'จีผาแตก' ไม่แปลกที่หงส์เหนือมังกร | คมชัดลึก

 

                            เมื่อทีมสำรวจสมุนไพรอภัยภูเบศร เดินทางไปที่หมู่บ้านแม่ถอด ต.แม่ถอด อ.เถิน จ.ลำปาง ก็ได้พบหมู่บ้านที่เขียวชอุ่มชุ่มชื้น มีทั้งทุ่งนา ภูเขา ลำธาร แต่ที่ทำให้ตื่นตาตื่นใจมากที่สุดคือ สมุนไพรที่มีอยู่มากมาย และที่น่าสนใจที่สุดก็คือ "จีผาแตก" เพราะแค่ฟังชื่อก็ดูน่าสนใจแล้ว

 

                            จีผาแตก มีการพบครั้งแรกในประเทศไทย ชอบขึ้นในป่าดิบชื้น จึงมีการใช้ชื่อสปีชีส์ siamensis เพื่อเป็นเกียรติแก่ประเทศไทย จีผาแตก มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Barleria siamensis Craib อยู่ในวงศ์ ACANTHACEAE มีชื่ออื่นๆ คือ ระงับพิษ หญ้ากำแพง ง็อบแงบ บัวพันชั้น เป็นไม้ล้มลุกขนาดเล็ก กิ่งก้านมีขนอ่อนปกคลุม ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม ใบเรียบเป็นมัน ดอกช่อ ออกที่ปลายยอดหรือซอกใบ กลีบดอกสีม่วง โคนเชื่อมกันเป็นหลอด ปลายแยกเป็นสองแฉก ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด 

 

                            ชาวบ้านในพื้นที่บอกทีมสำรวจสมุนไพรอภัยภูเบศรว่า จีผาแตก เป็นพืชตระกูลเดียวกับอังกาบ แต่ต้นเล็กกว่ามาก สามารถใช้เป็นยากำลังอย่างดีได้ แต่ห้ามผู้หญิงกิน เพราะจะอยู่ข้างบน และเมื่อถามถึงความหมายของชื่อ จีผาแตก ก็ได้คำตอบว่า เจาะทะลวงจนผาแตก เล่นเอาทุกคนยิ้มน้อยยิ้มใหญ่ไปตามๆ กัน

 

                            ในการออกพื้นที่แต่ละครั้ง ทีมสำรวจสมุนไพรอภัยภูเบศรเราจะนำข้อมูลที่จดบันทึกมาสอบทานกันเพื่อความสมบูรณ์ถูกต้อง ตรงข้อมูลของจีผาแตกจดไว้แค่ว่า “จีผาแตกบำรุงกำลัง ผู้หญิงห้ามกิน” ซึ่งมีความหมายต่างจาก “ผู้หญิงห้ามกิน เพราะจะอยู่ข้างบน” อย่างสิ้นเชิง ทำให้จดจำเกี่ยวกับสมุนไพรต้นนี้ได้ตั้งแต่นั้นมา 

 

                            ภญ.ดร.สุภาพร ปิติพร หัวหน้ากลุ่มงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร กล่าวว่า จีผาแตก เป็นสมุนไพรที่พบทั่วไปในป่า ขึ้นอยู่ตามไหล่เขา หมอยาบางท่านนิยมใช้สมุนไพรตัวนี้เป็นยาแก้ปวดเมื่อย ปวดตามข้อ แก้ไอ โดยใช้รากต้มกิน หมอยาเมืองเลยใช้เป็นยาแก้ไอ แก้ไข้ นอนไม่หลับ แก้ปวดหลัง ปวดเอว ยาแก้ตกขาว ยาบำรุงกำลัง ส่วนสรรพคุณในตำราแพทย์แผนไทยนั้น กล่าวว่า รากแก้ร้อนในกระหายน้ำ ดับพิษไข้ แก้ไอ ดับพิษไข้กาฬ ใบแก้กำเดา ไข้หวัดใหญ่ วัณโรค คออักเสบ ทั้ง 5 ต้มดื่มบำรุงกำลังบำรุงกำหนัด ซึ่งจะเห็นได้ว่าสรรพคุณในการใช้เป็นยาบำรุงกำลังนั้นเป็นที่ยอมรับกัน

 

                            ที่น่าสังเกตคือ รากของจีผาแตกมีลักษณะเป็นกระเปาะ คล้ายกระชายและรากสามสิบ ซึ่งพืชทั้งสองชนิดนี้ก็ใช้เป็นยากำลังของทั้งชายหญิง ดังนั้น จึงไม่น่าแปลกใจที่จีผาแตกจะเป็นยากำลัง แม้ยังไม่มีการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับสมุนไพรต้นนี้ แต่เนื่องจากเป็นพืชในวงศ์เดียวกับพญายอ ฟ้าทะลายโจร ซึ่งส่วนใหญ่จะมีฤทธิ์ลดการอักเสบ จึงเป็นไปได้ว่า จีผาแตก ก็น่าจะมีฤทธิ์ลดการอักเสบเช่นเดียวกัน  

 

 

 

ตำรับยา

 

 

                            ยาบำรุงกำลังทั้งชายหญิง ใช้จีผาแตกทั้ง 5 ต้มกิน ชูกำลัง 

 

                            ยาแก้เจ็บหลังเจ็บเอว ใช้จีผาแตก ไมยราบ ต้มกิน 

 

                            ยาแก้มาดขาว ใช้ฝาง จันทน์แดง พญารากดำ จีผาแตก สะค้านเครือสีแดง ช้างน้าว ต้มกินน้ำ อย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง

 

                            ยาแก้ไอ ต้มรากจีผาแตกกินแก้ไอ

 

 

 

 

 

สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ 

 

โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร

 

โทร.0-3721-1289