ไปดูงาน'อุปั๊ดตะก่า'ที่แม่สอด | คมชัดลึก

 

                       เป็นเรื่องที่เล่าสู่กันมานานแล้วว่า ชาวไตหรือไทยใหญ่ที่อาศัยอยู่ใน อ.แม่สอด จ.ตาก ในปัจจุบัน ต่างมีถิ่นกำเนิดของบรรพบุรุษอยู่ที่เมืองตองจี เมืองหลวงของรัฐฉาน พม่า  และนิยมเคลื่อนย้ายถิ่นที่อยู่เพื่อทำการค้ากันมานานหลายชั่วอายุคน กระทั่งสุด ท้ายถึงได้ยึดเอาทำเลที่เห็นว่าเหมาะสม คือริมฝั่งขวาของลำน้ำเมย ฝั่งตรงข้ามเมืองเมียวดีของพม่าเป็นถิ่นพำนักอย่างถาวรมาจนถึงทุกวันนี้

 

                       ทำเลดังกล่าวก็คือพื้นที่ส่วนหนึ่งของ อ.แม่สอด ที่ตั้งอยู่หลังแนวทิวเขาถนนธงชัย โดยอยู่ห่างตัวจัง หวัดตากออกไปทางทิศตะวันตก ประมาณ 90 กิโลเมตร ตามเส้นทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 12 หรือทางหลวงเอเชียหมายเลข AH 1 ที่จะเชื่อมต่อไปยังฝั่งพม่า

 

                       ธมลวรรณ เรืองขจร ผู้อำนวยการการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานตาก ที่คลุกอยู่กับชุมชนคนกลุ่มนี้ ยืนยันด้วยว่าชาวไทยใหญ่แม่สอดต่างนับถือศาสนาพุทธเป็นชีวิตจิตใจ โดยกิจปฏิบัติประจำวันก่อนบริโภคอาหารนับแต่มื้อแรก พวกเขาจะไม่ลืมจัดสำรับกับข้าวบูชาพระพุทธขึ้นวางไว้บนหิ้งบูชา ก่อนดำรงชีวิตประจำวัน ด้วยถือว่าเป็นมงคลสำหรับตัวเองและครอบครัว

 

                       มีเรื่องเล่ากันว่า เมื่อช่วงเวลาประมาณ 80 กว่าปีก่อนหน้าวันนี้ พวกเขาเริ่มมองเห็นว่าเมื่อช่วงใกล้ฤดูกาลเข้าพรรษา การหาอาหารแห้งถวายพระพุทธในวัดวาอารามเริ่มขาดแคลน อีกทั้งเป็นช่วงเวลาที่ชายหนุ่มวัยฉกรรจ์ จะนิยมพากันบวชเรียนแทนคุณบิดรมารดากันมากกว่าช่วงเวลาปกตินอกฤดูกาลเข้าพรรษา การออกบิณฑบาตของพระสงฆ์บางครั้งจึงไม่เพียงพอสำหรับเลี้ยงดูพระทั้งวัดในแต่ละวันซึ่งมีจำนวนมากประกอบกับสงฆ์ทุกรูปจะต้องงดการเดินทางแรมคืนตามพระธรรมวินัย เนื่องจากเป็นช่วงฤดูฝนที่ไม่เหมาะกับการโคจรไปไหนๆ

 

                       ชาวไทยใหญ่ที่เลื่อมใสในบวรพุทธศาสนา จึงหันหน้าเข้าหากันเพื่อหารือถึงการแก้ปัญหา ที่สุดจึงเห็นพ้องต้องกันที่จะทำกิจกรรม “อุปั๊ดตะก่า” ซึ่งเป็นภาษาไทยใหญ่ที่หมายถึงการออกตักบาตรพระพุทธ หรืออีกความหมายคือตักบาตรตอนบ่าย เพราะกิจกรรมที่ว่านี้เขาจะกระทำกันในช่วงบ่าย ด้วยช่วงเช้าให้ทุกครัวเรือนได้มีเวลาทำธุระส่วนตัวให้แล้วเสร็จเสียก่อน ถึงค่อยมารวมตัวกันเพื่อทำกิจกุศลถวายเป็นพุทธบูชาก่อนวันเข้าพรรษา

 

                       อุปั๊ดตะก่าเริ่มขึ้นจากผู้ชายจะรับหน้าที่เป็นอุบาสก พร้อมนุ่งขาวห่มขาวทั้งหมดและไม่สวมรองเท้า ไปรวมตัวกันที่ลานวัดแม่ซ่อดน่าด่าน (แม่สอดหน้าด่าน) อันเป็นวัดคู่บ้านคู่เมืองของชาวไทยใหญ่ในตัวอำ เภอแม่สอด จากนั้นก็จะตั้งเป็นรูปขบวน นำโดยกังสดาลหรือระฆังรูปวงเดือนของภาคเหนือ เพื่อตีฆ้องร้องดังไปให้ชุมชนได้รับรู้ว่าขบวนอุปั๊ดตะก่าได้เริ่มต้นออกมาแล้ว ขบวนจะตามด้วยผู้ถือพานพระพุทธ และขบวนถาดมีคานหาบเพื่อรับดอกไม้ธูปเทียน ถัดไปเป็นถาดหรือภาชนะหาบด้วยคาน เพื่อรองรับข้าวสารอาหารแห้งโดยไม่ขอรับอาหารคาว ต่อจากนั้นจะเป็นถาดหาบด้วยคานรับขนมหวานกับผลไม้ สุดท้ายจะเป็นขบวน “เต้นโต” รูปสิงโต กับ “ระบำกิงกาหล่า” อันเป็นเอกลักษณ์ด้านวัฒนธรรมขนานแท้ของชาวไทยใหญ่ ทั้งนี้ก็เพื่อเพิ่มสีสันความบันเทิงในขณะที่ขบวนแห่กันไปรอบๆ ตัวอำเภอ

 

                       ขบวนอุปั๊ดตะก่ามีข้อสังเกตอยู่อย่างหนึ่ง คือไม่อนุญาตให้ผู้หญิงผู้เป็นอุบาสิกาเข้าร่วมอยู่ในขบวน แต่ใครมีจิตอาสาก็สามารถเดินตามหลังขบวนได้ และมีข้อแตกต่างกันระหว่างไทยใหญ่แม่สอด ที่นิยมทำกิจกรรมงานบุญกันในช่วงก่อนเข้าพรรษา แต่ไทยใหญ่ทาง จ.เชียงใหม่ เชียงราย หรือแม่ฮ่องสอน จะนิยมกระทำกันหลังฤดูกาลเข้าพรรษา อันได้แก่ พิธีจองพาราหรือสร้างวิหารถวายเป็นพุทธบูชา

 

                       ทันทีที่ขบวนอุปั๊ดตะก่าผ่านไปถึงมุมเมืองไหน จะมีผู้มีจิตศรัทธานำสิ่งของอันเป็นสิ่งประสงค์ถวายวัด ออกมาร่วมบริจาคตลอดสองข้างทาง บางครัวเรือนที่มีจิตศรัทธาสูง จะลงทุนทำอาหารว่างพร้อมเครื่อง ดื่มเลี้ยงรับผู้ร่วมขบวนบุญ เพื่อจะได้พักผ่อนคลายเหนื่อยระหว่างปฏิบัติกิจ โดยในปีแรกที่มีการจัดขบวนอุปั๊ดตะก่ามีผู้เข้าร่วมขบวนอยู่เพียง 20 ราย ได้รับปัจจัยเป็นเงินจำนวน 60 บาทในสมัยนั้น

 

                       แต่ ณ วันนี้มีผู้ร่วมบุญประจำปีมากถึง 200 คน ปีล่าสุดคือปีนี้เมื่อวันที่ 10 กรกฎาคม ที่ผ่านมา ได้รับเงิน  ร่วมบุญมากถึง 60,000 บาท มากกว่าปีที่แล้วที่ได้มา 55,000 บาท โดยขบวนใช้ระยะทางในการออกเดินเท้าประมาณ 5 กิโลเมตร ใช้เวลานานกว่า 4 ชั่วโมง และย้อนกลับมายังวัดแม่ซ่อดน่าด่าน ที่มีเหล่าอุบาสิกามานั่งถือศีลสมาธิและแรมคืนที่วัด เพื่อรอท่าว่าเมื่อถึงช่วงเช้ามืดจะพากันตื่นขึ้นมาร่วมกันปรุงหุงหาอาหารถวายพระพุทธกับพระสงฆ์ในช่วงเพลเช้า อุปั๊ดตะก่าเป็นธรรมเนียมประเพณีไทยใหญ่แม่สอด ที่นอกจากจะกระทำกันในวันก่อนเข้าพรรษาแล้ว ยังถือปฏิบัติต่อเนื่องกันทุกวันโกน หรือก่อนวันพระ 1 วัน ตลอดช่วงเทศกาลเข้าพรรษา 3 เดือน ด้วยเหตุที่อุปั๊ดตะก่าเป็นกิจกรรมทางศาสนาที่มีอยู่หนึ่งเดียวในประเทศไทย หรือหนึ่งเดียวในโลกก็ว่าได้

 

                       เห็นมั้ย! เมืองไทยยังมีอะไรดีๆ ให้คุณเลือกสัมผัสอยู่อีกมากมาย!