หัวโขน | คมชัดลึก

                              บัดนั้น.... พระยาพิเภกยักษี 
                              เห็นพระองค์ทรงโศกโศกี อสุรีกราบลงกับบาทา
                              ทูลว่าพระลักษณ์สุริยวงศ์ ยังไม่ปลงชีวังสังขาร์
                              อันโมกขศักดิ์อสุรา พรหมาประสิทธิ์ประสาทไว้
                              ทรงอานุภาพฤทธิรุทร ต้องใครจะฉุดนั้นไม่ไหว
                              แต่มียาคู่หอกชัย ให้ไว้สำหรับแก้กัน ...

               
              ท่อนหนึ่งของวรรณคดีเรื่อง รามเกียรติ์ ที่เชื่อว่าหลายๆ คนคงเคยผ่านการท่องจนขึ้นใจสมัยเรียน นึกแล้วยังขำๆ ที่ต้องขับเสภาด้วยเสียงเพี้ยนๆ ของพวกเราในห้องเรียน แล้วยังนึกไปถึง การแสดงโขน ที่มักหยิบวรรณคดีเรื่องนี้มาแสดงมากที่สุด เพราะมีสาระว่าด้วยการศึกสงคราม ระหว่างพระราม พระลักษณ์และไพล่พลวานร เป็นฝ่ายพลับพลา กับ ฝ่ายทศกัณฑ์และอสูรพันธมิตรเป็นฝ่ายลงกา ในเนื้อเรื่องจึงมีทั้งคน ทั้งยักษ์ ทั้งเทวดา วานร ที่มีการสู้รบ ชิงรักหักสวาท ครบเครื่องทีเดียว

              โขน มีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ถือเป็นมรดกทางวัฒนธรรม ศิลปะการแสดงชั้นสูง และเป็นมหรสพประจำชาติที่มีเอกลักษณ์โดดเด่น เรียกได้ว่าเป็นศูนย์รวมของศาสตร์และศิลป์หลายแขนง ทั้งวรรณกรรม วรรณศิลป์ นาฏศิลป์ คีตศิลป์ หัตถศิลป์ ครบเครื่องอยู่ในตัวผู้แสดง  และเครื่องแต่งกายในการแสดง รวมถึงหัวโขน ที่ผู้แสดงต้องสวมเครื่องครอบศีรษะลงมาถึงคอ เจาะรูบริเวณตาเพื่อให้มองเห็น

               หัวโขนก็ถือเป็นศิลปะชั้นสูง ที่มีความปราณีต วิจิตรตระการตา ไม่ต่างจากเครื่องแต่งกายโขน ซึ่งหัวโขนที่ใช้ในการแสดง จะสื่อถึงตัวละครนั้นๆ ทั้งยักษ์ เทวดา ลิง รวมถึงตัวพระ ที่จะมีความแตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัด อีกทั้งยังถือเป็นของสูง ผู้แสดงโขน รวมถึงช่างทำหัวโขนที่จัดเป็นช่างสิบหมู่จะต้องผ่านพิธีครอบครูด้วย การสร้างหัวโขน ต้องมีการปั้นหุ่นซึ่งเป็นงานประติมากรรม มีการระบายสีตัดเส้นซึ่งเป็นงานจิตรกรรม

               เมื่อก่อนจะดูโขน ก็ต้องรองานมหรสพใหญ่ๆ บางทีเห็นก็แต่ไกลๆ แต่เดี๋ยวนี้ อยากจะเห็นไม่ต้องไปไกล หรือรองานใหญ่แล้ว เพราะที่ ศูนย์ศิลปาชีพบางไทร  จ.พระนครศรีอยุธยา มี จัดแสดงหัวโขน รวมถึงรายละเอียดของหัวโขนแต่ละประเภท บริเวณชั้น 2 ให้ได้ดู ได้ชมกันอย่างใกล้ชิดอีกด้วย

               หัวโขนเด่นๆ ที่อยากเห็นใกล้ๆ ก็ต้อง "ทศกัณฑ์" ก่อนใครเลย ซึ่งในบริเวณก็จัดแสดงไว้เด่นตรงกลางพอๆ กับพระเอกของเรื่อง คือ พระราม พระลักษณ์  รวมทั้งยังมีพระพรหมธาดาซึ่งมี 4 หน้า และไพร่พลของฝ่ายพระรามนำโดยหนุมาน กับฝ่ายทศกัณฑ์  ที่เราจะได้เห็นรายละเอียดที่แปลกแตกต่างกัน ทั้งลักษณะปากและตา เพราะเพียงแค่ปากเหมือนกันแต่ตาคนละแบบ ก็เป็นอีกตัวละครแล้ว

               ในบริเวณเดียวกัน ยังมีจัดแสดง หนังใหญ่ แกะลวดลายสวยงาม ของครูวีระ มีเหมือน ซึ่งได้รับยกย่องเป็นครูศิลป์ของแผ่นดิน เป็นผู้นำภูมิปัญญาด้านศิลปกรรมอย่างหลากหลาย สร้างสรรค์ผลงานด้านศิลปกรรมเพื่อมอบเป็นสมบัติของแผ่นดิน ถ่ายทอดความรู้ ความคิด และประสบการณ์ด้านศิลปกรรมเป็นวิทยาทานแก่ผู้สนใจมาอย่างยาวนาน ทั้งการแสดงโขน การทำหัวโขน การพากย์โขน การแสดงหนังใหญ่ การแกะสลักหนังใหญ่

               ไปศูนย์ศิลปาชีพคราวเดียว อิ่มเอมทั้งเนื้อหา และอารมณ์ของการชมศิลปะชั้นบรมครูแบบใกล้ชิดอีกด้วย

               
.....................................

               การเดินทางเดี๋ยวนี้สะดวกสบาย ตามป้ายบอกทางศูนย์ศิลปาชีพไป รับรองไม่มีหลง ทั้งเส้นทางวงแหวนตะวันตก แยกจากบางบัวทอง ปทุมธานี หรือ ถนนพหลโยธิน (รังสิต-บางปะอิน) หรือถนนสายเอเชีย (ปทุมธานี-บางปะหัน)

 

.....................................

(หัวโขน : คอลัมน์ถิ่นไทยงาม)