นกกระจาบอกลาย | คมชัดลึก

         ทุกครั้งที่ได้ยินคำชักชวนเข้าวัดทำบุญ ผมรู้สึกหดหู่อย่างบอกไม่ถูก เพราะไปวัดทีไรก็มักเห็นแม่ค้าหิ้วกรงนกมาเร่ขายเป็นพวง ในกรงมีนกกระติ๊ดขี้หมู (Scaly-breasted Munia) อาการร่อแร่เบียดเสียดกันอยู่ คนผ่านไปผ่านมาเห็นก็เกิดความสงสารอยากซื้อไปปล่อย น่าเศร้าที่การทำบุญโดยการปล่อยนก ปล่อยเต่า ปล่อยปลา เป็นเหมือนธรรมเนียมกลายๆ ที่ชาวไทยพุทธชักชวนกันไปทำบุญเพียงเพื่อความสบายใจ โดยไม่คำนึงถึงผลกระทบที่จะเกิดขึ้นต่อสัตว์ที่ได้ “ปล่อย”ไป นกเหล่านี้ถูกตัดขนปีกออกบางส่วนเพื่อที่จะได้สามารถถูกจับมาขายอีกรอบ เป็นวงจรอุบาทว์ที่จะดีที่สุดหากผู้อ่านช่วยตักเตือนคนรอบข้างมิให้สนับสนุนการทำมาหากินเช่นนี้

         ในอดีต นกกระจาบ (Weaver) ถูกจับมาขายตามวัดอยู่บ่อยๆ แต่ในปัจจุบันจะเห็นได้ก็เฉพาะตามวัดที่อยู่ห่างไกลเมืองหน่อย ตามวัดส่วนใหญ่มีขายก็เพียงนกกระติ๊ดขี้หมูที่ปรับตัวเก่งและวางไข่ตลอดทั้งปี นกกระจาบนั้นโดนจับจนจำนวนลดลงมาก ส่วนหนึ่งเป็นเพราะนกกระจาบเป็นนกที่กินเมล็ดพืชเป็นอาหาร ฝูงนกกระจาบที่ลงกินเมล็ดข้าวในนาจึงถูกตราหน้าว่าเป็นศัตรูของชาวนาที่ต้องโดนกำจัดไปโดยปริยาย ในบรรดานกกระจาบที่พบได้ในประเทศไทยทั้งหมด 3 ชนิด นกกระจาบอกลาย (Streaked Weaver) หาดูยากที่สุด

         รังของนกกระจาบอกลาย มีลักษณะคล้ายรังนกกระจาบธรรมดา (Baya Weaver) ที่หลายคนคุ้นเคย เพียงแต่ทางเข้าที่เป็นท่อยื่นลงมาด้านล่างนั้นสั้นกว่ามาก บริเวณรอบๆ กรุงเทพมหานครพบนกกระจาบอกลายได้ค่อนข้างยาก มันจะทำรังปะปนอยู่กับนกกระจาบทอง (Asian Golden Weaver) ส่วนใหญ่ทำรังใกล้กันเป็นกลุ่มในกอกกตามแหล่งน้ำในช่วงฤดูฝน แต่ก็พบว่ามันทำรังสูงขึ้นไปบนต้นไม้ใหญ่ด้วยเช่นกัน

         ตัวเมียและตัวผู้ในชุดขนนอกฤดูผสมพันธุ์ของนกกระจาบธรรมดาและนกกระจาบทองมีสีสันเหมือนกันมากจนจำแนกชนิดได้ยาก ส่วนนกกระจาบอกลายจะมีลายขีดสีดำที่อกและด้านข้างลำตัวเสมอ นอกจากนี้ยังมีแถบคิ้วและเคราเป็นขีดสีดำเห็นได้ชัดเจน แต่ลักษณะเด่นที่เห็นได้ชัดเจนที่สุดน่าจะเป็นแถบสีเหลืองสดที่ข้างคอ ทำให้จำแนกชนิดจากนกกระจาบชนิดอื่นๆ ได้ง่าย ไม่ว่าจะพบเห็นในฤดูกาลไหนของปี นกตัวผู้ในชุดขนนอกฤดูผสมพันธุ์จะมีลายเข้มชัดกว่าตัวเมียเล็กน้อย ในชุดขนฤดูผสมพันธุ์ตัวผู้จะมีกระหม่อมสีเหลืองทองและมีใบหน้าสีดำ

         ในประเทศไทยนกกระจาบอกลายเป็นนกประจำถิ่นที่พบน้อย พบได้เฉพาะที่ราบลุ่มภาคกลางและภาคเหนือ แม้ปัจจุบันเราจะเริ่มพบเห็นนกกระจาบได้บ่อยขึ้นเพราะจิตสำนึกด้านอนุรักษ์ที่เพิ่มมากขึ้น แต่ผู้เขียนคิดว่าคงจะดีกว่าหากการทำบุญด้วยการปล่อยสัตว์นั้นถูกสังคมต่อต้านโดยสิ้นเชิง