เป็นคุ้งเป็นแคว:'บานเย็น หมอลำศิลปินแห่งชาติ'
'บานเย็น หมอลำศิลปินแห่งชาติ' : คอลัมน์ เป็นคุ้งเป็นแคว โดย... เคนสองแคว
ในบรรดาศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (การแสดงพื้นบ้าน-หมอลำ) นั้น เริ่มตั้งแต่ปี 2529 หมอลำที่ได้เป็นศิลปินแห่งชาติคนแรก คือ นายทองมาก จันทะลือ คนถัดมาคือ นายเคน ดาเหลา ในปี 2534 ถัดมาสองปี คือ 2536 หมอลำชื่อดัง ฉวีวรรณ ดำเนิน ได้รับการประกาศเป็นศิลปินแห่งชาติ เว้นว่างไป 4 ปี เราก็ได้หมอลำแม่บุญเพ็ง ไฝผิวชัย มาเป็นศิลปินแห่งชาติ ในปี 2540 (ล่วงลับไปแล้ว เมื่อวันที่ 1 เม.ย. 2551) และถัดมาอีก 8 ปี หมอลำ ป.ฉลาดน้อย หรือนายฉลาด ส่งเสริม ก็ได้รับการประกาศในปี 2548
และปีนี้ หมอลำศิลปินแห่งชาติ ลำดับที่ 6 ได้แก่ บานเย็น รากแก่น หรือนางนิตยา รากแก่น ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (การแสดงพื้นบ้าน-หมอลำ) ประจำปี 2556 เป็นหมอลำศิลปินแห่งชาติผู้หญิงคนที่ 3 (แม่บุญเพ็งสิ้นบุญไปแล้ว) เราจึงมีศิลปินแห่งชาติผู้หญิง 2 คนในขณะนี้ คือ ฉวีวรรณ ดำเนิน กับ บานเย็น รากแก่น และศิลปินแห่งชาติผู้ชายอีก 3 ท่าน
บานเย็น เป็นหมอลำที่ได้รับสมญานามว่า "ราชินีลูกทุ่งหมอลำประยุกต์" เธอได้ชื่อว่า “สวยสี่ทิศ” อันประกอบด้วย การร้องที่โดดเด่น การฟ้อนรำที่เป็นเอกลักษณ์ เสื้อผ้าที่ตระการตา และความสวยงามของหน้าตามีชื่อเสียงโด่งดังทั้งในเมืองไทยและต่างประเทศ
ปัจจุบันสังกัดค่ายบีบีเรคคอร์ด ของคุณแก้ว เบญจา บารมีย์ เวลาไปไหนมาไหน จะใช้รถตู้สีขาวที่ติดภาพของเธอขนาดใหญ่ด้านข้าง และมีโลโก้บีบีเรคคอร์ดติดตัวไปด้วยเสมอ
40 ปีในวงการเพลงหมอลำ บานเย็น รากแก่น เด็กจากบ้านกุดกลอย ต.โนนสว่าง อ.ตระการพืชผล (ปัจจุบันคือ อ.กุดข้าวปุ้น) จ.อุบลราชธานี พ่อชื่อ นายสุดตา แม่ชื่อ นางเหมือย จบการศึกษาชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จากโรงเรียนบ้านท่าวังหิน จ.อุบลราชธานี ได้คลุกคลีอยู่กับญาติที่เป็นหมอลำชื่อดังของอุบลฯ คือ หมอลำหนูเวียง แก้วประสิทธิ์ เป็นครูที่ได้ฝึกฝนทักษะการลำให้เธอ
เมื่ออายุ 18 ปี เป็นสาวสะพรั่ง หน้าตาสวยงาม ก็ได้เป็นนางเอกหมอลำเรื่องต่อกลอนของคณะรังสิมันต์ คู่กับหมอลำทองคำ เพ็งดี หลังจากนั้น ได้แยกตัวมาเป็นหัวหน้าวงดนตรีลูกทุ่งหมอลำคณะบานเย็น รากแก่น
ช่วงที่กำลังโด่งดังนั้นได้ร่วมแสดงภาพยนตร์ เรื่อง “แผ่นดินแม่“ ของศิลปินแห่งชาติ ชรินทร์ นันทนาคร เมื่อปี 2518 พระเอก-นางเอก คือ สมบัติ เมทะนี เพชรา เชาวราษฎร์ ด้วย
ด้านชีวิตครอบครัว บานเย็น ได้สมรสกับนายเทพบุตร วิมลชัยฤกษ์ หรือโฆษกชื่อดัง เทพบุตร สติรอดชมพู ซึ่งได้ทุ่มเทและเป็นเบื้องหลังให้เธอเป็นนักร้องลูกทุ่งชื่อดัง และมีบุตรด้วยกัน 3 คน เป็นหญิง 2 คน ชาย 1 คน คือ แอนนี่, แคนดี้ และโทนี่ โดยแคนดี้เป็นดีเจคลื่นมหานคร เอฟเอ็ม 95 และเป็นนักร้องเจริญรอยตามแม่ ส่วนโทนี่ รากแก่น เป็นสไตลิสต์ทรงผม นายแบบ และดารา
ชื่อเสียงและความสำเร็จ มีขึ้นลงบ้าง ในช่วงเวลาหนึ่งที่หายหน้าไปจากวงการ บานเย็นเคยเปิดร้านอาหารอีสานที่เมืองทองธานีอยู่ช่วงเวลาหนึ่ง
ผลงานเกียรติยศของบานเย็น อาทิ ได้รับพระพิฆเนศทองพระราชทานจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี สาขาเพลงลูกทุ่งยอดเยี่ยม รางวัลศิลปินดีเด่นของจังหวัดอุบลราชธานี และได้รับพระราชทานมหาบัณฑิตกิตติมศักดิ์คณะมนุษยศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยราชภัฎอุบลราชธานี ในปี 2545 ศิลปินมรดกอีสานเมื่อปี 2555
ส่วนผลงานเพลงที่สร้างชื่อให้ศิลปินแห่งชาติ บานเย็น รากแก่น คือเพลง “งิ้วต่องต้อน อ้อนผู้บ่าว” ผลงานเพลงในล่าสุดที่ทำกับค่ายบีบีเรคคอร์ด มี 3 ชุดด้วยกัน คือ อัลบั้ม มรดกอีสาน ชุดที่ 1 “น้ำตาหล่นบนขอบเตียง” ชุดที่ 2 “วอนพี่มีรักเดียว” และชุดที่ 3 เพลง “งิ้วต่องต้อน อ้อนผู้บ่าว” ซึ่งนำเพลงดังในอดีตของเธอเองและนักร้องหมอลำท่านอื่นๆ มาขับร้องใหม่
และล่าสุดเมื่อปีที่ผ่านมา บานเย็นได้ผุดโครงการใหม่ที่ซุ่มทำมานาน ด้วยการปั้นลูกศิษย์มาปลุกกระแสหมอลำรุ่นใหม่ เอาใจวัยโจ๋ ในนาม “สี่ผู้บ่าวห่าวด๊งด๊ง”
ปัจจุบันบานเย็นได้ใช้เวลาจากงานแสดงไปเป็นอาจารย์พิเศษสาขาวิชานาฏศิลป์ สาขาวิชานาฏศิลป์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี และเป็นเจ้าของโรงเรียนสอนศิลปะการแสดงอีสานบานเย็น โดยจะเปิดรับสมัครให้ลงทะเบียนแบบเดี่ยวและกลุ่ม ตามแต่ความถนัดของผู้เรียน โดยใช้เวลาเรียนไม่นาน เพียงวันละ 3-4 ชั่วโมง คอร์สหนึ่งมี 12 ชั่วโมง โดยเริ่มต้นเปิดสอนที่อุบลราชธานีบ้านเกิดของเธอเป็นแห่งแรก และข่าวว่าจะมีโครงการจะเปิดสอนที่กรุงเทพฯ ด้วย
ขอแสดงความยินดีกับศิลปินแห่งชาติคนใหม่ และค่ายบีบีเรคคอร์ด ที่อยู่เบื้องหลังสนับสนุนงานเพลงพื้นบ้านของไทยอีกทางหนึ่ง
.......................................
(หมายเหตุ 'บานเย็น หมอลำศิลปินแห่งชาติ' : คอลัมน์ เป็นคุ้งเป็นแคว โดย... เคนสองแคว)