่งมีกำลังการผลิตไฟฟ้า 260 เมกะวัตต์ หนึ่งในโครงการเขื่อนขนาดใหญ่ทั้งหมด 12 เขื่อน บนแม่น้ำโขงสายหลักตอนล่าง ซึ่งจะถูกตั้งขึ้นในบริเวณที่เรียกว่า “สีพันดอน” แหล่งประมงที่สำคัญที่สุดแห่งหนึ่งในภูมิภาคแม่น้ำโขง ซึ่งอยู่ทางตอนใต้ของประเทศลาว ในบริเวณที่เรียกว่า “ฮูสะโฮง”

 

                      อันเป็นช่องทางน้ำ ซึ่งเป็นจุดเชื่อมต่อที่สำคัญอย่างยิ่งของเส้นทางอพยพขึ้น-ลงของปลาแม่น้ำโขงหลากหลายสายพันธุ์ เพื่อวางไข่และใช้เป็นแหล่งที่อยู่อาศัย และยังเป็นช่องทางไหลของน้ำและตะกอนเพื่อเข้าไปหนุนเสริมผืนดินบริเวณสามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขง ถือได้ว่าเป็นช่องทางสำคัญที่หล่อเลี้ยงชีวิตและสรรพสิ่งต่างๆ ในแม่น้ำโขง ทั้งปลาและผู้คนริมโขง ทั้งไทย ลาว กัมพูชา และเวียดนาม เนื่องจากเป็นที่มาของแหล่งรายได้และแหล่งโปรตีนที่สำคัญที่สุดของผู้คนในภูมิภาคแม่น้ำโขง

 

                      ด้วยตำแหน่งที่ตั้งดังกล่าว หากมีการสร้างและดำเนินการก่อสร้างเสร็จสิ้น กำแพงคอนกรีตมหึมาดอนสะโฮง ที่ขวางกั้นการไหลอย่างอิสระของแม่น้ำโขง จะส่งผลกระทบอย่างใหญ่หลวงต่อประชาชนในภูมิภาคแม่น้ำโขงทั้ง 6 ประเทศ ทั้งจีนตอนใต้ พม่า ไทย ลาว กัมพูชา และเวียดนาม กลายเป็นหายนะที่พรากเอาชีวิตและจิตวิญญาณของผู้คนริมโขงในภูมิภาคแม่น้ำโขงไป

 

                      ในการประชุมเวทีประชาชนแม่น้ำโขงที่จัดขึ้นเมื่อปลายเดือนกันยายน ที่ผ่านมา ประชาชนจาก 3 ประเทศ ประกอบด้วย ไทย กัมพูชา และเวียดนาม ได้เข้าร่วมประชุมในเวทีดังกล่าว เพื่อแลกเปลี่ยนและพูดคุยถึงผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการสร้างเขื่อนบนแม่น้ำโขง ทั้งเขื่อนที่ถูกสร้างขึ้นแล้วบนแม่น้ำโขงตอนบนในจีน เขื่อนบนแม่น้ำสาขาในแม่น้ำโขงตอนล่าง และแสดงถึงข้อกังวลต่างๆ อันเป็นผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากเขื่อนดอนสะโฮง ซึ่งรัฐบาลลาวมีท่าทีที่จะผลักดันโครงการดังกล่าวให้เกิดขึ้นให้ได้

 

 

 

 

                      ตัวแทนประชาชนจากอันเกียง จังหวัดซึ่งตั้งอยู่ในบริเวณสามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขง กล่าวว่า หากมีการสร้างเขื่อนดอนสะโฮง จะส่งผลกระทบอย่างมากต่อชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนในบริเวณดังกล่าว ทั้งนี้เนื่องจากเขื่อนจะปิดกั้นการไหลของตะกอนที่พัดมากับน้ำ อันประกอบไปด้วยแร่ธาตุที่สำคัญ ซึ่งจะส่งผลให้ผลผลิตทางการเกษตร โดยเฉพาะข้าว ตกต่ำลงทั้งเชิงปริมาณและคุณภาพ ตะกอนจากแม่น้ำโขงถือเป็นองค์ประกอบชั้นดีที่ทำให้ผลผลิตงดงาม นอกจากนี้ยังทำลายที่อยู่อาศัยและปิดกั้นการอพยพของพันธุ์ปลานานาชนิด ทั้งปลาเศรษฐกิจอันเป็นแหล่งรายได้ทางการประมง เช่น ปลาดุก และปลาที่สามารถพบได้เฉพาะในแม่น้ำโขง เช่น ปลาบึก

 

                      ส่วนตัวแทนประชาชนจากก่าเมา อันเป็นจังหวัดที่ตั้งอยู่ปลายสุดของเวียดนาม กล่าวว่า แม้ก่าเมาจะอยู่ห่างจากแม่น้ำโขง แต่ความเป็นอยู่ของประชาชนในบริเวณดังกล่าวขึ้นอยู่กับแม่น้ำโขง ประชาชนต้องพึ่งพาแหล่งน้ำจืดที่อยู่ใต้ดินอันมีที่มาจากแม่น้ำโขง หากมีการสร้างเขื่อนดังกล่าว ประชาชนจะขาดน้ำ ซึ่งในปัจจุบันนี้ประชาชนในพื้นที่ต้องขุดดินลงไปถึง 200 เมตร ถึงจะพบน้ำจืด ทั้งที่ก่อนหน้านี้ขุดเพียง 100 เมตร ก็จะพบ

 

                      นอกจากนี้การปิดกั้นการไหลของน้ำจะทำให้ตะกอนไม่สามารถมาเติมเต็มผืนดินได้ เปิดโอกาสให้น้ำเค็ม (น้ำทะเล) กัดเซาะชายฝั่ง รุกคืบกลืนกินที่อยู่และแหล่งทำกินของประชาชนในพื้นที่ไป

 

                      สำหรับในกัมพูชา ตัวแทนประชาชนจากโดยรอบโตนเลสาบ 7 จังหวัด ประกอบด้วย โพธิ์สัตว์, กำปงชนัง, กำปงธม, กำปงจาม, สตึงเตรง, เสียมราฐ และพนมเปญ กล่าวเป็นเสียงเดียวกันว่า หากมีการสร้างเขื่อนดอนสะโฮงจะส่งผลอย่างหนัก เนื่องจากเขื่อนดังกล่าวอยู่ห่างจากชายแดนกัมพูชาเพียง 2 กิโลเมตร ผลผลิตทางด้านการประมงตกต่ำทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพ เพราะจะทำให้ปลาในโตนเลสาบ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของแม่น้ำโขงลดน้อยลง อีกทั้งจะทำให้เกิดการตัดไม้ทำลายป่า ซึ่งอาจส่งผลให้น้ำขึ้น-ลงผิดปกติ หรืออาจเกิดน้ำท่วมอย่างไม่ทันตั้งตัว ทำให้ประชาชนต้องเสียเงินเสียทองไปกับการปรับปรุงซ่อมแซมบ้านกลางน้ำ หรือบ้านลอยน้ำ อันเป็นที่อยู่อาศัยที่เป็นเอกลักษณ์ของประชาชนในบริเวณนี้ ตลอดจนคติความเชื่อ ประเพณี วัฒนธรรมที่ผูกพันกับสายน้ำจะค่อยๆ หายไป

 

                      สำหรับไทยเอง ตัวแทนประชาชนจากเครือข่ายประชาชนไทย 7 จังหวัดลุ่มน้ำโขง (คสข.) กล่าวว่า หากมีการสร้างเขื่อนดอนสะโฮง ประชาชนที่อาศัยอยู่ริมโขงจะได้รับผลกระทบอย่างมาก โดยเฉพาะด้านความมั่นคงของชีวิต ทั้งในด้านการทำมาหากินในภาคเกษตรริมโขงและภาคการประมง และด้านภัยพิบัติ เช่น น้ำท่วมหรือน้ำแล้งฉับพลัน อันเนื่องมาจากการเปิด-ปิดเขื่อน ซึ่งประชาชนไทยเองได้รับผลกระทบโดยตรงจากการเปิด-ปิดเขื่อนในจีนมาแล้ว

 

                      นอกจากนี้ในด้านการท่องเที่ยว ซึ่งเป็นแหล่งที่มาของรายได้ที่สำคัญของชุมชนและของประเทศก็จะได้รับผลกระทบอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ทั้งนี้เนื่องจากแหล่งท่องเที่ยวต่างๆ ตามจังหวัดริมโขงนั้น เป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่ต้องอาศัยฤดูกาล และการขึ้น-ลงของแม่น้ำที่เป็นปกติ หากมีการสร้างเขื่อนแม่น้ำจะขึ้น-ลงผิดปกติ แหล่งท่องเที่ยวต่างๆ ก็จะหายไป รายได้จากการท่องเที่ยวจึงลดลงเป็นเงาตามตัว และเช่นเดียวกัน ประเพณีและวัฒนธรรมที่ผูกพันกับแม่น้ำเอง ซึ่งเชื่อมโยงกับการท่องเที่ยวด้วย เช่น ประเพณีไหลเรือไฟ บั้งไฟพญานาค เลี้ยงขึ้นเลี้ยงลง ฯลฯ ก็จะค่อยๆ สูญหายไป

 

                      ข้อกังวลต่างๆ ที่กล่าวมาอย่างยืดยาวนั้น มีพื้นฐานมาจากผลกระทบที่เกิดขึ้นแล้วจากเขื่อนบนแม่น้ำโขงสายหลักทั้งที่ถูกสร้างขึ้นในจีนและในแม่น้ำสาขาของแม่น้ำโขงตอนล่าง ทั้งในไทย ลาว กัมพูชา และเวียดนาม ประชาชนในภูมิภาคแม่น้ำโขงต่างได้รับผลกระทบจากคอนกรีตมหึมาที่ไร้ซึ่งประโยชน์สำหรับพวกเขาไม่ต่างกันเลย

 

                      ผลกระทบข้ามพรมแดนที่เกิดขึ้นนั้น ผู้มีอำนาจทั้ง “นักสร้างเขื่อน” และภาครัฐควรให้ความสนใจและร่วมกันแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น รวมทั้งทบทวนว่า “เขื่อน” ยังเป็นคำตอบสำหรับการพัฒนาอยู่หรือไม่ ผลกระทบที่เกิดจากเขื่อนที่ผ่านๆ มายังไม่เพียงพอต่อการตัดสินใจ หยุด! อีกหรือ?

 

 

 

 

--------------------