ครูปั้นดินแห่งล้านนา | คมชัดลึก

 

                           เครื่องปั้นดินเผา เป็นทั้งศาสตร์และศิลป์ คือเรียนรู้การปั้นแต่งเป็นรูปทรงมาตรฐาน ตามความต้องการของตลาด ขณะเดียวกัน ยังเป็นส่วนของการใส่ไอเดียในรูปทรงที่เราปั้นแต่งขึ้นมาได้อีกด้วย ขอเพียงแค่เรารู้จักสิ่งที่เราจะทำได้ท่องแถ้ เหมือนครูปั้นดินคนนี้  ลุงนิรันดร์ พรปิติไพศาล ที่เป็นครูปั้นดินแห่งสวนศิลป์ดินเผา อ.ดอยสะเก็ด จ.เชียงใหม่

                           จากแรกเริ่มเดิมที เป็นชาวนา แต่เมื่อเจ้าของนาที่เช่าทำขายที่ดินไป ก็เลยหันมาหาอาชีพอื่นเพื่อเลี้ยงตัวเอง ด้วยการเริ่มต้นทำงานกับโรงงานปั้นดินเผาของญี่ปุ่น ได้รับการฝึกฝนจากคนญี่ปุ่นจนเชี่ยวชาญ เรียนรู้จักดินทุกประเภท ทุกสถานที่ จนชำนาญดี มีโอกาสทำงานกับส่วนอุตสาหรรมเครื่องปั้นดินเผาอีกระยะหนึ่ง ทำให้ได้เดินทางไปถ่ายทอดความรู้ยังที่ต่างๆ ขณะเดียวกันก็เป็นโอกาสดีที่ได้เรียนรู้จักดินในแต่ละท้องที่ด้วย

                            จนวันนี้ ลุงนิรันดร์ได้รับการเรียกขานเป็นครู เป็นอาจารย์ สอนการปั้นดินเผา มีลูกศิษย์ทั้งชาวต่างชาติที่บอกกล่าวต่อกันจนเป็นที่รู้จัก และขณะเดียวกันก็ยังแบ่งเวลาไปถ่ายทอดความรู้ ภูมิปัญญาของการปั้นดินแบบพื้นบ้าน นอกเหนือตำรา ให้กับนักศึกษาคณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

                           สิ่งที่ทำ และถ่ายทอดให้กับชุมชนชาวสันกำแพงอันเป็นบ้านเกิด ก็คือ เครื่องปั้นดินแผนลายปลาคู่ ที่เป็นต้นแบบเครื่องปั้นดินเผาสันกำแพง ซึ่งปลา เป็นสัญญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์แห่งสันกำแพงนั่นเอง

                           ครูนิรันดร์ บอกว่า การปั้น แต่ละคนอาจจะมีจิตนาการไม่เหมือนกัน อย่างแก้วน้ำ หรือแจกัน 1 ใบ บางคนอาจจะปั้นแบบเบี้ยวๆ  มีรอยหยัก หรือทำแจกันคอยาวๆ ก็ได้ ขอให้รู้จักดินที่จะนำมาใช้ และการนวดปั้น ใส่ใจกับของนั้นๆ เพราะมันเป็นเรื่องของจินตนาการ เหมือนแจกันบางรุ่นที่เป็นรูปบิดๆ เบี้ยวๆ กลับเป็นที่ต้องการของตลาดญั่ปุ่น มีออเดอร์สั่งมาเยอะจนทำไม่ไหว

                           ครูนิรันดร์หาลูกมือด้วยการเดินทางถ่ายทอดความรู้ ตามโรงเรียน ตามชุนชนไม่เฉพาะแค่ในจังหวัดเชียงใหม่ แต่รวมไปถึงชุมชนชาวเขาที่จังหวัดเชียงราย เน้นการใช้ดินในแหล่งนั้นๆ มาผลิต รวมทั้งการใช้สีจากธรรมชาติ แต่ถ้าลูกค้าอยากได้สีเคมีก็ต้องตามใจ เมื่อถ่ายทอดจนแต่ละชุมชนทำได้ชำนาญ พวกเขาก็สามารถปั้นดินเป็นเครื่องใช้เพื่อขาย สร้างรายได้ให้ครอบครัว ขณะเดียวกัน พอมีออเดอร์มาที่สวนศิลป์ของครูนิรันดร์มากๆ ก็ผ่องถ่ายให้ชุมชนเหล่านั้นช่วยผลิตให้ได้

                            หรือแม้กระทั่งการไปสวนปั้นให้กับเด็กๆ และนักศึกษา เสียงตอบรับส่วนใหญ่บอกว่า ได้ความรู้จากประสบการณ์ ทำให้ลงมือปั้นดินได้อย่างมั่นใจ แบบชนิดไม่มีสวนในตำรา การออกสอนปั้นดินนี่เอง ทำให้ลุงนิรันดร์ได้รับการถ่ายทอดวิธีการชงกาแฟ เป็นการแลกเปลี่ยน ทุกวันนี้ครอบครัวจึงมีธุรกิจร้านกาแฟเล็กๆ รสชาติเทียบชั้นกาแฟแบรนด์เนม แต่ราคาถูกกว่ากันมาก จนลูกค้าแน่นร้านทุกวัน หากแต่ลุงนิรันดร์ก็สละเวลาส่วนใหญ่ออกไปถ่ายทอดการปั้นดินเผาอย่างไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย

                           ความรู้ หากเก็บไว้กับตัวคนเดียว เมื่อตาย ความรู้บางอย่างก็สูญหายไปด้วย แต่หากมีการถ่ายทอดให้คนอื่นเก่งด้วย ภูมิปัญญาท้องถิ่นก็จะได้รับการสืบทอด ไม่มีวันสูญสลาย

 

 

-----------------------

(ถิ่นไทยงาม : ครูปั้นดิน แห่งล้านนา)