เด่นโซเชียล

อ.จุฬาฯ ไขข้อสงสัย "แป้งเย็น" ทำไมถึงเย็น ทั้งที่จริงมันไม่เย็น

เกาะติดข่าวสาร >> คมชัดลึก ออนไลน์
logoline

รศ.ดร. เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ อาจารย์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เปิดไขข้อสงสัย "แป้งเย็น" ทำไมถึงเย็น ทั้งที่จริงมันไม่เย็นจริง ๆ หาคำตอบที่นี่

รศ.ดร. เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์  (อ.เจษฎา) อาจารย์ประจำภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และนักสื่อสารวิทยาศาสตร์ โพสต์ผ่านเพจเฟซบุ๊ก อ๋อ มันเป็นอย่างนี้นี่เอง by อาจารย์เจษฎ์ เกี่ยวกับประเด็น ทำไม "แป้งเย็น" ถึงเย็น โดยโพสต์ทั้งหมดระบุดังนี้

 

 

"ทำไมใช้แป้งเย็น แล้วเย็น ทั้งที่จริงๆ มันไม่เย็น" (อ่านแล้วงงมั้ยเนี่ย ฮะๆ)

เมื่อวานคุยกับนักข่าวสำนักข่าวหนึ่ง ที่เค้าสงสัยว่า ทำไมเวลาอาบน้ำ แล้วโรยแป้งเย็นตามตัว แล้วมันเย็นสบาย ทั้งๆ ที่ตัวผงของแป้งเย็น มันก็ไม่ได้ไปแช่เย็นอะไรมา ไม่ได้เย็นด้วยการมีอุณหภูมิต่ำตามนิยามของคำว่า "เย็น" ?

 

 

เราก็ตอบไปง่ายๆ ว่าในแป้งเย็นผสมสาร "เมนทอล (menthol)" เอาไว้ เลยทำให้เย็น เหมือนๆ กับแชมพูสูตรเย็น สบู่เหลวสูตรเย็น หรือแม้แต่ครีมแก้ปวดสูตรเย็น ที่ใส่เมนทอลเอาไว้ .... ปัญหาคือ แล้วทำไมเมนทอลทำให้เรารู้สึกเย็นได้ล่ะครับอาจารย์ ?

 

 

เลยต้องไปหาคำตอบทางวิทยาศาสตร์มาให้ ซึ่งก็เป็นความรู้ที่น่าสนใจทีเดียวนะ ว่าทำไมเมนทอลถึงได้ "หลอก" สมองของเราให้เข้าใจผิดว่า กำลังเจอของเย็นๆ แบบน้ำแข็งน้ำเย็นได้ ทั้งที่ตัวเมนทอลเอง ไม่ได้มีอุณหภูมิต่ำอะไร

ก่อนจะเข้าเรื่อง "แป้งเย็น" ต่อ มาดูคำถามว่าทำไมเรารู้สึกเย็นเมื่อสัมผัสของที่เย็นจริงๆ 

  • เรารับรู้สัมผัสต่างๆ จากผิวหนัง ส่งผ่านเส้นประสาท ที่นำส่งข้อมูลมาในรูปของกระแสไฟฟ้าเคมี (การเคลื่อนที่ของธาตุต่างๆ ในรูปของประจุไอออน เช่น ไอออนของโซเดียม ของโปแตสเซียม ของแคลเซียม) มายังสมอง
  • ระบบประสาทของเรา นอกจากจะมีส่วนที่รับรู้ถึงแรงกด หรือรับรู้ถึงความเจ็บปวด ยังมีส่วนที่รับรู้ถึงการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิ โดยอาศัยโปรตีนที่ทำหน้าที่เป็น "ตัวรับ หรือรีเซปเตอร์ (receptor)" ชื่อว่า TRPM8 อยู่ในเซลล์ประสาทรับรู้สึกถึงความหนาวเย็น
  • TRPM8 เป็นโปรตีนรีเซปเตอร์ชนิดที่เป็นช่องประตู ให้ประจุไอออนเข้าออกได้และเกิดความต่างศักย์ไฟฟ้าทางเคมีขึ้น โดยมันจะยอมให้ประจุไอออนของแคลเซี่ยม ผ่านเข้าได้เมื่อรับรู้ได้ถึงการเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิ

 

หรือกล่าวได้ว่า เมื่ออุณหภูมิลดลง ความต่างศักย์ของ TRPM8 เกิดการเปลี่ยนแปลง และทำให้รูปทรงของโปรตีนเปลี่ยนแปลงไป ยอมให้ไอออนของแคลเซียมไหลเข้าไปในเซลล์ประสาท เกิดการกระตุ้นขึ้น จนกลายเป็นกระแสไฟฟ้าเคลื่อนที่จากผิวของเซลล์ประสาท ไปตามเส้นประสาท ไปจนถึงสมอง เตือนให้สมองทราบว่าขณะนี้อุณหภูมิกำลังลดลง

แล้วทำไมเรารู้สึกเย็นเมื่อโดนเมนทอลจาก "แป้งเย็น"

  • อุณหภูมิที่ลดลง ไม่ได้เป็นปัจจัยเดียวที่จะกระตุ้นการทำงานของตัวรีเซปเตอร์ TRPM8 ได้ แต่มีสารเคมีอีกหลายชนิดที่สามารถทำได้ เช่น ยูคาลิปตอล (eucalyptol) อิซิลิน (icilin) และรวมถึงเมนทอลด้วย
  • เมนทอล เป็นผลึกสารเคมีอินทรีย์ ที่พบในสะระแหน่ (เปปเปอร์มิ้นท์ peppermint) และน้ำมันมินท์ และถูกค้นพบว่า มันสามารถจะไปจับกับรีเซปเตอร์ TRPM8 ได้โดยตรง แถมยังกระตุ้นมันได้ด้วย ทำให้เมนทอลสามารถหลอกระบบประสาทและสมองของเราให้เข้าใจว่ากำลังสัมผัสกับของเย็นๆ กำลังเจอกับอุณหภูมิที่ลดลงได้
  • แม้แต่การที่เราเคี้ยวใบมิ้นท์ ใบสะระแหน่ หรือกินขนม-น้ำหวานซึ่งผสมเมนทอล มันก็จะไปกระตุ้นระบบประสาทรับสัมผัสอุณหภูมิในปากของเรา ให้รู้สึกเย็นได้ ขนาดกลืนอาหารนั้นลงไปแล้ว เรายังรู้สึกเย็นค้างอยู่เลย จนต้องดื่มน้ำตามไป ระบบประสาทถึงจะหยุดกระตุ้น

 

แถมว่า นอกจากระบบประสาทของเรา จะมีโปรตีนรีเซปเตอร์ที่ใช้รับสัมผัสอุณหภูมิที่เย็นแล้ว ยังมีรีเซปเตอร์สำหรับอุณหภูมิที่ร้อนด้วย เรียกว่า TRP-V1 ซึ่งกระบวนการทำงานคล้ายกับ TRPM8 แต่จะถูกกระตุ้นเมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น หรือไปโดนกับสารเคมีบางตัว อย่างเช่น แคปไซซิน (capsaicin) ที่อยู่ในพริก ก็สามารถกระตุ้นให้เรารู้สึกเหมือนโดนของร้อนได้ (ทั้งที่มันไม่ร้อน ไม่ได้อุณหภูมิสูง)

 

 

เมนทอลยังช่วยบรรเทาอาการปวดได้ด้วย

  • ทั้งเมนทอล น้ำมันยูคาลิปตัส และสารเคมีอื่นๆ ที่ทำให้รู้สึกเย็นนั้น สามารถนำมาช่วยบรรเทาอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อและกระดูกได้ด้วย คาดกันว่า คงเป็นผลจากการที่มันไปกระตุ้นตัวรีเซปเตอร์ TRPM8 ทำให้ประสาทเข้าใจว่าสัมผัสของเย็นๆ เกิดอาการชา จนไม่รู้สึกเจ็บ
  • นอกจากนี้ เมนทอลยังไปจับกับตัวรีเซปเตอร์อีกตัวหนึ่ง ชื่อว่า kappa opioid แคปปา โอปิออยด์ ที่ทำให้เกิดอาการชาได้เช่นกัน
  • การใช้ยานวดผสมเมนทอล นวดบนกล้ามเนื้อที่ปวด ยังทำให้เส้นเลือดบริเวณนั้นขยายตัวออก และทำให้เลือดไหลเวียนดีขึ้น นำพาเอาสารอาหารต่างๆ ไปซ่อมแซมส่วนที่เสียหายได้ และพาเอาสารพิษต่างๆ ที่เกิดขึ้นออกไปจากบริเวณที่ปวดนั้น ทำให้อาการป่วยเมื่อยหายเร็วขึ้น รวมถึงลดอาการอักเสบต่างๆ ด้วย

 

สรุปคือ เวลาเอา "แป้งเย็น" มาโรยตัวแล้วรู้สึกเย็นสบายนั้น ก็เพราะว่าเมนทอลมันไปกระตุ้นโปรตีน TRPM8 แล้วหลอกสมองของเราให้คิดว่ากำลังเจออุณหภูมิที่ต่ำลง ทั้งที่มันไม่ได้เย็นอะไรครับ

 

อ.จุฬาฯ ไขข้อสงสัย "แป้งเย็น" ทำไมถึงเย็น ทั้งที่จริงมันไม่เย็น

logoline

ข่าวที่น่าสนใจ