นกป่าสัปดาห์ละตัว : นกอีวาบตั๊กแตน | คมชัดลึก

 

                         ชื่อนกไทยบางชนิดฟังดูน่าฉงน ชวนสงสัยถึงความหมายและที่มา นกบางชนิดมีชื่อเสียงเรียงนามไม่ใคร่จะตรงตามลักษณะภายนอกเท่าใดนัก เช่น นกสีชมพูสวน (Scarlet-backed Flowerpecker) ซึ่งเพศผู้มีลำตัวสีดำตัดกับสีแดงสดตลอดแนวกลางหลัง ไม่ได้มีส่วนไหนสีชมพูเลย อย่างไรก็ตาม ผู้เขียนคิดว่าชื่อเหล่านี้เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวดี คงไม่จำเป็นที่จะต้องเปลี่ยนชื่อเพื่อให้ถูกต้องมากขึ้น แต่พึงระลึกไว้ครับ ว่าชื่อเป็นเพียงสิ่งที่เราใช้เรียกนกมาอย่างแพร่หลายและยาวนาน ไม่ได้สื่อความหมายได้ถูกต้องเสมอไป

 

                         นกใกล้ตัวอีกชนิดที่มีชื่อไทยไม่ตรงตามข้อเท็จจริงคือ นกอีวาบตั๊กแตน (Plaintive Cuckoo) ว่ากันว่าชื่อนี้ถูกตั้งขึ้นโดย นพ.บุญส่ง เลขะกุล หลังจากที่เจอลูกนกถูกจับมาขาย ลูกนกมีพฤติกรรมอ้าปากขออาหารพะงาบๆ และคนขายให้ข้อมูลว่าเลี้ยงด้วยตั๊กแตน จึงเป็นที่มาของชื่อ ในธรรมชาตินกวัยอ่อนอาจถูกเลี้ยงด้วยตั๊กแตนบ้าง แต่เมื่อมันหากินเองได้แล้ว อาหารหลักที่โปรดปรานที่สุดคือหนอนผีเสื้อ (caterpillars) เช่นเดียวกับนกคัคคูส่วนใหญ่ ตั๊กแตนนี่แทบจะไม่ได้อยู่ในเมนูเหยื่อที่มันจับกินด้วยซ้ำครับ

 

                         นกอีวาบตั๊กแตนเป็นนกที่ “วางไข่ในรังนกชนิดอื่น” (brood parasite) เช่นเดียวกับ นกกาเหว่า (Asian Koel) และนกคัคคูอีกหลายชนิด เจ้าของรังมักเป็นนกกระจิบซึ่งตัวเล็กกว่ามันมาก รังไหนถูกนกอีวาบตั๊กแตนไปวางไข่ ลูกนกกระจิบครอกนั้นทั้งหมดจะถูกลูกนกอีวาบตั๊กแตนผลักออกจากรังตั้งแต่ยังเป็นไข่เลย

 

                         โดยรวมๆ สีสันของนกอีวาบตั๊กแตนมีอยู่สองแบบหลักๆ คือลำตัวสีเทา ท้องสีน้ำตาลอมส้ม และแบบตัวสีน้ำตาล มีลายสีดำทั่วทั้งตัว แบบแรกนั้นเป็นตัวเต็มวัย ส่วนแบบที่สองเป็นได้ทั้งตัวเต็มวัยเพศเมียชุดขนสีน้ำตาล (hepatic morph) และนกโตไม่เต็มวัย แยกได้จากลวดลายบริเวณหัวและคอ นกโตไม่เต็มวัยจะมีลายขีดสีดำขนานไปกับลำตัว ไม่ใช่ลายขวางแบบตัวเต็มวัย ส่วนใหญ่นกเพศเมียที่เจอในไทยจะเป็นชุดขนสีน้ำตาล ไม่ค่อยมีชุดขนสีเทา ซึ่งฟังดูย้อนแย้งเพราะชุดขนสีเทานี้เรียกว่า typical morph (แปลตรงตัวว่า “ชุดขนปกติ”) แต่ตัวเมียนกอีวาบตั๊กแตนบนเกาะบอร์เนียวและฟิลิปปินส์เป็นสีเทาเหมือนตัวผู้ทั้งหมด ไม่มีชุดขนสีน้ำตาลแบบบ้านเราครับ

 

                         ใครอยากเห็นนกอีวาบตั๊กแตน แนะนำกิจกรรม “ค้นหานก จากป่าเล็กในเมืองใหญ่” จัดโดยสมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศไทย (BCST) ที่สวนสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ วันอาทิตย์ที่ 20 เมษายนนี้

 

 

 

 

 

ชื่ออังกฤษ Plaintive Cuckoo

 

ชื่อวิทยาศาสตร์  Cacomantis merulinus (Scopoli, 1786)

 

วงศ์ (Family)  Cuculidae (วงศ์นกคัคคู)

 

อันดับ (Order)  Cuculiformes (อันดับนกคัคคู)