ผู้ที่ได้รับการยกย่องให้เป็น "ศิลปินแห่งชาติ" ไม่เพียงจะมีโอกาสได้เข้าเฝ้าฯ รับพระราชทานเข็มและโล่เชิดชูเกียรติ แต่ยังได้รับค่าตอบแทน และสวัสดิการต่าง ๆ อย่างสมภาคภูมิกับการทำงานมาตลอดทั้งชีวิต หากแต่กรณีถูกถอดถอน ก็จะหมดสิทธิ์ในผลประโยชน์ทั้งหมดด้วยเช่นกัน
การคัดเลือกศิลปินแห่งชาติ มี 3 สาขา ได้แก่ สาขาทัศนศิลป์ สาขาวรรณศิลป์ และสาขาศิลปะการแสดง ซึ่งผู้ที่ได้รับการประกาศยกย่องให้เป็นศิลปินแห่งชาติ จะได้รับเงินเดือน และสวัสดิการต่างๆ ดังนี้
1.รับเงินรายเดือน ตลอดระยะเวลาที่มีชีวิตอยู่ จำนวน 25,000 บาทต่อเดือน
2. ค่ารักษาพยาบาลว่าด้วยเงินสวัสดิการ เว้นแต่มีสิทธิ์เบิกจากหน่วยงานอื่น โดยให้เบิกจากหน่วยงานนั้นก่อน ถ้าเบิกจากหน่วยงานนั้นได้ต่ำกว่าสิทธิตามพระราชกฤษฎีกา ให้มีสิทธิเบิกในส่วนที่ยังขาดอยู่ได้อีก (ภายในวงเงินไม่เกิน 100,000 บาทต่อปีงบประมาณ)
3.ค่าช่วยเหลือเมื่อประสบสาธารณภัย เท่าที่เสียหายจริง ไม่เกิน 50,000 บาทต่อครั้ง
4.ค่าของเยี่ยมในยามเจ็บป่วยหรือโอกาสสำคัญเท่าที่จ่ายจริง ไม่เกิน 3,000 บาทต่อครั้ง 5.เงินช่วยเหลือเมื่อเสียชีวิต เพื่อร่วมบำเพ็ญกุศลศพ 20,000 บาท
6.เงินช่วยเหลือค่าจัดทำหนังสือเผยแพร่ผลงานเมื่อเสียชีวิต เท่าที่จ่ายจริง ไม่เกิน 150,000 บาท
ฉะนั้น หากศิลปินแห่งชาติ คนใดถูกยกเลิกการยกย่องเชิดชูเกียรติ ก็จะสูญเสียสิทธิประโยชน์ ต่างๆ ที่กล่าวมาทั้งหมด
ทั้งนี้ สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ ได้จัดทำโครงการศิลปินแห่งชาติ มาตั้งแต่ พ.ศ.2527 เพื่อสรรหา ส่งเสริมสนับสนุน และช่วยเหลือศิลปินผู้สร้างสรรค์ ผลงาน ศิลปะที่มีคุณค่าของแผ่นดินไทย โดยมีสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติเป็นผู้พิจารณา และคณะรัฐมนตรีได้มีมติเห็นชอบให้วันที่ 24 กุมภาพันธ์ ของทุกปี เป็น "วันศิลปินแห่งชาติ"
นับตั้งแต่เริ่มโครงการศิลปินแห่งชาติเมื่อปี พ.ศ.2527 มีศิลปินแห่งชาติ ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติ ตั้งแต่ พ.ศ. 2528-2562 แล้วจำนวน 319 คน และในปี พ.ศ. 2563 จำนวน 12 คน รวมทั้งสิ้น 331 คน ซึ่งเสียชีวิตไปแล้ว 154คน โดยยังมีชีวิตอยู่ 165 คน
ข่าวที่เกี่ยวข้อง