
'ผ้าทอมือโบราณ'ของดีภูซาง
'ผ้าทอมือโบราณ' ของดีภูซาง - ฝีมือชาวไทลื้อ 'บ้านทุ่งกล้วย' : โดย ... สุรัตน์ อัตตะ
ไม่มีใครปฏิเสธว่าศิลปะที่โดดเด่นของชาวไทลื้อ คืองานผ้าทอมือ ซึ่งนิยมใช้ผ้าฝ้าย ทอลวดลายที่เรารู้กันถึงทุกวันนี้คือผ้าทอลายน้ำไหล ซึ่งเป็นลายโบราณ ปัจจุบันมีการฟื้นฟูและถ่ายทอดศิลปะการทอผ้าแบบไทลื้อในหลายชุมชนของ จ.พะยา ซึ่งประชากรส่วนใหญ่เป็นชาวไทลื้อที่อพยพมาจากดินแดนสิบสองปันนา และนำเอาเมล็ดฝ้ายติดตัวมาด้วย จึงปลูกฝ้ายเหล่านั้นเพื่อนำดอกฝ้ายมาผลิตเป็นเส้นด้ายไปใช้ในการทอผ้า
บ้านทุ่งกล้วย ต.ภูซาง อ.ภูซาง จ.พะเยา คือหนึ่งในชุมชนชาวไทลื้อที่ยังยึดอาชีพการทอผ้า แม้วันนี้ชาวบ้านที่นี่จะมีรายได้หลักจากการประกอบอาชีพทำสวนยางพารา หลังสำนักงานกองทุนสงเคราะห์การทำสวนยางจังหวัดพะเยาเข้ามาส่งเสริมการปลูกยางพารา เมื่อปี 2546 แต่ชาวบ้านส่วนใหญ่ก็ยังไม่ทิ้งอาชีพเดิมที่ได้รับมรดกตกทอดมาจากบรรพบุรุษ นั่นก็คืออาชีพการผ้าทอที่ชาวไทลื้อทำได้โดดเด่นและเป็นเอกลักษณ์อย่างยาวนาน
เปลี่ยน ดีจิตร ประธานกลุ่มสหกรณ์ทอผ้าไทลื้อบ้านทุ่งกล้วย หมู่ 5 ต.ภูซาง อ.ภูซาง จ.พะเยา ย้อนอดีตอาชีพการทอผ้าของชุมชนให้ฟังว่า เมื่อก่อนนี้ยังไม่มีการรวมกลุ่มผลิตผ้าทอมือเพื่อจำหน่ายอย่างจริงจัง โดยทอเพื่อใช้กันในครัวเรือนเท่านั้น แต่หลังจากมีการรวมกลุ่มกันขึ้นในปี 2531 ทำให้เห็นการทอผ้าเริ่มทำรายได้ดี ทุกคนจึงให้ความสนใจ โดยเฉพาะกลุ่มแม่บ้าน อาศัยช่วงว่างเว้นจากการทำนาทำไร่มาผลิตผ้าทอมือ
"ตอนนั้นพวกเรายังไม่ปลูกยางพารา อาชีพหลักตอนนั้นก็คือทำนา ทำไร่ รับจ้างบ้าง ในช่วงว่างเว้นจากนาก็มาทอผ้าขายเพื่อหารายได้เสริม มีการรวบรวมสมาชิกจัดตั้งกลุ่มครั้งแรกเมื่อปี 2531 โดยมีพ่อกำนันเป็นหัวเรี่ยวหัวเแรงสำคัญ เริ่มจากมี 7 คุ้ม คุ้มละหลังผลิตผ้าทอมือส่งให้แก่กลุ่มเพื่อนำไปขายตามงานเทศกาลต่างๆ ปัจจุบันได้ยกฐานะเป็นศูนย์หัตถกรรมทอผ้าบ้านทุ่งกล้วย"
ประธานกลุ่มสหกรณ์ทอผ้าไทลื้อบ้านทุ่งกล้วยยอมรับว่าหลังมีการรวมกลุ่มทอผ้าเพื่อการจำหน่าย ทำให้แต่ละครอบครัวมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น แม้จะมีรายได้ไม่มากนัก แต่ยังดีกว่าเมื่อก่อนที่มีรายได้จากการทำนาทำไร่อย่างเดียว จุดเด่นของผ้าทอมือบ้านทุ่งกล้วยจะเน้นการใช้สีจากธรรมชาติ โดยใช้สีของเปลือกไม้ต่างๆ เช่น ต้นประดู่, คราม, ขนุน, มะม่วง, โคลน เป็นต้น ฝีมือการทอประณีตและลวดลายก็ได้จากจินตนาการจากสิ่งแวดล้อมที่มีอยู่ในท้องถิ่นหรือรูปสัตว์ต่างๆ เช่น แมลงปอ ผีเสื้อ ช้าง ม้า นก หรือดอกไม้ต่างๆ หรือแม้กระทั่งลายธรรมชาติที่นำมาทอผ้า เรียกว่าผ้าทอลายน้ำไหล
"ตอนที่มีการตั้งกลุ่มใหม่ๆ มีออเดอร์เข้ามากทั้งจากในพะเยาและจังหวัดใกล้เคียง เพราะยังมีคู่แข่งไม่มาก แต่หลังจากปี 2545 เป็นต้นมาผ้าทอไทลื้อจากฝั่งลาวเข้ามาตีตลาด เพราะราคาของเขาถูกกว่ามาก ค่าแรงเขาถูก ลูกค้าของเราบางส่วนก็หันไปซี้อผ้าจากฝั่งลาวแทน จากนั้นเราก็พยายามยึดตลาดคืนมาด้วยการพัฒนาผลิตภัณฑ์ให้มีความโดดเด่น เช่นการใช้สีจากธรรมชาติ 100% ฝีมือการทอประณีตกว่า พัฒนาลวดลายให้หลากหลายรูปแบบมากขึ้น แต่ยังคงเอกลักษณ์ของความเป็นไทลื้อ ส่วนราคาถ้าผ้าถุงผืนละ 250 บาท ผ้าขาวม้า 120 แต่เราขายราคาต้นทุน ตลาดหลักส่ง จ.สุโขทัย งานโอท็อปทั้งหลายและทำตามออเดอร์"
ผ้าทอมือไทลื้อแห่งบ้านทุ่งกล้วย นับเป็นเอกลักษณ์ของชาวไทลื้อ สามารถนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เช่น ผ้าตัดเสื้อ ผ้าถุง ผ้าขาวม้า ผ้าปูโต๊ะ ผ้าคลุมเตียง ผ้าคลุมไหล่ ฯลฯ และมีลวดลายต่างๆ สวยงามบาดตาบาดใจรอให้ผู้มาเยือนได้ไปสัมผัส สนใจผลิตภัณฑ์หรือต้องการเยี่ยมชมขั้นตอนการผลิตติดต่อประธานกลุ่ม 08-6197-2919 ได้ตลอดเวลา
----------
(หมายเหตุ : 'ผ้าทอมือโบราณ' ของดีภูซาง - ฝีมือชาวไทลื้อ 'บ้านทุ่งกล้วย' : โดย ... สุรัตน์ อัตตะ)
----------